#نظرات شخصی

خداوند متعال با بیان داستان هر یک از انبیاء الهی و بیان دو صفت الهی عزیز و رحیم،نصرت خود را به مومنین و به پیامبرش بیان می کند

سپس در ادامه سوره وقتی از بیان داستان پیامبران پیشین و تکذیب آنها توسط مردم فارغ شد بیان می کند که ای پیامبر ما این قرآنی که دارای این ویژگی ها هست و به لسان عربی مبین هست را به تو نازل کردیم و به تو می گوییم که برو و اقربینت را انذار کن(آیه انذار) و با مومنینی که از تو پیروی می کنند نرم خو باش و از آنها حمایت کن و اگر آنها پس از انذار تو را تکذیب کردند بر خدا توکل کن و کار خودت را به خداوند بسپار چراکه مانند اقوام پیامبران قبلی بر آنها عذاب می فرستیم و بیان عبارت عزیز و حکیم بیانگر این مسئله است.

#نظرات شخصی

بیان داستان هر یک از پیامبران که در سوره شعرا به آن اشاره شده و تطبیق دو صفت عزیز و حکیم خداوند متعال با آنها

داستان حضرت موسی(ع):با بیان داستان حضرت موسی از ابتدای پیامبری ایشان تا ارسال ایشان به دربار فرعون و محاجه و رویارویی ایشان با سحره فرعون و شکافته شدن بحر و نجات مومنین،نصرت مومنین و پیامبرش اشاره می کند و دو لفظ عزیز و حکیم بیانگر نصرت خداوند می باشد

داستان حضرت ابراهیم(ع): با بیان داستان حضرت ابراهیم از ابتدای دعوت قوم خود به خدا پرستی و بیان اوصاف خداوند و اشاره به مسئله قیامت و اینکه در قیامت در خسران هستند و بیان گفتوگوی معبودین با عابدین گمراه،اقتدار خداوند متعال در برابر معبودین و عابدین گمراه را با عبارت عزیز و حکیم بیان می کند.

داستان حضرت نوح علیه السلام: با بیان  داستان حضرت نوح علیه السلام از ابتدای دعوت به  خداوند متعال و دعوت به تقوا و اطاعت و بیان اذیت و آزار های مشرکین و خواسته حضرت نوح از خداوند در باب جدایی انداختن بین ائ و قومش...نصرت حضرت نوح علیه السلام و قومش را بیان کرد به طوری که  پیامبر و قومش را سوار کشتی کرد و باقی را هلاک کرد و دو لفظ عزیز و حکیم بیانگر نصرت خداوند می باشد

داستان حضرت هود(ع): با بیان داستان حضرت هود و قوم عاد و انذار حضرت هود به قومش در رابطه با ساختن بناهایی زیبا و مجلل و به عقیده داشتن این مطلب که هرگز عذاب نخواهند شد و یادآوری نعمت ها،بیان می کند که آنها راه پدران خود را در پیش گرفتند و آیات الهی را تکذیب کردند و خداوند هم با بیان عبارت عزیز و رحیم شکست ناپذیری خودش را در برابر عصیان گران بیان کرد.

داستان حضرت صالح(ع):داستان حضرت صالح و قوم ثمود را بیان می کند که آنها در دل کوه ها برای خود بنایی می ساختند و در آن به عیش و نوش می پرداختند و حضرت صالح به آنها امر به تقوا و اطاعت از خداوند می کند و آنها گوش نمی دادندو در نهایت شتری را که برای آنها آمده بود و از کشتن آن بر حذر داشته شده بودند را کشتند و خداوند و رسول خودشان را تکذیب کردند و معجزه او را از بین بردند و در نهایت هم خداوند آنها را عذاب کرد و بیان عبارت عزیز و حکیم بیانگر نصرت خداوند است.

داستان حضرت لوط(ع):داستان حضرت لوط را بیان می کند که به سوی قومش رفت و آنها را انذار داد و د عوت به تقوا و اطاعت کرد و آنها را از کاری که انجام می دادند بر حذر داشت و از خداوند در خواست کرد که او و خاندانش را از دست لواط گران رهایی بخشد خداوند هم خواسته او را اجابت کرد و او و قومش را نجات داد و همسر لوط را نیز به عذاب کرد و بیان عبارت عزیز و حکیم بیانگر اقتدار الهی است.

داستان حضرت شعیب: داستان حضرت شعیب را مطرح می کند و اینکه حضرت شعیب قوم خود را به تقوا و اطاعت از خداوند دعوت کرد و آنها را نسبت به کم فروشی بر حذر داشت اما آنها قبول نکردند و از او خواستند که اگر راست می گویی عذابی برای ما بفرست...و لذا رسول خود را تکذیب کردند و خداوند عذاب الهی را بر آنان فرو فرستاد و عبارت عزیز و رحیم حاکی از این مطلب است.

#آیات مرتبط

وَ تَوَکَّلْ عَلَى الْحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَ کَفى‏ بِهِ بِذُنُوبِ عِبادِهِ خَبیراً (58 فرقان)

دستور به پیامبر در رابطه با توکل به خداوند،چراکه با توکل دیگر نیازی به پشتیبانی و مزد رسالت نداری و  وحشتی هم از ضرر و توطئه آنان نداری

#آیات مرتبط

آل‏ عمران : 122 إِذْ هَمَّتْ طائِفَتانِ مِنْکُمْ أَنْ تَفْشَلا وَ اللَّهُ وَلِیُّهُما وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

‏در خصوص  جنگ بدر و امرکردن به مومنین در خصوص مسئله توکل

آل‏ عمران : 159 فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلینَ

دستور به توکل

آل‏ عمران : 160 إِنْ یَنْصُرْکُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَکُمْ وَ إِنْ یَخْذُلْکُمْ فَمَنْ ذَا الَّذی یَنْصُرُکُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

بیان نتیجه توکل

النساء : 81 وَ یَقُولُونَ طاعَةٌ فَإِذا بَرَزُوا مِنْ عِنْدِکَ بَیَّتَ طائِفَةٌ مِنْهُمْ غَیْرَ الَّذی تَقُولُ وَ اللَّهُ یَکْتُبُ ما یُبَیِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ وَ کَفى‏ بِاللَّهِ وَکیلاً

بیان مسئله راهبردی توکل در برابر توطئه ها و دورویی های منافقین

المائدة : 11 یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ هَمَّ قَوْمٌ أَنْ یَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ فَکَفَّ أَیْدِیَهُمْ عَنْکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

توکل مومنان

المائدة : 23 قالَ رَجُلانِ مِنَ الَّذینَ یَخافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمَا ادْخُلُوا عَلَیْهِمُ الْبابَ فَإِذا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّکُمْ غالِبُونَ وَ عَلَى اللَّهِ فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ

الأعراف : 89 قَدِ افْتَرَیْنا عَلَى اللَّهِ کَذِباً إِنْ عُدْنا فی‏ مِلَّتِکُمْ بَعْدَ إِذْ نَجَّانَا اللَّهُ مِنْها وَ ما یَکُونُ لَنا أَنْ نَعُودَ فیها إِلاَّ أَنْ یَشاءَ اللَّهُ رَبُّنا وَسِعَ رَبُّنا کُلَّ شَیْ‏ءٍ عِلْماً عَلَى اللَّهِ تَوَکَّلْنا رَبَّنَا افْتَحْ بَیْنَنا وَ بَیْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَیْرُ الْفاتِحینَ

‏در رابطه با مجادله حضرت شعیب با  اشراف زورمند و اینکه  حضرت به خداوند توکل کردند و از خداوند تقاضای نصرت کردند و خداوند هم زمین لرزه ای بر آن قوم ستمگر فروفرستاد.

الأنفال : 2 إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیماناً وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ

توکل یکی از نشانه های مومن

الأنفال : 49 إِذْ یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذینَ فی‏ قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ غَرَّ هؤُلاءِ دینُهُمْ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ

برخورد منافقین با مومنین و امداد های الهی

#آیات مرتبط

الأنفال : 61 وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ

این آیه پس از آیه و اعدو لهم مستطعتم..آمده است  و بیان می کند که اگر کافرین خواستند صلح بکنند تو نیز صلح بکن و  به خداوند توکل کن چراکه در آیه بعد مطرح می  کند که ممکن است کار صلح برای تو خدعه و نیرنگی باشد.

التوبة : 51 قُلْ لَنْ یُصیبَنا إِلاَّ ما کَتَبَ اللَّهُ لَنا هُوَ مَوْلانا وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

در ادامه هست که : هل تربصون بنا  الا احدی الحسنیین...

در رابطه با بیان ویژگی های منافقین هست  که فکر می کردند که می توانند با عقل کوچک خود و فکر ناتوانشان همه چیز را پیش بینی کنند آنها نمی دانند که همه چیز در این عالم تحت اختیار خداوند است  و اگر لطف الهی نباشد از انسان کاری ساخته نیست.

التوبة : 129 فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ

پیامبر را در آخرین آیه سوره توبه دل داری می دهد که از سرکشی های  مردم دلسرد نشود و به خدا توکل کن.‏

یونس : 71 وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ نُوحٍ إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ یا قَوْمِ إِنْ کانَ کَبُرَ عَلَیْکُمْ مَقامی‏ وَ تَذْکیری بِآیاتِ اللَّهِ فَعَلَى اللَّهِ تَوَکَّلْتُ فَأَجْمِعُوا أَمْرَکُمْ وَ شُرَکاءَکُمْ ثُمَّ لا یَکُنْ أَمْرُکُمْ عَلَیْکُمْ غُمَّةً ثُمَّ اقْضُوا إِلَیَّ وَ لا تُنْظِرُونِ

توکل حضرت نوح در برابر قومش

یونس : 84 وَ قالَ مُوسى‏ یا قَوْمِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ فَعَلَیْهِ تَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُسْلِمینَ

‏دستور حضرت موسی به قومش در رابطه با توکل در برابر عذاب ها و شکنجه های فرعون(ابتدائا قوم حضرت موسی در ابطه با عذاب ها و شکنجه های فرعون می ترسیدند)

یونس : 85 فَقالُوا عَلَى اللَّهِ تَوَکَّلْنا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظَّالِمینَ

توکل قوم  حضرت موسی به خداوند

#آیات مرتبط

هود : 56 إِنِّی تَوَکَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّی وَ رَبِّکُمْ ما مِنْ دَابَّةٍ إِلاَّ هُوَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیمٍ

‏محاجه قوم حضرت هود با خودش..حضرت هود به  قومش می گوید اگر می توانید  برای من نقشه بکشید و مرا مهلت ندهید شما نمی توانید چرا که من به خداوند توکل کرده ام و پشتیبانی او را دارم.

هود : 88 قالَ یا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلى‏ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ رَزَقَنی‏ مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُریدُ أَنْ أُخالِفَکُمْ إِلى‏ ما أَنْهاکُمْ عَنْهُ إِنْ أُریدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفیقی‏ إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنیبُ

توکل حضرت شعیب در برابر قومش

هود : 123 وَ لِلَّهِ غَیْبُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُ الْأَمْرُ کُلُّهُ فَاعْبُدْهُ وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ وَ ما رَبُّکَ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ

‏دراواخر سوره هود به پیامبر دل داری می دهد و می گوید که  به مومنینی که ایمان نمی آورند بگو  هرچه در قدرت دارید بیاورید ما هم میاوریم و در آخر آیه به پیامبر دستور به  می گوید که غیب آسمان ها و زمین در دست خداوند است و همه چیز به او بر می گردد پس او را عبادت کن و به  او توکل کن.

یوسف : 67 وَ قالَ یا بَنِیَّ لا تَدْخُلُوا مِنْ بابٍ واحِدٍ وَ ادْخُلُوا مِنْ أَبْوابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَ ما أُغْنی‏ عَنْکُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ عَلَیْهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ

‏توکل حضرت یعقوب

الرعد : 30 کَذلِکَ أَرْسَلْناکَ فی‏ أُمَّةٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِها أُمَمٌ لِتَتْلُوَا عَلَیْهِمُ الَّذی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ وَ هُمْ یَکْفُرُونَ بِالرَّحْمنِ قُلْ هُوَ رَبِّی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ مَتابِ

‏بحث نبوت پیامبر و گفتوگوی مشرکین پیرامون نبوت پیامبر و توکل پیامبر به خداوند

إبراهیم : 11 قالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِنْ نَحْنُ إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُکُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ یَمُنُّ عَلى‏ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ ما کانَ لَنا أَنْ نَأْتِیَکُمْ بِسُلْطانٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

إبراهیم : 12 وَ ما لَنا أَلاَّ نَتَوَکَّلَ عَلَى اللَّهِ وَ قَدْ هَدانا سُبُلَنا وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلى‏ ما آذَیْتُمُونا وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ

‏بیان فلسفه توکل

النحل : 42 الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ

توکل یکی از ویژگی های مهاجرین‏ است

النحل : 99 إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذینَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ

شیطان تسلطی بر کسانی که ایمان می آورند و برخدا توکل می کنند ندارد‏‏

النمل : 79 فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّکَ عَلَى الْحَقِّ الْمُبینِ

امر به توکل به سبب آرامش و آسودگی خاطر پیامبر

#آیات مرتبط

العنکبوت : 59 الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ

توکل یکی از  اوصاف مومنان عامل‏ است

الأحزاب : 3 وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ وَ کَفى‏ بِاللَّهِ وَکیلاً

بیان چهار دستور مهم به پیامبر1-تقوا 2- اطاعت نکردن از کافرین و منافقین 3-تبعیت از وحی4توکل

الأحزاب : 48 وَ لا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ الْمُنافِقینَ وَ دَعْ أَذاهُمْ وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ وَ کَفى‏ بِاللَّهِ وَکیلاً

بیان دستور چهارم و امر به توکل

الزمر : 38 وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَ فَرَأَیْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرادَنِیَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ کاشِفاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرادَنی‏ بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِکاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ عَلَیْهِ یَتَوَکَّلُ الْمُتَوَکِّلُونَ

در مقام بیان دلائل توحید و نتیجه گیری کلی می فرماید که بر خداوند توکل کن

الشورى : 10 وَ مَا اخْتَلَفْتُمْ فیهِ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذلِکُمُ اللَّهُ رَبِّی عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنیبُ

الشورى : 36 فَما أُوتیتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَمَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقى‏ لِلَّذینَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ

توصیه به همگان در رابطه با توکل

المجادلة : 10 إِنَّمَا النَّجْوى‏ مِنَ الشَّیْطانِ لِیَحْزُنَ الَّذینَ آمَنُوا وَ لَیْسَ بِضارِّهِمْ شَیْئاً إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ

توکل مومنان

الممتحنة : 4 قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فی‏ إِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْکُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ کَفَرْنا بِکُمْ وَ بَدا بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلاَّ قَوْلَ إِبْراهیمَ لِأَبیهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ وَ ما أَمْلِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْ‏ءٍ رَبَّنا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنا وَ إِلَیْکَ أَنَبْنا وَ إِلَیْکَ الْمَصیرُ

الطلاق : 3 وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدْراً

بیان روح توکل

الملک : 29 قُلْ هُوَ الرَّحْمنُ آمَنَّا بِهِ وَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْنا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فی‏ ضَلالٍ مُبین‏

پاسخ به عده ای که نسبت به پیامبر نفرین می کردندو تقاضای مرگ پیامبر را داشتند و فکر می کردند که با رفتن پیامبر دعوت او برچیده می شود.

#روایات

وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَا مُعَاوِیَةُ مَنْ أُعْطِیَ ثَلَاثَةً لَمْ یُحْرَمْ ثَلَاثَةً مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ أُعْطِیَ الْإِجَابَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ الشُّکْرَ أُعْطِیَ الزِّیَادَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ التَّوَکُّلَ‏ أُعْطِیَ الْکِفَایَةَ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ‏ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ‏- وَ یَقُولُ‏ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ‏- وَ یَقُولُ‏ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ‏.

(وسائل الشیعه جلد 7 ص29)

#روایات

وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع‏ الْإِسْلَامُ‏ لَهُ أَرْکَانٌ أَرْبَعَةٌ التَّوَکُّلُ‏ عَلَى اللَّهِ وَ تَفْوِیضُ الْأَمْرِ إِلَى اللَّهِ‏ وَ الرِّضَا بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ التَّسْلِیمُ لِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏

وسائل الشیعة، ج‏15، ص: 186

#روایات

وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنِ الْمُثَنَّى بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ شَیْ‏ءٌ إِلَّا وَ لَهُ حَدٌّ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَمَا حَدُّ التَّوَکُّلِ‏ قَالَ الْیَقِینُ قُلْتُ فَمَا حَدُّ الْیَقِینِ قَالَ أَنْ لَا تَخَافَ مَعَ اللَّهِ شَیْئاً.

(وسائل جلد15 ص202)

#روایات

عن امیر المومنین علیه السلام

 مَنْ تَوَکَّلَ عَلَى اللَّهِ ذَلَّتْ لَهُ الصِّعَابُ وَ تَسَهَّلَتْ عَلَیْهِ الْأَسْبَابُ وَ تَبَوَّأَ الْخَفْضَ وَ الْکَرَامَةَ.

عیون الحکم و المواعظ (للیثی) / 426 / الفصل الأول بالمیم المفتوحة بلفظ من .....  ص : 423

قَالَ الْبَاقِرُ ع مَنْ تَوَکَّلَ عَلَى اللَّهِ لَا یُغْلَبُ وَ مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ لَا یُهْزَمُ.

روضة الواعظین و بصیرة المتعظین (ط - القدیمة) / ج‏2 / 425 / مجلس فی ذکر التوکل .....  ص : 425

 مَنْ تَوَکَّلَ عَلَى اللَّهِ أَضَاءَتْ لَهُ الشُّبُهَاتُ وَ کُفِیَ الْمَؤُونَاتِ وَ أَمِنَ التَّبِعَاتِ.

عیون الحکم و المواعظ (للیثی) / 463 / الفصل الأول بالمیم المفتوحة بلفظ من .....  ص : 423

من توکّل على اللّه کفی.

غرر الحکم و درر الکلم / 581 / 169 .....  ص : 581

#امام و آقا

لزوم توکل به خدا در مقابل فشارها و مخالفت ها
حرکت امّت اسلامی، این حرکتی که با تشکیل نظام جمهوری اسلامی در دنیا آغاز شده است و هر چه هم تلاش کرده‌اند نتوانسته‌اند آن را از بین ببرند و روزبه‌روز قوی‌تر شده است، روزبه‌روز عمیق‌تر شده است، این نهضت قطعاً پیروز خواهد شد؛ دشمنی دشمنان نمیتواند این حرکت عظیم را از بین ببرد.

اینجا ما باید به توصیه و امرِ آیه‌ی شریفه‌ی قرآن، که تلاوت کردم، عمل کنیم: فَقُل حَسبِیَ الله؛ اگر دیدی با تو مخالفت میکنند، اگر دیدی روگردانی میکنند، اگر دیدی با ابزارهای گوناگون از همه طرف تو را احاطه میکنند، فَقُل حَسبِیَ اللهُ لآ اِلهَ اِلّا هُوَ عَلَیهِ تَوَکَّلتُ وَ هُوَ رَبُّ العَرشِ العَظیم.(۱) این توکّلِ امامِ بزرگوارِ ما بود که راه را به ما نشان داد و ما را تا اینجا رساند و ملّت ایران با همین توکّل ان‌شاءالله راه را ادامه خواهد داد و امّت اسلامی با بیداری اسلامی این حقایق را روزبه‌روز تجسّم بیشتری خواهد بخشید

۱۳۹۵/۰۲/۱۶

بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی

#امام و آقا

در عرصه‌های گوناگون جهانی، درگیری‌ها غالباً جنگ اراده‌ها است؛ هر طرفی که اراده‌اش زودتر ضعیف شود، شکست خواهد خورد. صبر یعنی این عزم را، این اراده را نگه داشتن، حفظ کردن. توکل هم یعنی کار را انجام دادن و نتیجه را از خدا خواستن. گمان نشود - که البته در فضای دینىِ امروز گمان هم نمیشود؛ در گذشته چرا، تبلیغ میشد، اینجور توهّم میشد - که توکل یعنی بنشین تا خدا برساند، بنشین تا خدا درست کند، بنشین تا خدا گره را باز کند؛ نه، توکل یعنی کار را انجام بده، نتیجه را از خدا بخواه؛ منتظر نتیجه از سوی پروردگار باش. بنابراین در موضوع توکل - به قول ما طلبه‌ها - «کار» اخذ شده است.خب، کاربرد صبر و توکل، علاوه بر اعمال شخصی، در اداره‌ی کشور هم بسیار مهم است. در اعمال شخصی، هم صبر ما، هم توکل ما کاربرد دارد: در تحصیل صبر داشته باشیم، توکل داشته باشیم، پیش میرویم؛ در مشاغل اداری همین جور، در ورزش همین جور، در اداره‌ی امور خانواده همین جور؛ در هر کاری از کارهای شخصی، همین جور. در اداره‌ی کشور و مدیریت کشور هم - چه مدیریتهای کلان، چه مدیریت بخشهای گوناگون - صبر و توکل نقش دارد. بدون صبر و بدون توکل امکان ندارد انسان بتواند کارهائی را که در زمینه‌ی مدیریت کشور برعهده‌ی او است، انجام دهد. با بی‌صبری، با شتابزدگی، با بی‌حوصلگی، با تنبلی، با مأیوس شدن در مواجهه‌ی با مشکلات - که اینها همه‌اش ضد توکل است - نمیشود کارهای بزرگ را انجام داد، نمیشود پیشرفت کرد، نمیشود مسئولیت مهم پیشرفت کشور را به انجام رساند

۱۳۹۲/۰۴/۳۰

بیانات در دیدار مسئولان نظام‌

#امام و آقا

نقش توکل و ارتباط با خدا در راه ملت ایران
در این راه عظمت و عزّتی که ملت ایران در پیش دارد، توجّه به خدا و توکّل به خدا و ارتباط با خدا، یک نقش بزرگ و اساسی دارد. عدّه‌ای غافلند، همه‌اش روی محاسبات مادّیِ محض محاسبه میکنند؛ در محاسباتشان معنویّت و کمک الهی و توکّل به خدا و حسن ظنّ به وعده‌ی الهی کأنّهُ هیچ راهی ندارد. خب این محاسبات مادّی را مستکبرین عالم هم دارند میکنند، بهتر از شما هم میکنند، چرا روزبه‌روز عقب میروند؟ چرا دچار این همه مشکلات میشوند؟ چرا مجبور میشوند ظلم کنند؟ چرا مجبور میشوند لشگرکشی کنند - به افغانستان، به عراق، به پاکستان - انسانهای بی‌گناه را بکُشند؟ وَ اِنَّما یَحتاجُ اِلی الظُّلمِ ضَعیف؛ آن کسی که ضعیف است احتیاج دارد به این‌که ظلم بکند؛ ضعیفند که ظلم میکنند؛ چون دستشان با سلاح آشنا است، این سلاح را بی‌محابا به کار میبرند، ظالمانه، متجاوزانه، خودسرانه؛ خب این خودش عقب‌رفت است، هم عقب‌رفت در معیارهای معنوی، هم عقب‌رفت در محاسبات مادّی. روزبه‌روز تمدّن غرب دارد مشکلات بیشتری در اطراف خود میتند، و این مشکلات اینها را از پا خواهد انداخت؛ این به‌خاطر قطع ارتباط با مبدأ هستی است؛ این به‌خاطر قطع ارتباط با معدن نور و عظمت است؛ فَتَصِلَ اِلی‌ مَعدِنِ العَظَمَة، و تَصیرَ اَرواحُنا مُعَلقَةً بِعِزِّ قُدسِک اینها لازم است. امروز برای ملت ایران این زمینه آماده است

۱۳۹۲/۰۳/۲۲

بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم

#امام و آقا

اگر بناست من و شما تبلیغ رسالات الهی را بکنیم، منتظر شیاطین انسی و جنی باشیم. به ما حمله میکنند؛ آماده بشویم. از لحاظ روحی، در درون خود حصار مستحکمی به وجود بیاوریم - که این حصار، حصار ایمان و توکل است - تا مغلوب نشویم و از درون شکست نخوریم. فرار و هزیمت بیرونی، ناشی از فرار و هزیمت درونی است. شکست درون انسان است که شکست بیرونی را نصیب انسان میکند، بر انسان تحمیل میکند. اگر شما در دلت شکست نخوری، هیچ کس نمیتواند شکستت بدهد. حصاری که باید در دل شما به وجود بیاید، حصار ایمان به خدا و توکل علی اللَّه است؛ «و علی اللَّه فلیتوکّل المؤمنون»، «و علی اللَّه فلیتوکّل المتوکّلون»، «و من یتوکّل علی اللَّه فهو حسبه»، «ا لیس اللَّه بکاف عبده»؛ اینها درسهای ماست

۱۳۹۰/۰۷/۲۰

بیانات در جمع روحانیون شیعه و اهل سنت کرمانشاه‌

#امام و آقا

این توکّلِ امامِ بزرگوارِ ما بود که راه را به ما نشان داد و ما را تا اینجا رساند و ملّت ایران با همین توکّل ان‌شاءالله راه را ادامه خواهد داد و امّت اسلامی با بیداری اسلامی این حقایق را روزبه‌روز تجسّم بیشتری خواهد بخشید

۱۳۹۵/۰۲/۱۶

بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی

حجت الاسلام والمسلمین سیدعلی غیوری:

امام در تمام کارهایشان جز توجه به خدا به چیز دیگری رو نمی‌آوردند و اصلاً چیز دیگری غیر از خداجویی برای ایشان مطرح نبود. من یک بار هم ندیدم که ایشان از هیچ قدرتی وحشت داشته باشند. در طول چهل سالی که افتخار آشنایی با امام را داشتم به عینه شاهد این بی پروایی و شجاعت بودم امام حتی در سخت‌‌ترین شرایط نیز حاضر نمی‌شدند کسی برای حفاظت از ایشان در کنارشان باشد و حتی اصرار می‌کردند که کسی خودش را برای حفاظت از او و بیت‌شان زحمت ندهد

(سایت راسخون)

#داستان

داستان زیر از کتاب داستان و راستان شهید مطهری است،در این داستان جمله زیر از پیامبر نقل شده است: (هر کس از ما کمکی بخواهد ما به او کمک می‌کنیم، ولی اگر کسی بی نیازی بورزد، خداوند او را بی نیاز می‌کند)
مردی که کمک خواست به گذشته پر مشقت خویش می‌اندیشید، به یادش می‌افتاد که چه روزهای تلخ و پرمرارتی را پشت سرگذاشته، روزهایی که حتی قادر نبود قوت روزانه زن و کودکان معصومش را فراهم نماید. با خود فکر می‌کرد که چگونه یک جمله کوتاه فقط یک جمله که در سه نوبت پرده گوشش را نواخت، به روحش نیرو داد و مسیر زندگانیش را عوض کرد و او و خانواده اش را از فقر و نکبتی که گرفتار آن بودند نجات داد. او یکی از صحابه رسول اکرم بود. فقر و تنگدستی بر او چیره شده بود. در یک روز که حس کرد دیگر کارد به استخوانش رسیده، با مشورت و پیشنهاد زنش تصمیم گرفت برود و وضع خود را برای رسول اکرم شرح دهد و از آن حضرت استمداد مالی کند. با همین نیت رفت، ولی قبل از آنکه حاجت خود را بگوید این جمله از زبان رسول اکرم به گوشش خورد: (هر کس از ما کمکی بخواهد ما به او کمک می‌کنیم، ولی اگر کسی بی نیازی بورزد و دست حاجت پیش مخلوقی دراز نکند، خداوند او را بی نیاز می‌کند) آن روز چیزی نگفت. و به خانه خویش برگشت. باز با هیولای مهیب فقر که همچنان بر خانه اش سایه افکنده بود روبرو شد، ناچار روز دیگر به همان نیت به مجلس رسول اکرم حاضر شد، آن روز هم همان جمله را از رسول اکرم شنید: (هر کس از ما کمکی بخواهد ما به او کمک می‌کنیم، ولی اگر کسی بی نیازی بورزد، خداوند او را بی نیاز می‌کند) این دفعه نیز بدون اینکه حاجت خود را بگوید، به خانه خویش برگشت، و چون خود را همچنان در چنگال فقر ضعیف و بیچاره و ناتوان می‌دید، برای سومین بار به همان نیت به مجلس رسول اکرم رفت، باز هم لبهای رسول اکرم به حرکت آمد و با همان آهنگ که به دل قوت و به روح اطمینان می‌بخشید همان جمله را تکرار کرد. این بار که آن جمله را شنید، اطمینان بیشتری در قلب خود احساس کرد. حس کرد که کلید مشکل خویش را در همین جمله یافته است. وقتی که خارج شد با قدمهای مطمئن تری راه می‌رفت. با خود فکر می‌کرد که دیگر هرگز به دنبال کمک و مساعدت بندگان نخواهم رفت. به خدا تکیه می‌کنم و از نیرو و استعدادی که در وجود خودم به ودیعت گذاشته شده استفاده می‌کنم و از او می‌خواهم که مرا در کاری که پیش می‌گیرم موفق گرداند و مرا بی نیاز سازد. با خودش فکر کرد که از من چه کاری ساخته است؟ به نظرش رسید عجالتا این قدر ازاو ساخته هست که برود به صحرا و هیزمی جمع کند و بیاورد و بفروشد. رفت و تیشه ای عاریه کرد و به صحرا رفت، هیزمی جمع کرد و فروخت. لذت حاصل دسترنج خویش را چشید. روزهای دیگر به این کار ادامه داد تا تدریجا توانست از همین پول برای خود تیشه و حیوان و سایر لوازم کار را بخرد. باز هم به کار خود ادامه داد تا صاحب سرمایه و غلامانی شد. روزی رسول اکرم به او رسید و تبسم کنان فرمود: (نگفتم هر کس از ما کمکی بخواهد ما به او کمک می‌دهیم، ولی اگر بی نیازی بورزد خداوند او را بی نیاز می‌کند)

https://www.porseman.com/article

#شعر و ضرب المثل

با توکل زانوی اشتر ببند

روزی شتر مرکوب حضرت رسول اکرم(ص) گم شد، پس از تفحص و جستجوی بسیار آن را یافتند و به حضور پیغمبر آوردند . حضرت رو به غلام کرد و فرمود :« مگر در موقع خواباندن شتر زانوانش را نبسته بودی؟ » غلام عرض کرد:« کسی که توکل به قادر متعال داشته باشد الزام و احتیاجی ندارد که زانوان شتر را ببندد من توکل به خدا کردم و بدون آن که زانوانش را ببندم آن را خواباندم.»

حضرت فرمود: « عقل و توکل» یعنی: اول زانوی شتر را ببند و آن گاه توکل کن زیرا قبول مشیت الهی به آن تعلق می گیرد و که با کسب و کار وسعی و مجاهدت همراه باشد نه جبری صرف باش که کاری نکنی و با توسل و توکل همه چیز را از خدا بخواهی و بدانی، نه مختار مطلق که کسب کار و حرکت را بدون توکل و استعانت جستن از ذات باریتعالی منشا خیر و برکت بدانی.

(1. مهدی پرتوی آملی، ریشه‌های تاریخی امثال و حکم، انتشارات سنایی، ج 1، ص 130؛ حسن ذوالفقاری، داستان‌های امثال، انتشارات مازیار، چ 1، 1384، ص 210)

#شعر و ضرب المثل

با توکل از سبب، غافل مشو. (مولوی)
ـ توکل کن که یابی رستگاری.
ـ در سایه‌ای گریز که وی را زوال نیست.
ـ کار خود بگذار با پروردگار.
ـ تکیه بر جبار کن تا برسی بر مراد.

#شعر و ضرب المثل

صرفِ بیکاری مگردان روزگار خویش را * پرده رویِ توکل ساز کار خویش را(8) (صائب)
تکیه بر تقوا و دانش در طریقت، کافری است *‌ راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش(9) (حافظ)
بکن کار و کرده به یزدان سپار(10) (فردوسی)
گر توکل می‌کنی در کار کن * کسب کن، پس تکیه بر جبار کن(11) (مولوی)
که را پشت‌گرمی ز یزدان بود * همیشه دل و بخت خندان بود(12) (فردوسی)

#شعر و ضرب المثل

گفت آری گر توکل رهبرست

این سبب هم سنت پیغمبرست

گفت پیغامبر به آواز بلند

با توکل زانوی اشتر ببند

رمز الکاسب حبیب الله شنو

از توکل در سبب کاهل مشو

(مثنوی)

#امام و آقا

شهیدمحمد ابراهیم همت فرمانده لشگر 27 حضرت رسول در باره عملیات بیت المقدس در خاطره ای نقل  می کند :  در آن وضعیت بحرانی ، بعد از آنهمه  درگیریها مغزها خسته شده بود  یعنی برای مرحله سوم عملیات الی بیت المقدس هیچ کدام از فرماندهان نمی دانستند چه تصمیمی  بگیرند با آن شرائطی که به وجود آمده بود تردید داشتند که وارد خرمشهر بشوند یا نشوند؟ از آن طرف چون تلفات داده بودیم نیروهایمان بشدت افت کرده بود و همین امر باعث شده بود که همه دو دل شویم که آیا به داخل خونین شهر برویم یا نرویم؟دیگر هیچکس قدرت تصمیم گیری نداشت و قرار  شد تا  آقایان محسن رضایی و صیاد شیرازی به محضر امام خمینی مشرف  شوند. این دو برادر خدمت امام رسیدند و مسائل را برای ایشان توضیح دادند و به ایشان عرض کردندکه ورود ما به خرمشهر دارای چنین سختی های است ما هرچه پیش بینی می کنیم  می بینیم نیروی ما برای اجرا ی مرحله نهائی عملیات کافی نیست . استحکامات دشمن فوق العاده زیاد است  و ما نمی توانیم به او حمله کنیم ، ولی باز در عین حال  قادر به تصمیم گیری  نهائی هم نیستیم . شما نظر بدهید که ما چه باید بکنیم؟ حمله بکنیم یا نکنیم؟  شهید همت در ادامه می گویند: تمام این صحبت ها که از سوی آنان مطرح شد امام در قبال تمام این حرفها با اطمینان خاطر یک جمله فرمودند: "تا توکل تان چقدر باشد"!  پس از آن بود که  فرماندهان با برگزاری یک جلسه اضطراری و مهم  مقدمات حمله به خرمشهر را فراهم نموده و پس از چند روز درگیری سنگین شهر خرمشهر آزاد گردید. 

 منابع: نوار ویدوئی جلسه توجیهی  رزمندگان پیش از آغاز عملیات والفجر مقماتی، بهمن 1361،چنانه ، سپاه 11 قدر، آرشیو نوار معاونت فرهنگی لشکر 27 ؛ و کتاب همپای  صاعقه  نویسنده  حسین بهزاد – گل علی بابائیی، ص 678چاب نهم 1387)

#امام و آقا

‏‏بسم الله الرحمن الرحیم‏

‏‏توکل و تبعیت از دستورات الهی، رمز پیروزی‏

‏‏     ‏‏من از شما برادرها، جوانهای عزیز که در این جبهه که نزاع مابین کفر است و اسلام،‏‎ ‎‏ایمان است و کفر، تشکر می کنم. و شما بحمد الله در همۀ جبهه ها پیروز بودید و پیروز‏‎ ‎‏خواهید شد. و رمز پیروزی شما برادرها و جوانهای عزیز یکی اتکال به خدای تبارک و‏‎ ‎‏تعالی، اعتماد به رحمت خدا، به عنایات خدای تبارک و تعالی که این در رأس همۀ امور‏‎ ‎‏است. و یکی هم پیروی از دستورات خدای تبارک و تعالی در اینکه با هم یک باشید. 

سخنرانی‏‏ ‏

‏‏زمان: صبح 16 دی 1361 / 21 ربیع الاول 1403‏

‏‏مکان: تهران، جماران‏

‏‏موضوع: رمز پیروزی رزمندگان اسلام ‏

‏‏حضار: شمخانی (قائم مقام سپاه پاسداران) ـ جمالی (جانشین فرمانده نیروی زمینی ارتش) ـ‏‎ ‎‏فرماندهان نظامی سپاه و ارتش در قرارگاههای کربلا و نجف‏

#امام و آقا

آقای انصاری از اعضاء دفتر حضرت امام (رحمة‌الله‌علیه) پیرامون مقام یقین و توکل حضرت امام این‌طور نگاشته‌اند: یکی از بارزترین صفات روحی امام اطمینان خاطر است و همه کسانی که امام را درک کرده‌اند می‌دانند که در تمام فراز و نشیب‌ها و سختی‌های زندگی خود، حتی یک لحظه دچار اضطراب و تزلزل نگردیده است؛ و خود را در هیچ حادثه‌ای به قول معروف نباخته است... در هر پیشامد ناگواری که آثار سوء اضطراب در چهره همگان و بدون استثنا از مسئولین تا مردم نمودار بوده است امام همانند کوهی استوار، نه تنها ذره‌ای مضطرب نبوده، بلکه خود این حالت باعث سکون خاطر و اطمینان سایرین گردیده است... امام را در (عصر طاغوت) می‌خواهند به سوی تهران حرکت دهند یاران در کنار ماشین گریه می‌کنند ولی آنان را دعوت به صبر می‌کند. این سخن خودشان است که: در بین راه قم و تهران ناگهان ماشین از جاده اصلی منحرف شد به خاکی و من یقین کردم که می‌خواهند مرا بکشند. ولی مجدداً به جاده اصلی بازگشت در خود مراجعه کردم و دیدم هیچ تغییری در من حاصل نشده است. یا در جریان حمله بسیار حساب شده عراق به ایران... امام ناگهان بر دریائی از شعله‌ها و احساسات و تزلزلها آب اطمینان و صبر می‌باشد و به آرامی می‌گوید: «دزدی آمد و سنگی‌انداخت و رفت»..

[ویژگی‌هایی از زندگی امام خمینی ص۱۲۰-۱۲۷،انصاری کرمانی، محمدعلی،]

 

#روایت

رسول الله(ص) می‏ فرماید: «یا أباذر! إن سرّک أن تکون أقوی الناس، فتوکّل علی الله»؛  پیامبرخدا(ص) فرمود: ای اباذر! اگر خوش داری که قوی‏ترین مردم باشی، پس برخدا توکل کن.

(شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص223)

امیر مؤمنان(ع) در خبر معراج از پیامبر خدا(ص) نقل می ‏کند که فرمود: «یا ربّ! أیّ الأعمال أفضل؟ فقال الله ـ عزّ وجلّ ـ یا أحمد! لیس شیء أفضل عندی من التوکّل علیّ والرضا بما قسمت»؛ ای پروردگار من! کدام عمل برتر و بافضیلت‏ تر است؟ خداوند بلندمرتبه و بزرگ فرمود: ای احمد! پیش من چیزی از توکل بر من، و رضا و خشنودی به آنچه قسمت کرده‏ام، برتر و بافضیلت ‏تر نمی‏ باشد.

( مستدرک الوسائل، ج 11، ص 220، ح 18)

#روایت

امیرالمؤمنین(ع) می ‏فرماید: «أصل قوّة‏ القلب التوکّل علی الله»؛ اساس استواری قلب، توکل بر خدا است.

(غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص 414)

3. امیرالمؤمنین(ع) می ‏فرماید: «بحسن التوکّل یستدلّ علی حسن الإیقان»؛  به وسیله‏ نیکی توکل، بر نیکی در یقین استدلال می ‏شود.

(غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص224)

#روایت

امیرالمؤمنین(ع) می ‏فرماید: «أصل قوّة‏ القلب التوکّل علی الله»؛ اساس استواری قلب، توکل بر خدا است.

(غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص 414)

3. امیرالمؤمنین(ع) می ‏فرماید: «بحسن التوکّل یستدلّ علی حسن الإیقان»؛  به وسیله‏ نیکی توکل، بر نیکی در یقین استدلال می ‏شود.

(غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص224)

#روایت

امیرالمؤمنین(ع) می‏ فرماید: «من توکّل علی الله أضائت له الشبهات وکفی المؤونات وأمن التبعات»؛ هر کس بر خداوند توکل کند، شبهه‏ ها بر او روشن می‏ شود و گرفتاری‏هایش از بین رفته، از پیامدهای ناگوار امان می‏ یابد.

(غرر الحکم و درر الکلم، ج 5، ص414)

 امام صادق(ع) می‏ فرماید: «أیّما عبد أقبل قبل ما یحبّ الله عزّ وجلّ أقبل الله قبل ما یحبّ ومن اعتصم بالله عصمه الله ومن أقبل الله قبله وعصمه لم یبال لو سقطت السماء علی الأرض أو کانت نازلة نزلت علی أهل الأرض فشملتهم بلیّة کان فی حزب الله بالتقوی من کلّ بلیّة‏ ألیس الله عزّ وجلّ یقول: إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی مَقَامٍ أمِینٍ‏»^[5]؛^[6] هر بنده‏ای به سوی آنچه خداوند بلندمرتبه و بزرگ دوست دارد، برود، خدا نیز به سوی آنچه او دوست دارد، رو می ‏کند. هر که به خدا پناه آورد، خداوند پناهش دهد و هر که خدا به او رو کند و او را پناه دهد، باکی ندارد که آسمان بر زمین افتد یا بلایی فرود آید که همه مردم زمین را فرا گیرد. او به وسیله تقوا در حزب خدا از هر بلایی مصون است. آیا نیست که خداوند بلندمرتبه و بزرگ می‏ فرماید: «به راستی پرهیزگاران در مقام امنی هستند».

(  الکافی، ج 2، ص 53، ح 4.)

#نکات تفسیری

یگانه داروى سستى، توکّل بر خداست که این دارو تنها در دست مؤمنان است. «وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»

8- ایمان و توکّل بر خداوند، عامل پیروزى است. «هَمَّتْ ... أَنْ تَفْشَلا وَ اللَّهُ وَلِیُّهُما وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»

تفسیر نور جلد1 صفحه598

#نکات تفسیری

به خداوند توکّل کنیم که نصرت او را در صحنه‏هاى جنگ دیده‏ایم. «وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ ... نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ»

(تفسیر نور جلد1 صفحه599)

و در حقیقت روى سخن در آیه پیش، به پیامبر اکرم بود. و باو دستور مى‏داد. و اما در این آیه روى سخن بهمه مؤمنان است. و بانها میگوید: همانند پیامبر، باید بر ذات پاک خدا تکیه کنند، و لذا در پایان آیه میخوانیم: وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ‏: مؤمنان تنها بر ذات خداوند، باید توکل کنند.

ناگفته پیداست، که حمایت خداوند، یا ترک حمایت او نسبت بمؤمنان بى حساب نیست، و روى شایستگى‏ها و لیاقت‏ها صورت مى‏گیرد. آنها که فرمان خدا را زیر پا بگذارند، و از فراهم ساختن نیروهاى مادى و معنوى غفلت کنند هرگز مشمول یارى او نخواهند بود، و بر عکس آنها که با صفوف فشرده و نیات خالص و عزمهاى راسخ و تهیه همه گونه وسائل لازم، به مبارزه با دشمن برمیخیزند دست حمایت پروردگار پشت سر آنها خواهد بود.

تفسیر نمونه، ج‏3، ص: 151

#نکات تفسیری

و قوله: «فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ»، و إذا أحبک کان ولیا و ناصرا لک غیر خاذلک، و لذا عقب الآیة بهذا المعنى و دعا المؤمنین أیضا إلى التوکل فقال: إِنْ یَنْصُرْکُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَکُمْ وَ إِنْ یَخْذُلْکُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِی یَنْصُرُکُمْ مِنْ بَعْدِهِ‏ ثم أمرهم بالتوکل بوضع سببه موضعه فقال: وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ‏ أی لإیمانهم بالله الذی لا ناصر و لا معین إلا هو.

 (المیزان جلد4 ص57)

ایمان، از توکّل بر خدا جدا نیست. «فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»

)تفسیر نور جلد1 صفحه 638)

#نکات تفسیری

 در برابر توطئه‏هاى سرى منافقان تنها بر خدا باید توکّل کرد، توکّل عامل موفقیّت است. «فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ»

(تفسیر نور جلد2 صفحه 115)

روشن است که منظور از توکل این نیست که انسان به بهانه واگذارى کارش بخدا، شانه از زیر بار مسئولیتها خالى کند و یا تسلیم حوادث گردد، بلکه منظور این است که در عین بکار گرفتن تمام قدرت و نیرو، اولا توجه داشته باشد که آنچه دارد از خود او نیست، و از ناحیه دیگرى است و به این وسیله روح غرور و خودبینى را در خود بکشد، و ثانیا هرگز از بزرگى حوادث و مشکلات نهراسد و مایوس نشود و بداند تکیه گاهى دارد که قدرتش بالاترین قدرتها است.

ضمنا با توجه به اینکه در این آیه نخست دستور به تقوا میدهد، سپس اشاره به مساله توکل میکند، استفاده میشود که حمایت خدا شامل حال پرهیزگاران است.

تفسیر نمونه، ج‏4، ص: 307

أن المراد بالتوکل ما یشمل الأمور التشریعیة و التکوینیة جمیعا أو ما یختص بالتشریعیات بمعنى أن الله سبحانه یأمر المؤمنین بأن یطیعوا الله و رسوله فی أحکامه الدینیة و ما أتاهم به و بینه لهم رسوله و یکلوا أمر الدین و القوانین الإلهیة إلى ربهم، و یکفوا عن الاستقلال بأنفسهم، و التصرف فیما أودعه عندهم من شرائعه کما یأمرهم أن یطیعوه فیما سن لهم من سنة الأسباب و المسببات فیجروا على هذه السنة من غیر اعتماد بها و إعطاء استقلال و ربوبیة لها، و ینتظروا ما یریده الله و یختاره لهم من النتائج بتدبیره و مشیئته.

(المیزان جلد5 صفحه239)

#نکات تفسیری

توکّل، نشانه‏ى ایمان و کلید نجات از بن‏بست‏ها و ترس‏هاست. فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ‏ ...(تفسیر نور جلد2 صفحه270)

براى اینکه به آنها حالى کند از تهدیدهایشان هراسى ندارد و محکم بر جاى خود ایستاده است، مى‏گوید:" توکل و تکیه ما تنها به خدا است" (عَلَى اللَّهِ تَوَکَّلْنا).

 تفسیر نمونه، ج‏6، ص: 256

اشتباه نشود مفهوم توکل آن چنان که بعضى از تحریف کنندگان پنداشته‏اند، چشم‏پوشى از عالم اسباب و دست و روى دست گذاشتن و به گوشه‏اى نشستن نیست، بلکه مفهومش خود سازى و بلند نظرى و عدم وابستگى به این و آن و ژرف‏نگرى است، استفاده از عالم اسباب جهان طبیعت و حیات، عین توکل بر خدا است، زیرا هر تاثیرى در این اسباب است به خواست خدا و طبق اراده او است‏

تفسیر نمونه، ج‏7، ص: 88

#نکات تفسیری

قوله تعالى: «وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ‏» فی مقام الجواب عن قولهم و إبانة غرورهم أنفسهم؛ و قوله:: «فَإِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ‏» من وضع السبب موضع المسبب، و المعنى: و قد أخطأ هؤلاء المنافقون و الذین فی قلوبهم مرض فی قولهم فإن المؤمنین توکلوا على الله و نسبوا حقیقة التأثیر إلیه و ضموا أنفسهم إلى قوته و حوله، و من یتوکل أمره على الله فإن الله یکفیه لأنه عزیز ینصر من استنصره حکیم لا یخطئ فی وضع کل أمر موضعه الذی یلیق به.

)المیزان جلد9 صفحه99)

هر کس بر خدا توکل کند و پس از بسیج تمام نیروهایش خود را به او بسپارد خداوند او را یارى خواهد کرد، چه اینکه خداوند قادرى است که هیچ کس در مقابل او یاراى مقاومت ندارد، و حکیمى است که ممکن نیست دوستان و مجاهدان راهش را تنها بگذارد" (وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ‏).(تفسیر نمونه جلد7 صفحه 203)

و قوله: «وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ‏» من تتمة الأمر بالجنوح فالجمیع فی معنى أمر واحد، و المعنى: و إن مالوا إلى الصلح و المسالمة فمل إلیها و توکل فی ذلک على الله و لا تخف من أن یضطهدک أسباب خفیة عنک على غفلة منک و عدم تهیؤ لها فإن الله هو السمیع العلیم لا یغفله سبب و لا یعجزه مکر بل ینصرک و یکفیک

و قد تقدم فیما أسلفناه من معنى التوکل على الله أنه لیس اعتمادا علیه سبحانه بإلغاء الأسباب الظاهریة بل سلب الاعتماد القطعی على الأسباب الظاهریة لأن الذی یبدو للإنسان منها بعض یسیر منها دون جمیعها، و السبب التام الذی لا یتخلف عن مسببه هو الجمیع الذی یحمل إرادته سبحانه.

فالتوکل هو توجیه الثقة و الاعتماد إلى الله سبحانه الذی بمشیته یدور رحى الأسباب عامة، و لا ینافیه أن یتوسل المتوکل بما یمکنه التوسل به من الأسباب اللائحة علیه من غیر أن یلغی شیئا منها فیرکب مطیة الجهل.

‏(المیزان جلد9 صفحه117)

#نکات تفسیری

نقل شده که امام حسین علیه السلام نیز در کربلا، قبل از ظهر عاشورا این آیه(71 یونس) را بر سپاه کوفه خوانده است.[1]

تفسیر نور جلد3 صفحه600)

" إِنِّی تَوَکَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّی وَ رَبِّکُمْ" من در کار خودم بر خدا توکل کرده‏ام که مدبر امر من و شما است و براى اینکه بفهماند شما هیچ کارى نمى‏توانید به من بکنید- نه اینکه مى‏توانید ولى من نمى‏ترسم- اضافه کرد:" ما مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ" و فهمانید که من در توکل کردنم به خدا، پیروزم، چون خداى تعالى محیط بر کار من و شما است و او شما را هلاک مى‏کند نه مرا زیرا او بر صراط مستقیم است یعنى در برخورد حق با باطل همواره سنتش یک سنت بوده و آن عبارت بوده از یارى کردن حق و غلبه دادن آن بر باطل.(ترجمه المیزان جلد10 ص449)

توکّل، زمینه‏ى شجاعت است. فَکِیدُونِی جَمِیعاً ... إِنِّی تَوَکَّلْتُ‏ (با تکیه و اتکال بر خداوند، مى‏توان در برابر جهانى ایستاد)

(تفسیر نور جلد4 ص77)

#نکات تفسیری

 توکّل بر خدا، عامل مقاومت در برابر کفّار است. «قُلْ هُوَ رَبِّی‏ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ»

تفسیر نور، ج‏4، ص: 362

#نکات تفسیری

 حقیقت توکل و فلسفه آن‏

" توکل" در اصل از ماده" وکالت" به معنى انتخاب وکیل کردن است، و این را مى‏دانیم که یک وکیل خوب کسى است که حد اقل داراى چهار صفت باشد: آگاهى کافى، امانت، قدرت، و دلسوزى.

این موضوع نیز شاید نیاز به تذکر نداشته باشد که انتخاب یک وکیل مدافع در کارها در جایى است که انسان شخصا قادر به دفاع نباشد، در این موقع از نیروى دیگرى استفاده مى‏کند و با کمک او به حل مشکل خویش مى‏پردازد.

بنا بر این توکل کردن بر خدا مفهومى جز این ندارد که انسان در برابر مشکلات و حوادث زندگى و دشمنیها و سرسختیهاى مخالفان و پیچیدگیها و احیانا بن‏بستهایى که در مسیر خود به سوى هدف دارد در جایى که توانایى بر گشودن آنها ندارد او را وکیل خود سازد، و به او تکیه کند، و از تلاش و کوشش باز نایستد، بلکه در آنجا هم که توانایى بر انجام کارى دارد باز مؤثر اصلى را خدا بداند، زیرا از دریچه چشم یک موحد سرچشمه تمام قدرتها و نیروها او است.

نقطه مقابل" توکل بر خدا" تکیه کردن بر غیر او است یعنى به صورت اتکایى زیستن، و وابسته به دیگرى بودن، و از خود استقلال نداشتن است، دانشمندان اخلاق مى‏گویند: توکل ثمره مستقیم توحید افعالى خدا است، زیرا همانطور که گفتیم از نظر یک موحد هر حرکت و کوشش و تلاش و جنبش، و هر پدیده‏اى که در جهان صورت مى‏گیرد بالآخره به علت نخستین این جهان یعنى ذات خداوند ارتباط مى‏یابد، بنا بر این یک موحد همه قدرتها و پیروزیها را از او مى‏داند.

تفسیر نمونه، ج‏10، ص: 296

#نکات تفسیری

فلسفه توکل‏

با توجه به آنچه ذکر کردیم استفاده مى‏شود که:

اولا: توکل بر خدا، بر آن منبع فنا ناپذیر قدرت و توانایى، سبب افزایش مقاومت انسان در برابر مشکلات و حوادث سخت زندگى است، به همین دلیل به هنگامى که مسلمانان در میدان" احد" ضربه سختى خوردند، و دشمنان پس از ترک این میدان بار دیگر از نیمه راه بازگشتند تا ضربه نهایى را به مسلمین بزنند، و این خبر به گوش مؤمنان رسید، قرآن مى‏گوید افراد با ایمان نه تنها در این لحظه بسیار خطرناک که قسمت عمده نیروى فعال خود را از دست داده بودند وحشت نکردند بلکه با تکیه بر" توکل" و استمداد از نیروى ایمان بر پایدارى آنها افزوده شد و دشمن فاتح با شنیدن خبر این آمادگى به سرعت عقب نشینى کرد (آل عمران آیه 173).

نمونه این پایدارى در سایه توکل در آیات متعددى به چشم مى‏خورد، از جمله در آیه 122 آل عمران قرآن مى‏گوید:" توکل بر خدا جلو سستى دو طایفه از جنگجویان را در میدان جهاد گرفت".

و در آیه 12 سوره ابراهیم" توکل ملازم با صبر و استقامت در برابر جملات‏

و صدمات دشمن ذکر شده است".

و در آیه 159 آل عمران" براى انجام کارهاى مهم، نخست دستور به مشورت و سپس تصمیم راسخ، و بعد توکل بر خدا داده شده است".

حتى قرآن مى‏گوید: در برابر وسوسه‏هاى شیطانى" تنها کسانى مى‏توانند مقاومت کنند و از تحت نفوذ او در آیند که داراى ایمان و توکل باشند" إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ‏ (نحل 99).

از مجموع این آیات استفاده مى‏شود که منظور از توکل این است که در برابر عظمت مشکلات، انسان احساس حقارت و ضعف نکند، بلکه با اتکاى بر قدرت بى‏پایان خداوند، خود را پیروز و فاتح بداند، و به این ترتیب توکل امید آفرین نیرو بخش و تقویت کننده، و سبب فزونى پایدارى و مقاومت است.

اگر مفهوم توکل به گوشه‏اى خزیدن و دست روى دست گذاشتن بود معنى نداشت که درباره مجاهدان و مانند آنها پیاده شود.

و اگر کسانى چنین مى‏پندارند که توجه به عالم اسباب و عوامل طبیعى با روح توکل ناسازگار است، سخت در اشتباهند، زیرا جدا کردن اثرات عوامل طبیعى از اراده خدا یک نوع شرک محسوب مى‏شود، مگر نه این است که عوامل طبیعى نیز هر چه دارند از او دارند و همه به اراده و فرمان او است، آرى اگر عوامل را دستگاهى مستقل در برابر اراده او بدانیم اینجا است که با روح توکل سازگار نخواهد بود. (دقت کنید).

چطور ممکن است چنان تفسیرى براى توکل بشود با اینکه شخص پیامبر اسلام ص که سر سلسله متوکلان بود براى پیشبرد اهدافش از هیچگونه فرصت، نقشه صحیح، تاکتیک مثبت، و انواع وسائل و اسباب ظاهرى غفلت نمى‏نمود اینها همه ثابت مى‏کند که توکل، آن مفهوم منفى را ندارد.

" ثانیا": توکل بر خدا آدمى را از وابستگیها که سرچشمه ذلت و بردگى‏

است نجات مى‏دهد و باو آزادگى و اعتماد به نفس مى‏بخشد.

تفسیر نمونه، ج‏10، ص: 297

تفسیر نمونه، ج‏10، ص: 298

امام رضا علیه السلام فرمود: مرز توکّل آن است که با ایمان به خدا، از هیچ‏کس نترسى

(تفسیر نور جلد4 صفحه 396)

 توکّل بر خداوند، یکى از شرایط موفّقیّت رهبر است. «فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ»

(تفسیر نور جلد6 ص454)

بى اعتنایى به کار شکنى‏هاى کفّار و منافقان و مقاومت در برابر خواسته‏هاى آنان، به توکّل نیاز دارد. «لا تُطِعِ‏- دَعْ أَذاهُمْ‏- تَوَکَّلْ»

تفسیر نور، ج‏7، ص: 381

#نظرشخصی

توکل عامل اقتدار امت اسلامی است

به طوری که پیامبران الهی به پشتوانه توکل الهی و به پشتوانه نصرت الهی در برابر قوم های خود پیروز می شدند و تنها امید آنها و قدرت اتکال آنها به خداوند متعال بود که پیروزی را برای آنها به همراه داشت
ما در بررسی آیات الهی میبینیم که علت نهراسیدن انبیاء الهی از دشمنان خود و در مرحله بعدی مقاومت با آنها تنها به سبب پشتوانه ی محکمی بوده است که داشتند و اگر این پشتوانه نبود آنها نمی تونستند در برابر قوم خود پیروز شوند و ادوات جنگی به تنهایی نمی توانست باعث مغلوب شدن دشمنان آنها بشود
در ماجرای حضرت موسی وقتی فرعونیان داشتند به قوم حضرت موسی نزدیک می شدند قوم حضرت موسی علیه السلام گفتند انا لمدرکون..اما حضرت موسی با پشتوانه الهی که داشت فرمود کلا ان معی ربی سیهدین..
یا در خصوص ماجرای جنگ بدر این پشتوانه الهی مومنین بود که با وجود کمی افراد توانستند بر مشرکین پیروز بشوند

و در ماجرای هشت سال دفاع مقدس تنها پشتوانه الهی بود که توانست ما را در برابر تمام جهان ییروز بگرداند و الآن هم تنها عاملی که باعث شده است ما در بتوانیم در برابر تمام دنیا مقتدرانه بایستیم و بگوییم که آ»ریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند همین مسئله پشتیبانی و اتکال ما به خداوند متعال است.

#روایت

توکل عبدالمطلب در برابر حمله اصحاب ابرهه

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَمَّا أَنْ وَجَّهَ صَاحِبُ الْحَبَشَةِ بِالْخَیْلِ وَ مَعَهُمُ الْفِیلُ لِیَهْدِمَ الْبَیْتَ مَرُّوا بِإِبِلٍ لِعَبْدِ الْمُطَّلِبِ فَسَاقُوهَا فَبَلَغَ ذَلِکَ عَبْدَ الْمُطَّلِبِ فَأَتَى صَاحِبَ الْحَبَشَةِ فَدَخَلَ الْآذِنُ فَقَالَ هَذَا عَبْدُ الْمُطَّلِبِ بْنُ هَاشِمٍ قَالَ وَ مَا یَشَاءُ قَالَ التَّرْجُمَانُ جَاءَ فِی إِبِلٍ لَهُ سَاقُوهَا یَسْأَلُکَ رَدَّهَا فَقَالَ مَلِکُ الْحَبَشَةِ لِأَصْحَابِهِ هَذَا رَئِیسُ قَوْمٍ وَ زَعِیمُهُمْ جِئْتُ إِلَى بَیْتِهِ الَّذِی یَعْبُدُهُ لِأَهْدِمَهُ وَ هُوَ یَسْأَلُنِی إِطْلَاقَ إِبِلِهِ أَمَا لَوْ سَأَلَنِیَ الْإِمْسَاکَ عَنْ هَدْمِهِ لَفَعَلْتُ رُدُّوا عَلَیْهِ إِبِلَهُ فَقَالَ عَبْدُ الْمُطَّلِبِ لِتَرْجُمَانِهِ مَا قَالَ لَکَ الْمَلِکُ فَأَخْبَرَهُ فَقَالَ عَبْدُ الْمُطَّلِبِ أَنَا رَبُّ الْإِبِلِ وَ لِهَذَا الْبَیْتِ رَبٌّ یَمْنَعُهُ فَرُدَّتْ إِلَیْهِ إِبِلُهُ وَ انْصَرَفَ عَبْدُ الْمُطَّلِبِ نَحْوَ…

 الکافی (ط - الإسلامیة) / ج‏1 / 447 / باب مولد النبی ص و وفاته .....  ص : 439