#آیات مرتبط

1- إِنَّهُۥ کَانَ لَا یُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ ٱلۡعَظِیمِ * وَلَا یَحُضُّ عَلَىٰ طَعَامِ ٱلۡمِسۡکِینِ ( 34،۳۳  حاقه )

2- فَذَٰلِکَ ٱلَّذِی یَدُعُّ ٱلۡیَتِیمَ * وَلَا یَحُضُّ عَلَىٰ طَعَامِ ٱلۡمِسۡکِینِ ( 3،۲  ماعون )

3- مَا سَلَکَکُمۡ فِی سَقَرَ * قَالُواْ لَمۡ نَکُ مِنَ ٱلۡمُصَلِّینَ * وَلَمۡ نَکُ نُطۡعِمُ ٱلۡمِسۡکِینَ ( 44-42 مدثر )

4- وَمَآ أَدۡرَىٰکَ مَا ٱلۡعَقَبَةُ * فَکُّ رَقَبَةٍ * أَوۡ إِطۡعَٰمٞ فِی یَوۡمٖ ذِی مَسۡغَبَةٖ * یَتِیمٗا ذَا مَقۡرَبَةٍ * أَوۡ مِسۡکِینٗا ذَا مَتۡرَبَةٖ ( 16-12 بلد )

5-  أَن لَّا یَدۡخُلَنَّهَا ٱلۡیَوۡمَ عَلَیۡکُم مِّسۡکِینٞ ( 24 قلم )

#روایات

1-  أیُّما مؤمنٍ حَبَسَ مؤمنا عن مالِهِ و هُو مُحتاجٌ إلَیهِ لَم یَذُقْ و اللّه ِ، مِن طَعامِ الجَنّةِ ، و لا یَشْرَبُ مِن الرَّحیقِ المَخْتومِ .[1]

امام صادق علیه السلام : هر مؤمنى که برادر مؤمن نیازمند خود را از مال خویش محروم کند ،

به خدا قسم  ، که طعم خوراک بهشت را نچشد و از شراب ناب سر به مهر [ بهشت  ] ننوشد .

2-  ما مِن مؤمنٍ یَخذُلُ أخاهُ و هُو یَقْدِرُ على نُصْرَتهِ  ، إلاّ خَذَلَهُ اللّه ُ فی الدُّنیا و الآخِرَةِ[2]

امام صادق علیه السلام : هر گاه مؤمنى بتواند برادر خود را یارى رساند، اما تنهایش گذارد، خداوند در دنیا و آخرت او را تنها گذارد .

3-  مَن بَخِلَ بمَعونَةِ أخیهِ المسلمِ و القِیامِ لَهُ فی حاجَتهِ  ، ابتُلِیَ بمَعونَةِ مَن یَأثَمُ علَیهِ و لا یُؤجَرُ . [3]

امام باقر علیه السلام : کسى که از کمک به برادر مسلمان خود و برآوردن حاجت او دریغ کند ، خداوند او را گرفتار کمک به کسى کند که به سببِ آن کمک ، گناهکار شود و مزدى هم نَبَرد .

#نکات تفسیری

1- کلا بل لا تکرمون الیتیم و لا تحاضون على طعام المسکین ( ۱۸،17   فجر)

می فرماید: شما نه یتیم را احترام مى کنید، و نه یکدیگر را بدادن صدقه بر مساکین تهى دست سفارش و تشویق مى کنید، و منشا این رفتارتان مال دوستى است، که در دو آیه بعد مى فرماید: (و تحبون المال حبا جما).

و حاصل معنا چنین است که آنطور که انسانها به حسب طبع مى پندارند نیست، به علت اینکه به زودى در وقتى که قیامت بپا شود متوجه مى شوند که زندگى دنیا و آنچه در آن از فقر و غنا و امثال آن بود مقصود بالذات نبود، و او آن را مقصود بالذات و یا ساده تر بگویم هدف پنداشت، و چون دنیا را هدف پنداشت چیزى براى آخرتش نفرستاد، آن وقت آرزو مى کند اى کاش (قدمت لحیاتى ) براى زندگى واقعیم چیزى از پیش فرستاده بودم، با اینکه آرزو، نه خیرى به او مى رساند، و نه عذابى را از او رفع مى کند.[1]

2-  این مال و ثروت دنیا است که به قول معروف"ایمان فلک داده به باد" چرا بزرگترین لغزشهاى فرزندان آدم در همین قسمت است؟ کسانى هستند در حدى از"مال"امینند،اما هنگامى پیمانه آنها پر شود و از آن حد بگذرد وسوسه‌هاى شیطان آنها را به خیانت مى‌کشاند،مؤمنان راستین کسانى هستند که امانت و درستکارى و رعایت حقوق واجب و مستحبّ دیگران را در هر حدى از مال و بدون هیچ قید و شرط رعایت کنند چنین کسانى مى‌توانند دم از ایمان و تقوى زنند.

کوتاه سخن اینکه کسانى که از عهده امتحانات مالى در هر اندازه و کمیت و در هر شرایط برآیند افرادى قابل اعتماد متقى و پرهیزکار و با شخصیتند،و بهترین دوستان و یاران محسوب مى‌شوند،آنها در زمینه‌هاى دیگر نیز(غالبا) افراد پاک و درستى هستند،تکیه آیات فوق بر آزمونهاى مالى نیز از همین جهت است [2]

#امام و آقا

۱-  امام خمینی (ره) : همه‌مان و همه‌تان خدمتگزار به این مردم، خصوصاً به مستمندان، به ضعفا؛ عمده توجهتان به این طبقه باشد که این طبقه احتیاج دارند. این طور نباشد که مثل رژیم سابق که یک دسته بالاها را برایشان همه چیز فراهم کردند، به علاوه که جیبهایشان را هم پُر کردند و فرستادند و یک دسته هم زاغه‌نشین اطراف تهران که الآن هم باز به همین طور هستند، اینها باید تبدّل پیدا کنند. باید فرق باشد ما بین دولتى که مى‌گوید من اسلام هستم و دولت اسلامى هستم، با دولتهایى که طاغوتى هستند.[1]

2-  آیت الله خامنه ای : مهم‌ترین مسأله‌ی دستگاه ما و نظام جمهوری اسلامی کوشش برای رفع فقر و محرومیت در جامعه، و حمایت و کمک به طبقات مستضعف و محروم است. واقعا باید صحت برنامه‌ها را به این سنجید و دنبال این قضیه رفت و کارهای دیگر را در اولویتهای بعد قرار داد. کارهای مربوط به طبقات محروم و مستضعفان جامعه - که تعدادشان هم زیاد است - حقا و انصافا یک حرکت اساسی را می‌طلبد.[2]

#داستان و شعر

1-

بنی آدم اعضای یکدیگرند

که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی غمی

نشاید که نامت نهند آدمی[1]

2-  مردی از بنی اسرائیل کاخی زیبا و محکم ساخت و خوراک های مختلفی به عنوان غذا آماده نمود و تنها از توانگران شهر دعوت کرد و مستمندان را وانهاد. هنگامی که بدون دعوت، از مستمندان نیز کسانی آمدند، به آنان گفته شد این غذا برای امثال شما نیست!

خداوند دو فرشته به شکل مستمندان فرستاد و به آنان نیز همان حرف ها را گفتند. خدای تعالی به دو فرشته امر فرمود در قیافه توانگران در آن مجلس حاضر شوند!

هنگامی که در قیافه توانگران وارد مجلس شدند، آنها را گرامی داشتند و در صدر مجلس نشاندند.

از این رو خداوند به هر دو فرشته امر نمود: آن شهر و هر که در آن است را به زمین فرو برند.[2]

3-  مرد باغدارى که هر سال از میوه‌هاى باغش به فقرا انفاق مى‌کرد از دنیا رفت.وارثان تصمیم گرفتند فقرا را محروم نمایند،تنها یکى از وارثان مخالف بود ولى اکثر آنان بخل ورزیدند و براى محروم کردن فقرا تصمیم گرفتند که سحرگاهان به باغ روند و میوه‌ها را بچینند تا فقرا آگاه نشوند.به باغ رفتند،آن را یک تخته خاکستر دیدند.گفتند:ما راه را گم کرده‌ایم،این باغ ما نیست.امّا دیگرى گفت:ما از راه درست پدر منحرف شدیم،و تصمیم گرفتیم فقرا را محروم کنیم،لذا خودمان محروم شدیم.آن فرزندى که از روز اول با بخل مخالف بود،گفت:آیا به شما نگفتم این فکر غلط است؟ به هر حال آنان قهر الهى را دیدند و متنبّه شدند و یکدیگر را ملامت کردند.[3]

#متفرقه

ضریـب جینـی در اکثر کشـورها سـیر صعودی داشـته اسـت که نشـانگر افزایش فاصله طبقاتی و دورشـدن از عدالت اجتماعی اسـت؛ امـا در مقابـل، جمهـوری اسـلامی ایـران بعد از انقلاب اسـلامی، توانسـته اسـت ضریـب جینـی را بـه میـزان درخورتوجهی کاهـش دهد.

در ایـران، تغییرات نرخ ضریب جینی از سـال  136۵تـا 1393ش، 8.6درصد کاهش داشـته اسـت. این در حالی اسـت که بنابر مقالهای از بانک جهانی، در سـالهای آخـر رژیـم پهلـوی، تغییـرات ضریـب جینـی رونـدی افزایشـی داشـته اسـت. [1]

# بیان مصادیق

اردوهای جهادی در کشور ما از جمله حرکت های بسیار مفید در راستای محرومیت زدایی و ترویج روحیه ی رسیدگی به محرومان و جلوگیری از ایجاد فرهنگ بی تفاوتی در این امور با توجه  به سبک زندگی مادی عصر حاضر می باشد.

#نظر شخصی

به نظر میرسد که جامعه ای حتی با نگاه صرفا عقلی و فطری نیز به اهمیت پرداختن به وضعیت اقشار ضعیف خود پی میبرد و اسیب های ناشی از نپرداختن به این قشر - که می تواند بر تمام جامعه تاثیر بگذارد و همچنین رسیدگی به انان نیز تاثیر خود را نشان می دهد- را به خوبی درک می کند.

و در این موضوع حکومت ها با توجه به تاثیر فراوان  و گسترده خود باید در اولویت سیاست های خود رسیدگی به محرومین و  تشویق جامعه به این امر را لحاظ کنند

#شرح کلی موضوع

از مسائل و چالش های هر جامعه ای اقشار محروم و ضعیف آن هستند و این امر تفاوت افراد را در جامعه موجب می شود آنگونه که از آیات الهی فهم می شود این تفاوت  بستری برای امتحان انسان ها می باشد و عدم توجه انسان به این مسئله شدیدا مورد خطاب قرار گرفته و حتی می توان این امر را امری فطری دانست که حتی انسان بدون اخطار و تذکر وحی نیز به لزوم بی تفاوت نبودن در حق افراد ضعیف جامعه پی می برد.

و این موضوع علاوه بر جنبه فردی افراد در سطح اجتماعی و حاکمیت نیز مطرح است و از آنجایی که سیاست های دولتی در کاهش و افزایش محرومیت در جامعه تاثیر گذار هست پس از این رو افرادی که در جایگاه مسئولیت قرار میگیرند باید مشرف به این موضوع بوده و راهکارهای مناسبی در جهت رسیدگی به آن را داشته باشند.

 اصلی ترین محرومیت ، محرومیت به لحاظ مالی و توانایی درامد زایی و اقتصادی هست اما محرومیت های دیگری مانند محرومیت در امکانات اموزشی و تربیتی ، بهداشتی و درمانی ، حمل ونقل ،امنیت و... نیز هستند که می توانند از عوامل و ریشه هایی باشند که می توان با رسیدگی به آنان از محرومیت مالی چلوگیری کرد.