#آیات مرتبط

یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها فَتَعالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ وَ أُسَرِّحْکُنَّ سَراحاً جَمِیلًا (احزاب-28)

وَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ أَجْراً عَظِیماً (احزاب-29)

نکته: مسئولین دولت اسلامی و نزدیکانشان باید ساده زیست باشند.

#آیات مرتبط

وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِکَ قَرْیَةً أَمَرْنا مُتْرَفیها فَفَسَقُوا فیها فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْناها تَدْمیراً (اسرا-16)

نکته: اشرافیگری سرچشمه انحراف

#آیات مرتبط

وَ ما أَرْسَلْنا فی‏ قَرْیَةٍ مِنْ نَذیرٍ إِلاَّ قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ کافِرُونَ (سباء-34)

نکته: تجمل و رفاه طلبی ظرفیت پذیرش حق را از بین می برد

#آیات مرتبط

لا تَمُدّنّ عَیْنَیْکَ إِلی ما مَتّعْنا بِهِ أَزْواجًا مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنینَ. (حجر-88)

کسى مى‏تواند مردم را به معنویّت سوق دهد، که خود گرفتار مادیات نباشد «لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ» (خطاب آیه به پیامبر است).[1]

#آیات مرتبط

وَ لا تَمُدّنّ عَیْنَیْکَ إِلی ما مَتّعْنا بِهِ أَزْواجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقی . (طه-131 )

نکته: رهبرى امّت نباید چشم داشتى به مال دیگران و توجّهى به مادّیات داشته باشد و مقهور و شیفته‏ى دنیاى پر زرق و برق دیگران شود. «لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ»[1]

#آیات مرتبط

وَ لا تَمُدّنّ عَیْنَیْکَ إِلی ما مَتّعْنا بِهِ أَزْواجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقی . (طه-131 )

نکته: رهبرى امّت نباید چشم داشتى به مال دیگران و توجّهى به مادّیات داشته باشد و مقهور و شیفته‏ى دنیاى پر زرق و برق دیگران شود. «لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ»[1]

#آیات مرتبط

وَ لا تَمُدّنّ عَیْنَیْکَ إِلی ما مَتّعْنا بِهِ أَزْواجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقی . (طه-131 )

نکته: رهبرى امّت نباید چشم داشتى به مال دیگران و توجّهى به مادّیات داشته باشد و مقهور و شیفته‏ى دنیاى پر زرق و برق دیگران شود. «لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ»[1]

#روایات مرتبط

قَالَ الصَّادِقُ ع‏ الْمُتَکَلِّفُ‏ مُخْطِئٌ‏ وَ إِنْ‏ أَصَابَ‏ وَ الْمُتَطَوِّعُ‏ مُصِیبٌ‏ وَ إِنْ‏ أَخْطَأَ وَ الْمُتَکَلِّفُ لَا یَسْتَجْلِبُ فِی عَاقِبَةِ أَمْرِهِ إِلَّا الْهَوَانَ وَ فِی الْوَقْتِ إِلَّا التَّعَبَ وَ الْعَنَاءَ وَ الشَّقَاءَ وَ الْمُتَکَلِّفُ ظَاهِرُهُ رِئَاءٌ وَ بَاطِنُهُ نِفَاقٌ فَهُمَا جَنَاحَانِ یَطِیرُ بِهِمَا الْمُتَکَلِّفُ وَ لَیْسَ فِی الْجُمْلَةِ مِنْ أَخْلَاقِ الصَّالِحِینَ وَ لَا مِنْ شِعَارِ الْمُتَّقِینَ التَّکَلُّفِ فِی أَیِّ بَابٍ کَانَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِنَبِیِّهِ ص‏ قُلْ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ‏ وَ قَالَ ص نَحْنُ مَعَاشِرَ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْأَوْلِیَاءِ بِرَاءٌ مِنَ التَّکَلُّفِ‏ فَاتَّقِ اللَّهَ وَ اسْتَقِمْ نَفْسَکَ یُغْنِکَ عَنِ التَّکَلُّفِ وَ یَطْبَعُکَ بِطِبَاعِ الْإِیمَانِ وَ لَا تَشْتَغِلْ بِطَعَامٍ آخِرُهُ الْخَلَاءُ وَ لِبَاسٍ آخِرُهُ الْبِلَى وَ دَارٍ آخِرُهَا الْخَرَابُ وَ مَالٍ آخِرُهُ الْمِیرَاثُ وَ إِخْوَانٍ آخِرُهُمُ الْفِرَاقُ وَ عِزٍّ آخِرُهُ الذُّلُّ وَ وَقَارٍ آخِرُهُ الْجَفَاءُ وَ عَیْشٍ آخِرُهُ الْحَسْرَةُ^[1].

نکته: خویشتندار نباشی در هرجایگاه که باشی متکلف خواهی شد.

ترجمه: امام صادق (علیه السلام)- کسی که به تکلّف کار می‌کند خطاکار است اگرچه عمل او صحیح باشد و هرکه به قصد اطاعت و امتثال عمل می‌کند اعمال او درست است اگرچه برخلاف واقع باشد و شخصی که روی تکلّف عمل می‌کند در عاقبت امر خود نتیجه‌ای به‌دست نخواهد آورد مگر خواری و ذلّت را و در حال حاضر نیز به‌جز زحمت و مشقّت و ناراحتی، اندوخته‌ای نخواهد داشت و ظاهر امر شخص متکلّف خودنمایی و ریاکاری بوده و باطن امر او به نفاق و با این دو بال [ریا و نفاق] حرکت کرده و در نتیجه باید متوجّه شد که افراد صالح و پرهیزکار هرگز روی تکلّف عمل نکرده و با این صفت متصّف نخواهند شد. [در هر زمینه‌ای که باشد] خداوند متعال به رسول گرامی (صلی الله علیه و آله) خود می‌فرماید: قُلْ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ المُتَکَلِّفِینَ. و فرمود: «ما انبیاء (علیهم السلام) و اولیاء از تکلّف بیزار می‌باشیم، از خدا بترسید و خود را ثابت و مستقیم نگهدارید و دراین‌صورت نیازی به تکلّف نخواهید داشت و به طبیعت ایمان کار خواهید کرد، خود را به طعامی مشغول نکنید که پایان آن در بیت الخلاء باشد و یا لباسی که کهنه گردد و یا خانه‌ای که خراب شود و یا مالی که به وارثان برسد و یا برادرانی که از هم جدا می‌گردند و یا عزّتی که پایان آن خواری و وقاری که آخرین آن جفا و زندگی‌ای که پایان آن حسرت باشد[2].

#روایات مرتبط

الصّادق (علیه السلام)- وَ مِنَ الْعُلَمَاءِ مَنْ یَضَعُ نَفْسَهُ لِلْفُتْیَا وَ یَقُولُ سَلُونِی وَ لَعَلَّهُ لَا یُصِیبُ حَرْفاً وَاحِداً وَ اللَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُتَکَلِّفِینَ فَذَاکَ فِی الدَّرْکِ السَّادِسِ مِنَ النَّار.

نکته: مسئولیت گرفتن قبل از تجربه و پختگی کامل، تکلف می آورد

ترجمه:امام صادق (علیه السلام)- بعضی از دانشمندان خود را در معرض فتوا قرار می‌دهند و می‌گویند: «از من بپرسید، درحالی‌که شاید یک سخن را درک نکنند و خداوند کسانی را که خود را به تکلّف انداخته‌اند دوست ندارد، اینان در طبقه‌ی ششم آتش‌اند».[1]

#روایات مرتبط

حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی وَلَّادٍ عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ‏ إِنَ‏ امْرَأَةً مِنَ‏ الْمُسْلِمَاتِ‏ أَتَتِ‏ النَّبِیَ‏ ص، فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ! إِنَّ فُلَاناً زَوْجِی- وَ قَدْ نَثَرْتُ لَهُ بَطْنِی وَ أَعَنْتُهُ عَلَى دُنْیَاهُ وَ آخِرَتِهِ- وَ لَمْ یَرَ مِنِّی مَکْرُوهاً أَشْکُوهُ إِلَیْکَ، فَقَالَ: فِیمَ تَشْکِینَهُ قَالَتْ إِنَّهُ قَالَ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ کَظَهْرِ أُمِّی- وَ قَدْ أَخْرَجَنِی مِنْ مَنْزِلِی فَانْظُرْ فِی أَمْرِی، فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص مَا أَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلَیَّ کِتَاباً- أَقْضِی فِیهِ بَیْنَکِ وَ بَیْنَ‏ زَوْجِکِ- وَ أَنَا أَکْرَهُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُتَکَلِّفِین‏[1]... .

نکته: خط مشیء حکومت داریِ حاکمین در دولت اسلامی باید مستند به ثقلین باشد.

#روایات مرتبط

وَ عَنْهُ، عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ: حَدَّثَنِی جَعْفَرٌ، عَنْ آبَائِهِ‏: أَنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی، إِنِّی أُحْسِنُ الْوُضُوءَ، وَ أُقِیمُ الصَّلَاةَ، وَ أُوتِی الزَّکَاةَ فِی وَقْتِهَا، وَ أُقْرِئُ الضَّیْفَ طَیِّبَةً بِهَا نَفْسِی، مُحْتَسِبٌ بِذَلِکَ أَرْجُو مَا عِنْدَ اللَّهِ.

فَقَالَ: «بَخْ بَخْ بَخْ، مَا لِجَهَنَّمَ عَلَیْکَ سَبِیلٌ، إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَرَّأَکَ مِنَ الشُّحِّ، إِنْ کُنْتَ کَذَلِکَ».

- ثُمَّ قَالَ:: «نَهَى عَنِ التَّکَلُّفِ لِلضَّیْفِ مَا لَا یُقْدَرُ عَلَیْهِ إِلَّا بِمَشَقَّةٍ، وَ مَا مِنْ ضَیْفٍ حَلَّ بِقَوْمٍ إِلَّا وَ رِزْقُهُ مَعَهُ»^[1].

نکته: تجمل گرایی ممنوع

#روایات مرتبط

سن، المحاسن عَبَّاسُ بْنُ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى الْخَثْعَمِیِّ عَنْ أَبِی غَیْلَانَ عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ الْجُعْفِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ إِنَّ اللَّهَ بَرَّأَ مُحَمَّداً ص مِنْ ثَلَاثٍ أَنْ یَتَقَوَّلَ عَلَى اللَّهِ أَوْ یَنْطِقَ عَنْ هَوَاهُ أَوْ یَتَکَلَّفَ.

بیان إشارة إلى قوله تعالى‏ وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاوِیلِ‏^[1] و سمی الافتراء تقولا لأنه قول متکلف و إلى قوله تعالى‏ وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‏^[2] و إلى قوله تعالى‏ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ‏^[3] و التکلف‏ التصنع و ادعاء ما لیس من أهله.[4]

نکته: ظاهرسازی وادعای بی سند ازحاکم اسلامی پذیرفته نیست.

#روایات مرتبط

45 و من کتاب له ع إلى عثمان بن حنیف الأنصاری و کان عامله على البصرة و قد بلغه أنه دعی إلى ولیمة قوم من أهلها، فمضى إلیها- قوله‏:

أَمَّا بَعْدُ یَا ابْنَ حُنَیْفٍ فَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ رَجُلًا مِنْ فِتْیَةِ أَهْلِ الْبَصْرَةِ دَعَاکَ إِلَى مَأْدُبَةٍ فَأَسْرَعْتَ إِلَیْهَا تُسْتَطَابُ‏ لَکَ الْأَلْوَانُ‏ وَ تُنْقَلُ إِلَیْکَ الْجِفَانُ‏ وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّکَ تُجِیبُ إِلَى طَعَامِ قَوْمٍ عَائِلُهُمْ‏ مَجْفُوٌّ وَ غَنِیُّهُمْ مَدْعُوٌّ فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقْضَمُهُ‏ مِنْ هَذَا الْمَقْضَمِ فَمَا اشْتَبَهَ عَلَیْکَ عِلْمُهُ فَالْفِظْهُ‏ وَ مَا أَیْقَنْتَ بِطِیبِ [وَجْهِهِ‏] وُجُوهِهِ فَنَلْ مِنْهُ‏ أَلَا وَ إِنَّ لِکُلِّ مَأْمُومٍ إِمَاماً یَقْتَدِی بِهِ وَ یَسْتَضِی‏ءُ بِنُورِ عِلْمِهِ أَلَا وَ إِنَّ إِمَامَکُمْ قَدِ اکْتَفَى مِنْ دُنْیَاهُ بِطِمْرَیْهِ‏ وَ مِنْ طُعْمِهِ‏ بِقُرْصَیْهِ‏ أَلَا وَ إِنَّکُمْ لَا تَقْدِرُونَ عَلَى ذَلِکَ وَ لَکِنْ أَعِینُونِی بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ فَوَاللَّهِ مَا کَنَزْتُ مِنْ دُنْیَاکُمْ تِبْراً وَ لَا ادَّخَرْتُ مِنْ غَنَائِمِهَا وَفْراً وَ لَا أَعْدَدْتُ لِبَالِی ثَوْبِی طِمْراً وَ لَا حُزْتُ مِنْ أَرْضِهَا شِبْراً وَ لَا أَخَذْتُ مِنْهُ إِلَّا کَقُوتِ أَتَانٍ دَبِرَةٍ وَ لَهِیَ فِی عَیْنِی أَوْهَى وَ أَوْهَنُ مِنْ عَفْصَةٍ مَقِرَة. [1]

نکات:

• مسئولین پایین دست دولت نیز مانند مقامات بالا دست باید ساده زیست و بی تکلف باشند(إِنَّ إِمَامَکُمْ قَدِ اکْتَفَى)
• مسئولین به حداقل ها در برخورداری از مواهب دنیوی اکفا کنند( فَوَاللَّهِ مَا کَنَزْتُ...)
• مسئولین پایین دست اگر ریخت و پاش و تجمگرایی کنند بحساب مقامات نوشته می شود(أَعِینُونِی بِوَرَعٍ...)
• مسئولین همچون بازوانی مقامات عالی رتبه را در ساده زیستی همراهی کنند( أَعِینُونِی بِوَرَعٍ...)

ترجمه: پس از ستایش خداوند و درود رسول اکرم، اى پسر حنیف بمن رسیده که یکى از جوانان اهل بصره ترا بطعام عروسى خوانده است و بسوى آن طعام شتابان رفته‏اى، و خورشهاى رنگارنگ گوارا برایت خواسته و کاسه‏هاى بزرگ به سویت آورده مى‏شد، و گمان نداشتم‏ تو بروى به مهمانى گروهى که درویش و نیازمندشان را برانند و توانگرشان را بخوانند، پس نظر کن بآنچه دندان بر آن مى‏نهى از این خوردنى، و چیزى را که بر تو آشکار نیست (نمى‏دانى حلال است یا حرام) بیفکن (مخور) و آنچه را که به پاکى راههاى بدست آوردن آن دانائى (میدانى از راه حلال و درستکارى بدست آمده) بخور.

2- آگاه باش هر پیروى کننده را پیشوایى است که از او پیروى کرده بنور دانش او روشنى مى‏جوید (راه راستى گفتار و درستى کردار را از او مى‏آموزد، و تو نیز باید پیرو پیشواى خود باشى) بدان که پیشواى شما از دنیاى خود بدو کهنه جامه (رداء و ازار یعنى جامه‏اى که سر تا پا را مى‏پوشاند) و از خوراکش بدو قرص نان (جهت افطار و سحر، یا ناهار و شام) اکتفاء کرده است، و شما بر چنین رفتارى توانا نیستید، ولى مرا به پرهیزکارى و کوشش و پاکدامنى و درستکارى یارى کنید (از کارهاى ناشایسته دورى گزیده خود را از هر ناپاکى دور سازید تا مرا به اصلاح حال رعایا و زیر دستان یارى نموده باشید) 3- بخدا سوگند از دنیاى شما طلا نیندوخته، و از غنیمتهاى آن مال فراوانى ذخیره نکرده، و با کهنه جامه‏اى که در بر دارم جامه کهنه دیگرى آماده ننموده‏ام.[2]

#روایات مرتبط

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ‏ رَسُولُ‏ اللَّهِ‏ یَأْکُلُ‏ أَکْلَ‏ الْعَبْدِ وَ یَجْلِسُ جِلْسَةَ الْعَبْدِ وَ یَعْلَمُ أَنَّهُ عَبْدٌ[1].

نکته: رئیس حکومت اسلامی نباید برای خودش زندگی فراتر و متفاوتی از مردم ایجاد کند

#روایات مرتبط

فِی مَنْ لَا یَحْضُرُهُ الْفَقِیهُ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِعَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ‏ وَ لِلْمُتَکَلِّفِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ، یَتَمَلَّقُ إِذَا حَضَرَ، وَ یَغْتَابُ إِذَا غَابَ، وَ یَشْمَتُ بِالْمُصِیبَةِ.[1]

نکته: ریاء و تزویر نتیجه اش تکلف است.

#نکات تفسیری

مسئولین دولت اسلامی باید از تصنع و خود آرایی به چیزی که ندارند، بریء باشند

" قُلْ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ" در این آیه به مطلبى که در اول سوره و نیز در خلال آیات سوره گذشت رجوع شده، و آن این بود که قرآن کریم ذکر است و پیامبر اسلام به جز انذار هیچ منصب دیگرى ندارد. و نیز رد آن تهمتى است که در این کلام خود زدند:" امْشُوا وَ اصْبِرُوا عَلى‏ آلِهَتِکُمْ إِنَّ هذا لَشَیْ‏ءٌ یُرادُ" «1».

پس در جمله" ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ" اجر دنیوى از مال و ریاست و جاه را از خود نفى مى‏کند. و در جمله" وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ" خود را از تصنع و خودآرایى به چیزى که آن را ندارد برى‏ء مى‏سازد.[1]

#نکات تفسیری

سخنان حاکم و رئیس دولت اسلامی باید مقرون به دلیل و منطق باشد

خداوند در این ایه به بهانه‏هاى بهانه‏جویان پایان مى‏دهد، و روشن مى‏سازد که من تنها طالب نجات و سعادت شما هستم، نه پاداش مادى از شما مى‏خواهم نه معنوى، نه تقدیر و نه شکرگزارى، نه مقام و نه حکومت. پاداش من تنها بر خداست، همانگونه که در آیات دیگرى از قرآن مجید از قبیل آیه 47 سوره سبأ به آن تصریح شده است" إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ‏".

این خود یکى از دلائل صدق پیامبر ص است چرا که مدعى دروغین براى مطامعى دعوى خود را مطرح مى‏کند، و مطامعش از خلال سخنانش به هر صورت آشکار خواهد شد.

در مرحله دوم مى‏گوید:" من از متکلفین نیستم" سخنانم مقرون به دلیل و منطق است، و هیچگونه تکلفى در آن وجود ندارد، عباراتم روشن و سخنانم خالى از هر گونه ابهام و پیچیدگى است (وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ‏).

در حقیقت جمله اول از اوصاف دعوت‏کننده سخن مى‏گوید، و جمله دوم از چگونگى دعوت و محتواى آن، و در واقع مصداق" آفتاب آمد دلیل آفتاب" است.[1]

#نکات تفسیری

حاکم اسلامی ظاهر ساز نیست و رویکرد تحمیلی در نظراتش ندارد

مراد از تکلّف که پیامبر آن را از خود نفى مى‏کند، آن است که من سخنانم روشن و منطقى است و چیزى را بر شما تحمیل نمى‏کنم. «ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ»

نکات:

• یکى از شرایط توفیق در تبلیغ، نداشتن تکلّف است. (مؤمن، در عمل و سخن و معاشرت، خود و دیگران را به زحمت نمى‏اندازد). «ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ» تصنع و تکلّف و ظاهرسازى عملى ناپسند و مذموم است.
• کسى مى‏تواند جهان را آزاد کند که خود گرفتار قیود و عادات و رسوم ساختگى نباشد. «ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ»[1]

نزدیکان سران حکومت اسلامی باید ایشان را در ساده زیستی یاری کنند

• زندگى رهبر مسلمانان باید ساده باشد. (موقعیّت دینى و اجتماعى، براى انسان وظیفه‏ى خاصّى به وجود مى‏آورد.) إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیاةَ الدُّنْیا ... أُسَرِّحْکُنَ‏
• رهبر مسلمانان نباید تحت تأثیر تقاضاهاى نابجاى همسرش قرار گیرد. «قُلْ لِأَزْواجِکَ»
• رشد درآمد بیت‏المال، نباید توقّع بستگان رهبر را بالا ببرد. «قُلْ لِأَزْواجِکَ»
• نه تنها رهبر جامعه اسلامى، بلکه وابستگان او نیز تحت نظر و توجّه مردم قرار دارند. «قُلْ لِأَزْواجِکَ»
• مسئولیّت‏هاى الهى، فوق مسئولیّت‏هاى خانوادگى است. (گاهى به خاطر قداست رهبرى، باید از مسایل عاطفى و خانوادگى گذشت.) «قُلْ لِأَزْواجِکَ»
• خداوند ساده زیستى را براى خانواده رهبران دینى، امرى نیک و حَسَن مى‏داند. «أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ»[1]

#نکات تفسیری

بیت حاکم اسلامی ساده و عاری از تجمل و تکلف است.

" یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ‏ ... أَجْراً عَظِیماً" سیاق این دو آیه[ 28 و 29  سوره مبارکه احزاب] اشاره دارد به اینکه گویا از زنان رسول خدا (ص) یا از بعضى ایشان سخنى و یا عملى سرزده که دلالت مى‏کرده بر اینکه از زندگى مادى خود راضى نبوده‏اند، و در خانه رسول خدا (ص) به ایشان سخت مى‏گذشته، و نزد رسول خدا (ص) از وضع زندگى خود شکایت کرده‏اند و پیشنهاد کرده‏اند که کمى در زندگى ایشان توسعه دهد، و از زینت زندگى مادى بهره‏مندشان کند.

دنبال این جریان خدا این آیات را فرستاده، و به پیغمبرش دستور داده که ایشان را بین ماندن و رفتن مخیر کند، یا بروند و هر جورى که دلشان مى‏خواهد زندگى کنند، و یا بمانند و با همین زندگى بسازند، چیزى که هست این معنا را چنین تعبیر کرد، که اگر حیات دنیا و زینت آن را مى‏خواهید، بیایید تا رهایتان کنم. و اگر خدا و رسول و دار آخرت را مى‏خواهید باید با وضع موجود بسازید، و از این تعبیر بر مى‏آید که:

جمع بین وسعت در عیش دنیا، و صفاى آن، که از هر نعمتى بهره بگیرى و به آن سرگرم شوى، با همسرى رسول خدا (ص) و زندگى در خانه او ممکن نیست، و این دو با هم جمع نمى‏شوند. [1]

#نکات تفسیری

خانواده مسئولین دولت اسلامی هم مانند خودشان درسبک زندگی الگو هستند

همیشه مقامات حساس و افتخار آفرین، وظائف سنگینى نیز همراه دارد، چگونه زنان پیامبر ص مى‏توانند ام المؤمنین باشند ولى فکر و قلبشان در گرو زرق و برق دنیا باشد؟ و چنین پندارند که اگر غنائمى نصیب مسلمانان شده است همچون همسران پادشاهان بهترین قسمتهاى غنائم را به خود اختصاص دهند، و چیزى که با جانبازى و خونهاى پاک شهیدان به دست آمده تحویل آنان گردد، در حالى که در گوشه و کنار افرادى، در نهایت عسرت زندگى مى‏کنند.

از این گذشته نه تنها پیامبر ص به مقتضاى آیات پیشین" اسوه" مردم است که خانواده او نیز باید اسوه خانواده‏ها، و زنانش مقتداى زنان با ایمان تا دامنه قیامت گردد.

پیامبر ص پادشاه نیست که حرمسرایى داشته باشد پر زرق و برق، و زنانش غرق جواهرات گرانقیمت و وسائل تجملاتى باشند. شاید هنوز گروهى از مسلمانان مکه که به عنوان مهاجر به مدینه آمده بودند بر صفه (همان سکوى مخصوصى که در کنار مسجد پیغمبر قرار داشت) شب را تا به صبح مى‏گذراندند، و خانه و کاشانه‏اى در آن شهر نداشتند، در چنین‏ شرائطى هرگز پیامبر ص اجازه نخواهد داد زنانش چنین توقعاتى داشته باشند.[1]

#امام و آقا

آن روزی که باید فاتحه دولت و ملت را خواند

آن روزى که دولت ما توجه به کاخ پیدا کرد، آن روز است که باید ما فاتحه دولت و ملت را بخوانیم. آن روزى که رئیس جمهور ما خداى نخواسته، از آن خوى کوخ‏نشینى بیرون برود و به کاخ‏نشینى توجه بکند، آن روز است که انحطاط براى خود و براى کسانى که با او تماس دارند پیدا مى‏شود. آن روزى که مجلسیان خوى کاخ‏نشینى پیدا کنند خداى نخواسته، و از این خوى ارزنده کوخ‏نشینى بیرون بروند، آن روز است که ما براى این کشور باید فاتحه بخوانیم. ما در طول مشروطیت از این کاخ‏نشینها خیلى صدمه خوردیم. مجلس هاى ما مملو از کاخ‏نشین بود... آن روزى که توجه اهل علم به دنیا شد و توجه به این شد که خانه داشته باشم چطور، و زرق و برق دنیا خداى نخواسته در آنها تأثیر بکند، آن روز است که باید ما فاتحه اسلام را بخوانیم... آن روزى که زرق و برق دنیا پیدا بشود و شیطان در بین ما راه پیدا کند و راهنماى ما شیطان باشد، آن روز است که ابرقدرتها مى‏توانند در ما تأثیر کنند و کشور ما را به تباهى بکشند. همیشه این کشور به واسطه این کاخ ‏نشینها تباهى داشته است.[1]

#امام و آقا

چیزی که خطر برای جمهوری اسلامی است، توجه اهل علم به تجمل است

از اهم مسائلی که باید تذکر بدهم، مسئله ‏ای است که به همه روحانیت و دست ‏اندرکاران کشور مربوط می‏ شود، و همیشه نگران آن هستم که مبادا این مردمی که همه چیزشان را فدا کردند و به اسلام خدمت نموده و به ما منّت گذاشتند، به واسطه اعمال ما از ما نگران بشوند، زیرا آن چیزی که مردم از ما توقع داشته و دارند و به واسطه آن دنبال ما و شما آمده ‏اند و اسلام را ترویج نموده و جمهوری اسلامی را بپا کردند و طاغوت را از میان بردند، کیفیت زندگی اهل علم است. اگر خدای نخواسته، مردم ببینند که آقایان وضع خودشان را تغییر داده ‏اند، عمارت درست کرده‏ اند و رفت و آمدهایشان مناسب شأن روحانیت نیست، و آن چیزی را که نسبت به روحانیت در دلشان بوده است از دست بدهند، از دست دادن آن همان و از بین رفتن اسلام و جمهوری اسلامی همان.[1]

#امام و آقا

زندگی تجمّلاتی و تشریفاتی برای مسئولین دولت اسلامی ممنوع

دو جور ممشی و مسلک وجود دارد در رسیدن به قدرت. در همه‌ی کسانی که به قدرت دست پیدا میکنند این معنا وجود دارد: یک ‌جور مال اهل دنیا است، که منتظرند به قدرت دست پیدا کنند، به حکومت دست پیدا کنند تا به مطامع شخصی خودشان برسند؛ یعنی [فرد] تلاش میکند برای اینکه به ریاست جمهوری برسد، [چون] در دوره‌ی ریاست جمهوری زمینه‌هایی فراهم میشود که زندگی او یک زندگی بهتری میشود؛ یعنی برای او رسیدن به قدرت، وسیله‌ای است برای رسیدن به شهوات نفسانی، برای رسیدن به مال و ثروت و شهوات و چیزهایی که نفْس او طلب میکند؛ این یک‌ جور است که غالباً اهل قدرت این ‌جوری بودند؛ چون غالباً اهل دنیا بودند، دنبال دنیا بودند، قدرت هم برایشان دنیا بود و نتایج آن قدرت هم برایشان جز دنیا چیز دیگری نیست. این یک نحوه‌ی سلوک و نحوه‌ی مشی کسانی است که به قدرت دست پیدا میکنند؛ یکی هم نحوه‌ی مشی انبیا است: درباره‌ی پیغمبر [نقل شده]: یَجلِسُ جَلسَةَ العَبِیدِ یَأکُلُ اَکلَ العَبِید؛ نشستنش روی زمین مثل نشستن برده‌ها، مثل غلامها [بود]؛ یعنی با آن عظمتی که مقام او دارد، هیچ گونه تعیّنیبرای خودش قائل نبود در ‌غذا خوردنش، رفاقت کردنش؛ یا امیرالمؤمنین [میگوید]: اَلا و اِنَّ‌ اِمامَکُم قَدِ اکتَفىٰ مِن دُنیاهُ بِطِمرَیهِ وَ مِن طُعمِهِ بِقُرصَیه؛[این] زندگی امیرالمؤمنین است؛ این هم یک [نمونه] است. البتّه معنایش این نیست که من و شما مثل پیغمبر یا مثل امیرالمؤمنین عمل کنیم؛ [اصلاً] ما قادر نیستیم؛ خود حضرت هم میفرماید: اَلا وَ اِنَّکُم لا تَقدِرونَ عَلى ذلِک؛ شماها نمیتوانید این‌ جوری رفتار کنید، وَ لکِن اَعینونی بِوَرَعٍ وَ اجتِهاد؛ تلاش کنید؛ خطّ اصحاب قدرت دنیوی را دنبال نکنید.

بنابراین کسانی که مسئولیّتی دارند در نظام جمهوری اسلامی، یکی از چیزهایی که باید واقعاً به آن اهتمام داشته باشند و لازمه‌ی تقوا است، این است که دنبال زندگی تجمّلاتی و تشریفاتی و مانند اینها نروند. زندگی معمولی داشته باشند، اسراف و مانند اینها نداشته باشند. [1]        

#امام و آقا

تکلف زمینه فساد است

رهبر انقلاب اسلامی، فساد را در بسیاری از موارد ناشی از روحیه زیاده‌طلبی و اشرافی‌گری و تجمل‌پرستی دانستند و خاطرنشان کردند: اینکه امام بزرگوار بارها بر حفظ زیّ طلبگی و داشتن زندگی ساده و معمولی مسئولان تأکید داشتند، به همین علت بود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: مسئولان در نظام اسلامی نمی‌توانند این تصور را داشته باشند که چون مسئولان در کشورهای دیگر از امکانات گوناگون برخوردارند، پس در نظام اسلامی نیز چنین مواردی مباح است.[1]

#امام و آقا

مسئولین جامعه اگر اهل تجمل و اشرافیگری باشند مردم را به سمت اشرافیگری و اسراف سوق خواهند داد

بهترین کیست؟ من نسبت به شخص، هیچ‌گونه نظری ابراز نمیکنم؛ اما شاخصهائی وجود دارد. بهترین، آن کسی است که درد کشور را بفهمد، درد مردم را بداند، با مردم یگانه و صمیمی باشد، از فساد دور باشد، دنبال اشرافیگری خودش نباشد. آفت بزرگ ما اشرافیگری و تجمل‌پرستی است؛ فلان مسئول اگر اهل تجمل و اشرافیگری باشد، مردم را به سمت اشرافیگری و به سمت اسراف سوق خواهد داد. اینی که ما گفتیم امسال، سال حرکت به سوی اصلاح الگوی مصرف است، یعنی امسال سالی است که ملت ایران تصمیم بگیرد که با اسراف مبارزه کند. نمیگوئیم بکلی و یکباره و در طول یک سال، اسراف تمام بشود؛ نه، ما واقع‌بین‌تر از این هستیم؛ میدانیم این کار مال سالیان پی در پی است و باید کار بشود تا به این فرهنگ برسیم؛ باید این کار را شروع کنیم.[1]

#امام و آقا

تکلف سبب گسست پیوند بین مردم و مسئولین می شود

پیوند حقیقی با مردم، مستلزم حضور در میان آنان و دور نشدن از سطح متوسط زندگی آنان است. ساده زیستی و پرهیز از اسراف و پرهیز از هزینه کردن بیت‌المال در امور شخصی و غیر ضروری، شرط لازم برای حفظ این پیوند است. ترویج فرهنگ اشرافیگری و تجمل و سفرهای پرهزینه و بیهوده‌ی خارجی از کیسه‌ی مردم، دور از شأن نمایندگی و عامل گسیخته شدن پیوند نماینده با مردم است[1].

#داستان و شعر

تشریفات سبب فاصله دلها

مهربانی از میان خلق دامن چیده است  /  از تکلف، آشنایی برطرف گردیده است

وسعت از دست و دل مردم به منزل رفته است  /  جامه‌ها پاکیزه و دل‌ها به خون غلتیده است

رحم و انصاف و مروت از جهان برخاسته است  /  روی دل از قبلهٔ مهر و وفا گردیده است

پردهٔ شرم و حیا، بال و پر عنقا شده است  /  صبر از دلها چو کوه قاف دامن چیده است

نیست غیر از دست خالی پرده‌پوشی سرو را  /  خار چندین جامهٔ رنگین ز گل پوشیده است

گوهر و خرمهره در یک سلک جولان می‌کنند  /  تار و پود انتظام از یکدیگر پاشیده است

هر تهیدستی ز بی شرمی درین بازارگاه   /  در برابر ماه کنعان را دکانی چیده است

تر نگردد از زر قلبی که در کارش کنند  /  یوسف بی‌طالع ما گرگ باران‌دیده است

در دل ما آرزوی دولت بیدار نیست  /  چشم ما بسیار ازین خواب پریشان دیده است

برزمین آن کس که دامان می‌کشید از روی ناز /  عمرها شد زیر دامان زمین خوابیده است

گر جهان زیر و زبر گردد، نمی‌جنبد ز جا  /  هر که صائب پا به دامان رضا پیچیده است[1]

#داستان و شعر

ساده زیستی گوهر زندگی

ای دل، مدار خویشتن اندر هوای زر  /  چون خاک، پایمال مشو از برای زر

زر بی وفاست، صرف مکن جان برای او  /  چون هیچ کس ندید به عالم وفای زر[1]

#داستان و شعر

حرص و طمع مانع بندگی

دنیا طلبان ز حرص مستند همه  /  موسی کش و فرعون پرستند همه

هر عهد که با خدای بستند همه  /  از دوستی حرص شکستند همه[1]

#داستان و شعر

مدعی دینداری باید بی تکلف باشد

دنیا ز کف گذار چو دعوی دین کنی  /   آن قدر از آن بخواه که تا صرف این کنی

رو قناعت کن صغیرا تا که کار آسان شود  /  گر تو آسان گیر باشی کارها دشوار نیست

#داستان و شعر

ساده زیستی رسول گرامی اسلام

امام علی علیه السلام، پیامبر صلی الله علیه و آله و زندگی او را این گونه توصیف می‌کند: «پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا چندان نخورد که دهان را پرکند و به دنیا با گوشه چشم نگریست، دو پهلویش از تمام مردم فرورفته‌تر و شکمش از همه خالی‌تر بود، دنیا را به او نشان دادند؛ اما نپذیرفت... روی زمین می‌نشست و غذا می‌خورد و چون برده ساده می‌نشست، با دست خود کفش خود را وصله می‌زد و جامه خود را با دست خود می‌دوخت... پرده‌ای بر در خانه آویخته بود که نقش و نگار داشت، به یکی از همسران فرمود: این پرده را از چشمان من دور کن که هرگاه نگاهم به آن می‌افتد، به یاد دنیا و زینت های آن می‌افتم، پیامبر صلی الله علیه و آله با دل از دنیا روی گرداند و یادش را از جان خود ریشه کن کرد...»[1]

#داستان و شعر

پاسخ عاصم بن زیاد

وقتی حضرت امیرالمؤمنین (ع) به عاصم بن زیاد که ترک لذت های حلال کرده بود اعتراض کرد و رهنمود داد که نباید از حلال الهی و از زندگی لازم و مناسب پرهیز داشت،

عاصم بن زیاد به صورت اعتراض گفت:

یا امیرالمؤمنین! شما هم که از لباس های بسیار ساده و غذاهای ساده استفاده می کنید و بسیاری از لذت های حلال را ترک کرده اید!!

حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در پاسخ او فرمود:

قالَ وَیحَکَ لَستُ کَأنتَ اِنَّ اللهَ فَرَضَ عَلَی أئِمَّهِ العَدلِ اَن یُقَدِّرُوا اَنفُسَهُم بِضَعَفَهِ النّاسِ کَیلا یَتَبَیَّغَ بِالفَقیرِ فَقرُهُ[1]

#داستان و شعر

ساده زیستی امام‌ خمینی‌(ره)، سرمشقی برای همه

امام خمینی(ره)  از امکانات دنیا هیچ چیزی برای خود نخواست و هنگام رحلت تنها سرمایه وی کتاب‌هایش بود و همه مسوولان انقلاب اسلامی باید همانگونه که ایشان از نیازمندان و مستضعفان حمایت می‌کرد خود را خدمتگزار مردم و حامی نیازمندان بدانند و از تشریفات، زرق و برق‌ها و تجملات اجتناب کنند.

حضرت امام (ره) الگوی عالم عامل، وقت شناسی، مدیریت، شجاعت، خوش رفتاری، مردمداری، پارسایی و ساده زیستی بودند و  جمهوری اسلامی در دنیای امروز به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران امر  الگویی برای آزادی خواهان جهان و ملت های مظلوم دنیاست که این چنین حکومتی به دست رهبری با شاخصه‌های مدیریتی خاص تشکیل شده است.

 امام راحل الگو و اسوه ساده زیستی بود و همه جوانان و نسل جدید باید با خصوصیات اخلاقی ایشان بیشتر آشنا شده و از این الگوی متعالی درس زندگی بیاموزند. این ویژگی‌های امام موجب شد تا او را در بین رهبران دنیا متمایز و متفاوت کند.[1]

#داستان و شعر

گاندی رهبری ساده زیست

گاندی مجدانه بر این باور پافشاری می‌کرد که فردی که به جامعه خدمت می‌کند باید زندگی ساده‌ای داشته باشد و این ساده‌زیستی را در آیین برهمایی جاری می‌انگاشت. او با رد زندگی به‌شیوه غربی به روند ساده‌زیستی را در آفریقای جنوبی در پیش گرفت و از آن به‌عنوان تلاش برای رسیدن به نقطه صفر یاد می‌کرد و بدین‌ترتیب هم در هزینه‌های غیر ضروری صرفه‌جویی می‌نمود و هم ساده‌زیستی را دنبال می‌نمود. او حتی لباس‌هایش را خودش می‌شست. در یک مورد او هدایایی را که به‌خاطر خدماتش به‌جامعه به وی اهدا شده بود، باز پس داد. او لباسی بر تن کرد که مورد قبول فقیرترین افراد در هند بود و از پارچه تولیدی داخل موسوم به خادی استفاده می‌نمود. گاندی و پیروانش پارچه لباسهای‌شان را از نخی که خود می‌رشتند تهیه می‌کردند و دیگران را نیز به این کار تشویق می‌نمودند. در حالی که اکثر کارگران هندی بیکار بودند لباس‌های مورد نیازشان را از تولیدی‌های صنعتی تحت تملک انگلیسی‌ها خریداری می‌نمودند.
گاندی معتقد بود چنانکه هندی‌ها لباس‌های خود را خودشان با چرخ نخ‌ریسی بدوزند بهتر از اینست که از پارچه فاستونی انگلیسی باشد و با اینکار ضربه اقتصادی سنگینی بر پیکره استعمارگران انگلیسی در هند وارد خواهند آورد. متعاقباً علامت چرخ نخ ریسی برروی پرچم کنگره ملی هند نقش بست. وی برای نشان دادن ساده‌زیستی در سراسر زندگی خود فقط یک دست هوتی می‌پوشید.[1]

#نظر شخصی و بیان مصادیق

بی تکلفی و رو راستی با مردم همانطور که در آیات و روایات و بیان معصومین وارد شده است، سبب انس و الفت و همدلی  بین مردم و مسئولین می شود. لذاست که باید مسئولین با تمسک به سیره معصومین علیهم السلام در زندگی شخصی خود ساده زیستی را جاری و ساری کنند. مسئولیت در نظام اسلامی امتیاز نیست، بلکه انجام وظیفه است و این انجام وظیفه محقق نمی شود مگر با رعایت تمام جوانب آن. کسی که در نظام اسلامی احساس وظیفه می کند که باید مسئولیتی بگیرد و در هدف پیشبرد نظام و قوانین الهی سهیم باشد، باید بداند که زندگی اش باید تجملاتی و اشرافی گرایانه نباشد. اگر مصادیقی برای زندگی اشرافی امروز ذکر کنیم که سبب فاصله مسئولین با مردم می تواند بشود، دریافت حقوقهای نجومی، استفاده از ماشین های لوکس و گرانقیمت، خانه های مجلل بالاشهری و... است. اگر مسئولین ما به همیچنین امکاناتی عادت کنند دیگر قدرت درک سختی و مشقتی طبقه محروم جامعه تحمل می کنند را نخواهند داشت.

#صعود چهل ساله

اشرافی گری شاه با وجود فقر شدید مردم

با وجود فقر و عق بماندگیِ مفرط مردم و کشور در دوره شاه، پهلوی بی هیچ نگرانی به سفرهای تفریحیِ خارج از کشور میرود.

 اسدالله عَلَم در خاطرات 30 بهمن 13۴8 نوشته است: امروز بعدازظهر که به حضور شاه رفتم، وسط کار ماساژ و حمام بودند. دوساعتی باهم صحبت کردیم. عرض کردم به نظر من ایشان هم در ورزش و هم در فعالیتهای شبانه[!] افراط می کنند...! به تذکرم خندید... . بار دیگر پیشنهاد کردم به حد کافی خارج از مملکت بوده ایم و اکنون بهتر است برگردیم. مثل این [بود] که دنیا را بر سرش خراب کرده باشم! اما وظیفۀ من ایجاب می کند که به اطاع برسانم که پادشاه ایران نمی تواند ۴۵ روز را خارج از وطنش و صرفاً بابت استراحت و سرگرمی بگذراند. مردم این چیزها را تحمل نمی کنند.[1]

#شرح کلی موضوع

تکلف دو گونه است: اول تکلف پسندیده، یعنی حالتی که انسان برای رسیدن به کاری که مقصد اوست، تلاش می کند و برای او سهل، مفید و مورد محبت می شود. دوم:تکلف ناپسند، یعنی آنچه را که انسان از روی ریاء و تصنع دنبال کرده و قصد می کند[1]. در آیه شریفه 86 سوره مبارکه ص نیز روش است که گونه دوم از تلکف که همان نوع منفی آن است نفی می شود. و درحقیقت حضرت رسول این شبهه که ایشان از خود باری را بر دوش مردم تحمیل نماید دفع نموده و حضرت مستند بودن تمام عوامر و نواحی خود را با توجه به این که اجری هم در قبال آن نمی خواهند، بیان می دارند.

در معنای منفی تکلف، لوازمی حاصل می شود که از آن جمله خوی اشرافی گری، میل به زندگی های پر زرق و برق و بدست آوردن مادیات و مصالح دنیوی است که این حاصل از جهان بینی فرد ریا کار و متصنع حاصل می شود. کسی که بُرد نگاه او دنیوی باشد این اقدامات را انجام میدهد تا به مطامع دنیوی دست یابد. وگر نه فردی که نگاه اخروی دارد هرگز دامان خود را به  ریا و رذایل دیگر آلوده نمی کند چون حقیقتا می داند که اهداف والاتری را باید دنبال کند، لذاست که باید مسئولین دولت اسلامی هم برد جهانبینی خود را فراتر از این جهان قرار داده و از اشرافی گری، تجمل، و سایر اسباب دنیایی که سبب فاصله گرفتن آنها از مردم می شود، پرهیز نمایند.