#آیات_مرتبط

قاضی باید قدرت تجزیه کلام حق از باطل را داشته باشد و مزین به قدرت فصل الخطاب باشد

1. وَشَدَدْنَا مُلْکَهُ وَآتَیْنَاهُ الْحِکْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ  (ص – 20)

قاضی باید خداوند را ناظر بر رای خود بداند

1. وَ داوُدَ وَ سُلَیْمانَ إِذْ یَحْکُمانِ فِی الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِیهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَ کُنَّا لِحُکْمِهِمْ شاهِدِینَ (انبیاء – 78)

قضایی باید با برخورد قاطع با شایع سازان و مروجان مفاسد اخلاقی، امنیت اخلاقی جامعه را تامین نماید

1. إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (نور- 19)

قاضی با  برخورد با گروهک های تبهکار داخلی سبب برقراری امنیت می شود

1. وَ کانَ فِی الْمَدِینَةِ تِسْعَةُ رَهْطٍ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ وَ لا یُصْلِحُون‏(نمل- 48)
2. فَانْظُرْ کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ مَکْرِهِمْ أَنَّا دَمَّرْناهُمْ وَ قَوْمَهُمْ أَجْمَعینَ (51)

 قاضی باید برای ایجاد فضای عدالت بنابر مبانی اسلامی حکم نماید

1. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصاصُ فِی الْقَتْلى‏ الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى‏ بِالْأُنْثى‏ فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْ‏ءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسانٍ ذلِکَ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ رَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدى‏ بَعْدَ ذلِکَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِیمٌ (بقرة-178)

 قضاوت بر اساس کتاب الهی سبب برپا بود مردم با عدل و داد می شود

1. لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزیزٌ (حدید – 25)

 قضات باید بدانند که ستمدیده حق استمداد ولو با جهر بالسوء دارد

1. لَا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ  وَکَانَ اللَّهُ سَمِیعًا عَلِیمًا(نساء – 148)

قاضی، چه منصوب و چه تحکیم، نباید به دلیل ترس از کینه و دشمنی گروهی از عدالت دست بکشند.

1. یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى(مائده – 8)

 قاضی باید پختگی و آموزش های لازم را داشته باشد

1. وَ لَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَیْناهُ حُکْماً وَ عِلْماً وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ (یوسف-22)

قضاوت به دلیل روشن باید باشد، و از مدعیان مستندات خواسته شود.

1. أَمْ لَکُمْ سُلْطَانٌ مُّبِینٌ  {156}
2. فَأْتُوا بِکِتَابِکُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ  (صافات - 156و157)

قاضی باید صابر باشد وقدرت ارباب زور و تزویر او را در حکم خود سست نکند.

1. وَ کَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَکانُوا وَ اللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ (146)
2. وَ ما کانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَنْ قالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ إِسْرافَنا فِی أَمْرِنا وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْکافِرِینَ (ال عمران146و147)

 قاضی استقلال داشته باشد و قدرت کافی براش در نظر گرفته شودو  باید اسباب کافی برای اجرای حکم داشته باشد.

1. إِنَّا مَکَّنَّا لَهُ فِی الْأَرْضِ وَ آتَیْناهُ مِنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ سَبَباً (کهف -84)

 حکم قاضی باید عادلانه باشد

1. سَمَّاعُونَ لِلْکَذِبِ أَکَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جاؤُکَ فَاحْکُمْ‏ بَیْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ یَضُرُّوکَ شَیْئاً وَ إِنْ حَکَمْتَ فَاحْکُمْ‏ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ (مائده-42)

حکم قاضی در مورد اهل کتاب هم  باید بما انزل الله باشد.

1. وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْکِتابِ وَ مُهَیْمِناً عَلَیْهِ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ عَمَّا جاءَکَ مِنَ الْحَقِّ لِکُلٍّ جَعَلْنا مِنْکُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لکِنْ لِیَبْلُوَکُمْ فی‏ ما آتاکُمْ فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُکُمْ جَمیعاً فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ فیهِ تَخْتَلِفُونَ (مائده- 48)

رشوه برای قاضی ممنون است

1. وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُکَّامِ‏ لِتَأْکُلُوا فَریقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (بقره- 188)

قضاوت باید بعدل باشد

1. إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى‏ أَهْلِها وَ إِذا حَکَمْتُمْ‏ بَیْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا یَعِظُکُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ سَمیعاً بَصیراً ( نساء-58)

 قاضی باید قضاوت عن علم باشد

1. إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْکُمَ‏ بَیْنَ النَّاسِ بِما أَراکَ اللَّهُ وَ لا تَکُنْ لِلْخائِنینَ خَصیماً (نساء- 105)

ادیان  باید قضاوتشان بر اساس دین خودشان باشد

1. سَمَّاعُونَ لِلْکَذِبِ أَکَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جاؤُکَ فَاحْکُمْ‏ بَیْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ یَضُرُّوکَ شَیْئاً وَ إِنْ حَکَمْتَ‏ فَاحْکُمْ‏ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ (42)
2. إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فیها هُدىً وَ نُورٌ یَحْکُمُ‏ بِهَا النَّبِیُّونَ الَّذینَ أَسْلَمُوا لِلَّذینَ هادُوا وَ الرَّبَّانِیُّونَ وَ الْأَحْبارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ کِتابِ اللَّهِ وَ کانُوا عَلَیْهِ شُهَداءَ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ لا تَشْتَرُوا بِآیاتی‏ ثَمَناً قَلیلاً وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ‏ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْکافِرُونَ (مائده-44)
3. وَ لْیَحْکُمْ‏ أَهْلُ الْإِنْجیلِ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فیهِ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ‏ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ (مائده-47)

حکم قاضی فصل الخطاب است

1. وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَى‏ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبیناً (احزاب-36)

#روایات_مرتبط

1. اوصاف قضات‏ نالایق، خطبه 17

و من کلام له ع فی صفة من یتصدى للحکم بین الأمة و لیس لذلک بأهل‏

وَ رَجُلٌ قَمَشَ جَهْلًا مُوضِعٌ فِی جُهَّالِ الْأُمَّةِ عَادٍ فِی أَغْبَاشِ‏ الْفِتْنَةِ عَمٍ‏ بِمَا فِی عَقْدِ الْهُدْنَةِ قَدْ سَمَّاهُ أَشْبَاهُ النَّاسِ عَالِماً وَ لَیْسَ بِهِ‏ بَکَّرَ فَاسْتَکْثَرَ مِنْ جَمْعٍ مَا قَلَّ مِنْهُ خَیْرٌ مِمَّا کَثُرَ حَتَّى إِذَا ارْتَوَى مِنْ مَاءٍ آجِنٍ‏ وَ [اکْتَنَزَ] اکْتَثَرَ مِنْ غَیْرِ طَائِلٍ‏ جَلَسَ بَیْنَ النَّاسِ قَاضِیاً ضَامِناً لِتَخْلِیصِ‏ مَا الْتَبَسَ عَلَى غَیْرِهِ‏ فَإِنْ نَزَلَتْ بِهِ إِحْدَى الْمُبْهَمَاتِ هَیَّأَ لَهَا حَشْواً رَثًّا مِنْ رَأْیِهِ ثُمَّ قَطَعَ بِهِ‏ فَهُوَ مِنْ لَبْسِ الشُّبُهَاتِ فِی مِثْلِ نَسْجِ الْعَنْکَبُوتِ‏ لَا یَدْرِی أَصَابَ أَمْ أَخْطَأَ فَإِنْ أَصَابَ خَافَ أَنْ یَکُونَ قَدْ أَخْطَأَ وَ إِنْ أَخْطَأَ رَجَا أَنْ یَکُونَ قَدْ أَصَابَ‏ جَاهِلٌ خَبَّاطُ جَهَالاتٍ‏ عَاشٍ‏ رَکَّابُ عَشَوَاتٍ‏ لَمْ یَعَضَّ عَلَى الْعِلْمِ‏ بِضِرْسٍ قَاطِعٍ‏- [یُذْرِی‏] یَذْرُو الرِّوَایَاتِ [إِذْرَاءَ] ذَرْوَ الرِّیحِ الْهَشِیمَ‏ لَا مَلِیٌ‏ وَ اللَّهِ إِصْدَارِ مَا وَرَدَ عَلَیْهِ‏ وَ لَا [هُوَ] أَهْلٌ لِمَا [فُوِّضَ‏] قُرِّظَ بِهِ‏ [إِلَیْهِ‏] لَا یَحْسَبُ الْعِلْمَ فِی شَیْ‏ءٍ مِمَّا أَنْکَرَهُ‏ وَ لَا یَرَى أَنَّ مِنْ وَرَاءِ مَا بَلَغَ مَذْهَباً لِغَیْرِهِ‏ وَ إِنْ أَظْلَمَ عَلَیْهِ أَمْرٌ اکْتَتَمَ بِهِ‏ لِمَا یَعْلَمُ مِنْ جَهْلِ نَفْسِهِ‏ تَصْرُخُ مِنْ جَوْرِ قَضَائِهِ الدِّمَاءُ وَ تَعَجُّ مِنْهُ 284 الْمَوَارِیثُ‏[1]

نکات روایت

قاضی باید:

• از روی علم و یقین سخن بگوید و رای دهد.
• عالم به صدور حکم و حل مشکلات و دعاوی باشد
• به سیاسیت روز آگاهی داشته باشد
• نظرات دیگران را اگر مخالف رایش باشد مورد توجه قرار دهد.نباید عن جهل حکم کند

ترجمه روایت:

میان مردم به ناحق بر کرسى قضاوت مى‏نشیند، تا بیان مسائلى را که بر دیگران مشتبه شده به عهده گیرد! چون با مسأله مبهمى روبرو شود آراء بى‏فایده و بى‏پایه‏اش را به میدان آورده، قاطعانه حکم مى‏کند. از این رو در برابر شبهات به مانند مگسى در تارهاى سست عنکبوت گرفتار است، این بى‏مایه نمى‏داند رأیش بر صواب است یا بر خطا؟ اگر حکمى به صواب راند مى‏ترسد بر خطا باشد، و چون به خطا حکم کند امیدوار است که راه صواب رفته باشد! در امواج جهالت‏هایش گم شده. با دیده کور در تاریکى‏هاى نادانى راه پوید.

هیچ امر مشتبهى را قاطعانه بر اساس دانش حل نمى‏کند. روایات را همچون کاهى که بر باد مى‏رود مى‏پراکند. به خدا قسم این بى‏خرد را نه در حل مسائلى که بر او وارد مى‏شود مایه‏اى از دانش و علم است، و نه شایسته مسندى است که به او واگذار شده، در آنچه انکار کرده، علمى را که بر خلاف انکار او باشد گمان نمى‏برد، و رأیى بالاتر از رأى خود براى دیگرى نمى‏بیند. چون امرى بر او تاریک گردد بر آن سرپوش نهاد زیرا به نادانى خود واقف است.

از داوریهاى ظالمانه‏اش خونهایى که به قضاوت او ریخته شده، و میراثهاى به غارت رفته فریادها دارند[2]

#روایات_مرتبط

1. نکوهش از اختلاف میان قضات، وحدت رویه قضایی، خطبه 18

تَرِدُ عَلَى أَحَدِهِمُ الْقَضِیَّةُ فِی حُکْمٍ مِنَ الْأَحْکَامِ فَیَحْکُمُ فِیهَا بِرَأْیِهِ‏ ثُمَّ تَرِدُ تِلْکَ الْقَضِیَّةُ بِعَیْنِهَا عَلَى غَیْرِهِ فَیَحْکُمُ فِیهَا بِخِلَافِ قَوْلِهِ‏ ثُمَّ یَجْتَمِعُ الْقُضَاةُ بِذَلِکَ عِنْدَ الْإِمَامِ الَّذِی اسْتَقْضَاهُمْ‏ فَیُصَوِّبُ آرَاءَهُمْ جَمِیعاً وَ إِلَهُهُمْ وَاحِدٌ وَ نَبِیُّهُمْ وَاحِدٌ وَ کِتَابُهُمْ وَاحِدٌ-[1]أَ فَأَمَرَهُمُ اللَّهُ [تَعَالَى‏] سُبْحَانَهُ بِالاخْتِلَافِ فَأَطَاعُوهُ‏ أَمْ نَهَاهُمْ عَنْهُ فَعَصَوْهُ‏؟....

#روایات_مرتبط

1. سیماى قضات‏ و داوران، نامه 53

ثُمَّ اخْتَرْ لِلْحُکْمِ بَیْنَ النَّاسِ أَفْضَلَ رَعِیَّتِکَ فِی نَفْسِکَ مِمَّنْ لَا تَضِیقُ بِهِ الْأُمُورُ وَ لَا تُمَحِّکُهُ‏ الْخُصُومُ وَ لَا یَتَمَادَى‏ فِی الزَّلَّةِ وَ لَا یَحْصَرُ مِنَ الْفَیْ‏ءِ إِلَى الْحَقِّ إِذَا عَرَفَهُ وَ لَا تُشْرِفُ‏ نَفْسُهُ عَلَى طَمَعٍ وَ لَا یَکْتَفِی بِأَدْنَى فَهْمٍ دُونَ أَقْصَاهُ‏ وَ أَوْقَفَهُمْ فِی الشُّبُهَاتِ‏ وَ آخَذَهُمْ بِالْحُجَجِ وَ أَقَلَّهُمْ تَبَرُّماً بِمُرَاجَعَةِ الْخَصْمِ وَ أَصْبَرَهُمْ عَلَى تَکَشُّفِ الْأُمُورِ وَ أَصْرَمَهُمْ‏ عِنْدَ اتِّضَاحِ الْحُکْمِ مِمَّنْ لَا یَزْدَهِیهِ إِطْرَاءٌ وَ لَا یَسْتَمِیلُهُ إِغْرَاءٌ وَ أُولَئِکَ قَلِیلٌ‏ ثُمَّ أَکْثِرْ تَعَاهُدَ قَضَائِهِ وَ [أَفْسِحْ‏] افْسَحْ لَهُ فِی الْبَذْلِ‏ مَا [یُزِیحُ‏] یُزِیلُ عِلَّتَهُ وَ تَقِلُّ مَعَهُ حَاجَتُهُ إِلَى النَّاسِ وَ أَعْطِهِ مِنَ الْمَنْزِلَةِ لَدَیْکَ مَا لَا یَطْمَعُ فِیهِ غَیْرُهُ مِنْ خَاصَّتِکَ لِیَأْمَنَ بِذَلِکَ اغْتِیَالَ الرِّجَالِ لَهُ عِنْدَکَ‏ فَانْظُرْ فِی ذَلِکَ نَظَراً بَلِیغاً فَإِنَّ هَذَا الدِّینَ قَدْ کَانَ أَسِیراً فِی أَیْدِی الْأَشْرَارِ یُعْمَلُ فِیهِ بِالْهَوَى وَ تُطْلَبُ بِهِ الدُّنْیَا[1]

نکات روایت

قاضی باید:

• صبور باشد و مراجعه مراجعین زیاد او را به ستوه نیاورد
• برخورد مخالفان با یکدیگر او را خشمناک نسازد
• در اشتباهاتش پافشارى نکند
• بازگشت به حق پس از آگاهى براى او دشوار نباشد
• طمع را از دل ریشه کن کند،
• در شناخت مطالب با تحقیقى اندک رضایت ندهد
• در شبهات از همه با احتیاطتر عمل کند
• در یافتن دلیل اصرار او از همه بیشتر باشد
• در کشف امور از همه شکیباترباشد
• پس از آشکار شدن حقیقت، در فصل خصومت از همه برنده‏تر باشد
• ستایش فراوان او را فریب ندهد و چرب زبانى او را منحرف نسازد[2]

#روایات_مرتبط

1. آفات قضاوت و داورى، حکمت 220

وَ قَالَ ع‏ لَیْسَ مِنَ الْعَدْلِ الْقَضَاءُ عَلَى الثِّقَةِ بِالظَّن‏[1]

ترجمه روایت

داورى نمودن به گمان، علیه شخص مورد اعتماد از عدالت نیست‏[2]

#روایات_مرتبط

1. قاضی باید مجتهد باشد

قَالَ الصَّادِقُ ع‏......قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٌّ ع لِقَاضٍ هَلْ تَعْرِفُ النَّاسِخَ مِنَ الْمَنْسُوخِ قَالَ لَا قَالَ فَهَلْ أَشْرَفْتَ عَلَى مُرَادِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی أَمْثَالِ الْقُرْآنِ قَالَ لَا قَالَ ع إِذاً هَلَکْتَ وَ أَهْلَکْتَ وَ الْمُفْتِی یَحْتَاجُ إِلَى مَعْرِفَةِ مَعَانِی الْقُرْآنِ وَ حَقَائِقِ السُّنَنِ وَ بَوَاطِنِ الْإِشَارَاتِ وَ الْآدَابِ وَ الْإِجْمَاعِ وَ الِاخْتِلَافِ وَ الِاطِّلَاعِ عَلَى أُصُولِ مَا اجْتَمَعُوا عَلَیْهِ وَ مَا اخْتَلَفُوا فِیهِ ثُمَّ إِلَى حُسْنِ الِاخْتِیَارِ ثُمَّ إِلَى الْعَمَلِ الصَّالِحِ ثُمَّ إِلَى الحِکْمَةِ ثُمَّ إِلَى التَّقْوَى ثُمَّ حِینَئِذٍ إِنْ قَدَر[1]

نکات روایت:

مفتى لا بدّ و ناچار است از شناختن چند چیز، تا بتواند فتوى بدهد:

یکى- شناختن معانى قرآن. خصوص، شناختن معانى آیاتى که احکام شرع از آنها مستنبط است.

دوم- شناختن حقایق سنن. یعنى: علم داشتن به احادیث پیغمبر و ائمّه علیهم السّلام و راه بردن به ظواهر و بواطن اشارات و تأویلات و صحّت و فساد سندهاى احادیث و روات و آداب آن.

سوم- قدرت تفریق مسائل اجماعیّه از اختلافیّه و اطّلاع یافتن بر اصول اجماعیّات و اختلافیّات.

چهارم- ترجیح دادن و قادر بودن بر آن.

پنجم- عدالت یعنى: ملکه راسخه داشتن بر اتیان اوامر و اجتناب از منهیّات و عدم اصرار بر صغایر.

ششم- حکمت یعنى: ملازم مروّت و حمیّت بودن، و در کارها میانه‏رو بودن و از افراط و تفریط احتراز نمودن.

هفتم- تقوى و پرهیزگارى داشتن و از محرّمات و شبهات اجتناب نمودن.

حاصل آنکه اگر کسى تواند که موصوف به همه این صفات باشد، فتوى مى‏تواند بدهد اگر قادر بر اجراى احکام باشد و گر نه، نه.[2]

#روایات_مرتبط

کِتَابُ الْقَضَاءِ وَ الْأَحْکَامِ‏[1]

بَابُ أَنَّ الْحُکُومَةَ إِنَّمَا هِیَ لِلْإِمَامِ ع‏

2- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ یَحْیَى بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لِشُرَیْحٍ‏ یَا شُرَیْحُ قَدْ جَلَسْتَ مَجْلِساً لَا یَجْلِسُهُ إِلَّا نَبِیٌ‏ أَوْ وَصِیُّ نَبِیٍّ أَوْ شَقِیٌّ.

نکته:اهمیت جایگاه قاضی[2]

3- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا وَلَّى أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص شُرَیْحاً الْقَضَاءَ اشْتَرَطَ عَلَیْهِ أَنْ لَا یُنْفِذَ الْقَضَاءَ حَتَّى یَعْرِضَهُ عَلَیْهِ.

نکته:قضاوت منصبی است که باید امام یا نماینده امام تصدی کند

#روایات_مرتبط

بَابُ أَصْنَافِ الْقُضَاة[1]

1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقُضَاةُ أَرْبَعَةٌ ثَلَاثَةٌ فِی النَّارِ وَ وَاحِدٌ فِی الْجَنَّةِ رَجُلٌ قَضَى بِجَوْرٍ وَ هُوَ یَعْلَمُ فَهُوَ فِی النَّارِ وَ رَجُلٌ قَضَى بِجَوْرٍ وَ هُوَ لَا یَعْلَمُ فَهُوَ فِی النَّارِ وَ رَجُلٌ قَضَى بِالْحَقِّ وَ هُوَ لَا یَعْلَمُ فَهُوَ فِی النَّارِ وَ رَجُلٌ قَضَى بِالْحَقِّ وَ هُوَ یَعْلَمُ فَهُوَ فِی الْجَنَّةِ وَ قَالَ ع الْحُکْمُ حُکْمَانِ حُکْمُ اللَّهِ وَ حُکْمُ الْجَاهِلِیَّةِ فَمَنْ أَخْطَأَ حُکْمَ اللَّهِ حَکَمَ بِحُکْمِ الْجَاهِلِیَّةِ.

نکته:حکم قاضی باید مطابق شرع باشد در غیر این صورت حکم جاهلی است

#روایات_مرتبط

بَابُ مَنْ حَکَمَ بِغَیْرِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل‏[1]

4- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ‏ أَیُّ قَاضٍ قَضَى بَیْنَ اثْنَیْنِ فَأَخْطَأَ سَقَطَ أَبْعَدَ مِنَ السَّمَاءِ.

نکته:اگر قاضی حکم جاهلی بدهد در اینصورت از قرب الهی خارج می شود

#روایات_مرتبط

بَابُ أَنَّ الْمُفْتِیَ ضَامِن‏[1]

1- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَاعِداً فِی حَلْقَةِ رَبِیعَةِ الرَّأْیِ فَجَاءَ أَعْرَابِیٌّ فَسَأَلَ رَبِیعَةَ الرَّأْیِ عَنْ مَسْأَلَةٍ فَأَجَابَهُ فَلَمَّا سَکَتَ قَالَ لَهُ الْأَعْرَابِیُّ أَ هُوَ فِی عُنُقِکَ فَسَکَتَ عَنْهُ رَبِیعَةُ وَ لَمْ یَرُدَّ عَلَیْهِ شَیْئاً فَأَعَادَ عَلَیْهِ الْمَسْأَلَةَ فَأَجَابَهُ بِمِثْلِ ذَلِکَ فَقَالَ لَهُ الْأَعْرَابِیُّ أَ هُوَ فِی عُنُقِکَ فَسَکَتَ رَبِیعَةُ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هُوَ فِی عُنُقِهِ قَالَ أَوْ لَمْ یَقُلْ وَ کُلُّ مُفْتٍ ضَامِنٌ.

نکته:قاضی مسئول عواقب حکم خود می باشد

2- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ مَنْ أَفْتَى النَّاسَ‏ بِغَیْرِ عِلْمٍ‏ وَ لا هُدىً‏ مِنَ اللَّهِ لَعَنَتْهُ مَلَائِکَةُ الرَّحْمَةِ وَ مَلَائِکَةُ الْعَذَابِ وَ لَحِقَهُ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِفُتْیَاهُ.

نکته:قضاوت قاضی باید مستند به کتاب و سنت باشد

#روایات_مرتبط

بَابُ مَنْ حَافَ فِی الْحُکْم‏[1]

1- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع‏ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ رَأْسِ‏ الْحَاکِمِ تُرَفْرِفُ بِالرَّحْمَةِ^[2] فَإِذَا حَافَ[3] وَکَلَهُ اللَّهُ إِلَى نَفْسِهِ.

نکته:جانبداری در قضاوت ممنوع

#روایات_مرتبط

بَابُ أَدَبِ الْحُکْم[1]‏

2- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ مَنِ ابْتُلِیَ بِالْقَضَاءِ فَلَا یَقْضِی وَ هُوَ غَضْبَانُ.

نکته:در حال غضب حکم کردن ممنوع

3 وَ- بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص‏ مَنِ ابْتُلِیَ بِالْقَضَاءِ فَلْیُوَاسِ بَیْنَهُمْ فِی الْإِشَارَةِ وَ فِی النَّظَرِ وَ فِی الْمَجْلِسِ.

نکته:تقسیم نظر واشاره و مساوات در بین طرفین خصم

#نکات_تفسیری

قاضی باید قدرت تجزیه وتحلیل یک کلام و داوری عادلانه را داشته باشد

{مراد از" حکمت"،" فصل الخطاب"  ذیل آیه 20 صف که به داوود (علیه السلام) داده شده بود.

کلمه" حکمت" در اصل به معناى نوعى از حکم است، و مراد از آن، معارف حق و متقنى است که به انسان سود بخشد و به کمال برساند. و کلمه" فصل الخطاب" به معناى آن است که انسان قدرت تجزیه و تحلیل یک کلام را داشته باشد، و بتواند آن را تفکیک کند و حق آن را از باطلش جدا کند. و این معنا با قضاوت صحیح در بین دو نفر متخاصم نیز منطبق است.آیه بعدى که مى‏فرماید:" وَ هَلْ أَتاکَ نَبَأُ الْخَصْمِ ..." مؤید همان معنایى است که ما براى" فصل الخطاب" کردیم.[1]}

#نکات_تفسیری

قاضی بایدعالم و داوری عادل باشد

{آخرین نعمت بزرگ خدا بر داود این بود که مى‏فرماید:" ما به او علم قضا و داورى صحیح و عادلانه دادیم" (وَ فَصْلَ الْخِطابِ‏).تعبیر از داورى به" فصل الخطاب" به خاطر آن است که" خطاب" همان گفتگوهاى طرفین نزاع است، و" فصل" به معنى قطع و جدایى است.و مى‏دانیم گفتگوهاى صاحبان نزاع هنگامى قطع خواهد شد که داورى صحیحى بین آنها بشود، لذا این تعبیر به معنى قضاوت عادلانه آمده است.}[1]

#نکات_تفسیری

عجله در قضاوت ممنوع، قاضی باید حرف دو طرف را بشنود و خوش بیانی یک طرف قاضی را فریب ندهد.

{یکى براى طرح شکایت پیشقدم شد و گفت" این برادر من است، نود و نه میش دارد، و من یکى بیش ندارم ولى او اصرار دارد که این یکى را هم به من واگذار!، او از نظر سخن بر من غلبه کرده، و از من گویاتر است" در اینجا داود پیش از آنکه گفتار طرف مقابل را بشنود- چنان که ظاهر آیات قرآن است- رو به شاکى کرد و" گفت: مسلما او با درخواست یک میش تو براى افزودن آن به میش‏هایش بر تو ستم روا داشته"!..به هر حال چنین به نظر مى‏رسد که طرفین نزاع با شنیدن این سخن قانع‏شدند، و مجلس داود را ترک گفتند.ولى داود در اینجا در فکر فرو رفت و با این که مى‏دانست قضاوت عادلانه‏اى کرده چه اینکه اگر طرف دعوا ادعاى شاکى را قبول نداشت حتما اعتراض مى‏کرد، سکوت او بهترین دلیل بر این بوده که مساله همان است که شاکى مطرح کرده، ولى با این حال آداب مجلس قضا ایجاب مى‏کند که داود در گفتار خود عجله نمى‏کرد، بلکه از طرف مقابل شخصا سؤال مى‏نمود سپس داورى مى‏کرد، لذا از این کار خود سخت پشیمان شد" و گمان کرد که ما او را با این جریان آزموده‏ایم" (وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ‏). واستغفار کرد.}[1]

#نکات_تفسیری

در قضاوت، عدالت جایگاه محورى دارد، لذا در این آیات، با سه عبارت مختلف، بر عدالت در قضاوت تأکید شده است: «فَاحْکُمْ بَیْنَنا بِالْحَقِّ»، «لا تُشْطِطْ»، «اهْدِنا إِلى‏ سَواءِ الصِّراطِ»[1]

#نکات_تفسیری

درس هایی برای قضات

• صحنه‏هاى هیجانى و غوغایى و دلهره آور، زمینه‏ى عجله و دست پاچگى در قضاوت است. «تَسَوَّرُوا الْمِحْرابَ‏- فَفَزِعَ»
• قضاوت در محراب عبادت، ارزش و قداست آن را بیش‏تر مى‏کند. (سکوى‏ قضاوت حضرت على علیه السلام در مسجد کوفه بود و محل قضاوت حضرت داود در محراب). «تَسَوَّرُوا الْمِحْرابَ»
• براى قضاوت، باید طرفین دعوا در دادگاه حاضر باشند. «خَصْمانِ»
• تذکّر به قاضى در لحظه‏ى قضاوت، وسیله‏اى است براى مصونیّت او از اشتباه. «فَاحْکُمْ بَیْنَنا بِالْحَقِّ وَ لا تُشْطِطْ وَ اهْدِنا»
• طرفین دعوا، باید خواهان اجراى حقّ باشند، نه حفظ منافع خود. «فَاحْکُمْ بَیْنَنا بِالْحَقِّ»
• رهبران و داوران جامعه الهى باید نصیحت‏پذیر و حقّ‏شنو باشند. «فَاحْکُمْ بَیْنَنا بِالْحَقِّ وَ لا تُشْطِطْ»
• اجراى عدالت در جامعه، عامل هدایت مردم به راه مستقیم و دورى از افراط و تفریط مى‏شود. «اهْدِنا إِلى‏ سَواءِ الصِّراطِ»[1]
• کسانى که قصد تصاحب حقّ دیگران را دارند، مقدّمات حقوقى و استدلالى کار خود را هم براى دادگاه آماده مى‏کنند. «عَزَّنِی فِی الْخِطابِ»

چه بسا مظلومى که نتواند حقّ خود را درست بیان کند و در سخن، از ظالم کم بیاورد. پس قاضى باید بدنبال کشف حقیقت باشد و فریب خوش‏زبانى متهم را نخورد. «عَزَّنِی فِی الْخِطابِ»[2]

#امام و آقا

منصب قضا باید بدست صالحین و عالمین باشد

قوّه قضاییه، که در اسلام آن قدر در آن اهتمام شده است و حکم را یا نبى یا وصى نبى باید متصدى بشود و اگر غیر نبى و وصى نبى- سفارش شده از طرف نبى اکرم- باشد، آن ثالث مى‏ شود شقى، قوّه قضاییه ما هم به دست یک اشخاصى افتاد که من گمان نمى ‏کنم در تمام افرادى که متصدّى قضا بودند، یک نفرشان صالح باشد. اگر گفته مى ‏شود که در بین اینها یک اشخاصى بودند که- مثلًا- یک قدرى متدیّن بودند، لکن صالحیّت براى قضا غیر از تدیّن است؛ امر مهمى است که شاید در اسلام کمتر چیزى مورد توجه بوده است مثل قوّه قضاییه. نکته ‏اش هم معلوم است؛ براى اینکه در دست قوّه قضاییه، همه چیز ملت است؛ جان مردم است، مال مردم است، نوامیس مردم است، همه در تحت سیطره قوّه قضاییه است و قاضى چنانچه- خداى نخواسته- نالایق باشد، ناصحیح باشد، این در اعراض و نفوس مردم سلطه پیدا بکند، معلوم است چه خواهد شد.[1]

#امام و آقا

قاضی باید نفوذ ناپذیر باشد

قاضى باید با تمام شدت، توجه بکند به مواضع قضا. قاضى باید- جسارتاً عرض مى ‏کنم- قسىّ القلب باشد، تحت تأثیر واقع نشود. قاضى که نفسش جورى است که اگر- مثلًا- این مجرم یک قدرى گریه کرد، یک قدرى ناله کرد، یک قدر التماس کرد، تحت تأثیر واقع بشود، این نمى ‏تواند قاضى واقع بشود یا اگر حس- مثلًا- انتقامجویى در قاضى باشد، آن هم نمى ‏تواند قاضى باشد. قاضى یک نفر آدمى است که بدون اینکه هیچ نظرى داشته باشد- راجع به قضیه- اگر برادرش را آوردند پیشش که قضاوت کند، همان طور باشد که اگر دشمنش را آوردند؛ یعنى، در قضا آن طور باشد. حکمى که مى ‏خواهد بکند بین برادرش و بین دشمنش، در حکم فرق نگذارد. نمى ‏گویم در عوارض نفسانى، نخیر، در حکم؛ یعنى، همان طورى که براى برادرش حکم بحق باید بکند، براى دشمنش هم همان طور، على السّواء باشد پیشش همه.[1]

#امام و آقا

قوه قضائیه؛ عیار سلامت جامعه

رهبرانقلاب درباره اهمیت قوه قضائیه فرمودند: «قضا در یک کشور، معیار سلامت آن کشور است. اگر دستگاه قضایی سالم بود، می‌توان نتیجه گرفت که وضع عمومی جامعه و کشور از جهت برخورداری از عدالت و دوری از تبعیض و ستم و اجحاف و تجاوز واین غصه‌های بزرگ بشری، سالم است.»[1]

#امام و آقا

ریشه‌کنی مفاسد اقتصادی

مفاسد اقتصادی، مفاسد فرهنگی را هم با خود می‌آورد، مفاسد اخلاقی را هم می‌آورد. وجود و رواج مفاسد اقتصادی یکی از بزرگترین خطرهایش این است که عناصر خوب دستگاهها را متزلزل میکند، زیر پای آنها را سست میکند. بسیاری از این موارد و قضایای مفاسد اقتصادی که به طور مشخص گزارش شده و برای ما گفته شده است، به این ترتیب بوده است که آن مفسد اقتصادی برای پیشبرد کار خود لازم دانسته در داخل فلان دستگاه نفوذ کند و تعدادی از عناصری را که در آنجا کار میکنند، با خودش همراه کند. خوب، آن عناصری که آنجا کار میکنند، مردمان مؤمنی هستند؛ اما شیطانِ هوس، زیاده طلبی و پول را به جان اینها می‌اندازد، همه هم طاقت نمی‌آورند، مجذوب میشوند، میلغزند؛ این یکی از بزرگترین خطرات مفاسد اقتصادی است... بدانید سهم قوه‌ی قضائیه در مقابله‌ی با مفاسد اقتصادی سهم بسیار سنگین و مهمی است.[1]

#امام و آقا

حاکمیت معیارهای اسلامی در قضاوت

یک بُعد دستگاه قضایی، حاکمیت احکام و ارزشها و ملاکها و معیارهای اسلامی است، که قوی‌ترین و متقن‌ترین و محکم‌ترین ملاک و معیار برای اداره‌ی یک مجموعه‌ی قضایی است. نباید در مقابل جنجال مخالفان و دشمنان و کسانی که هر نقطه‌ی مثبتی هم در جامعه‌ی اسلامی باشد، مورد انتقاد قرار میدهند، دچار انفعال بشویم. فرهنگ غربی، شیوه‌ی قضایی اسلامی را قبول ندارد؛ ما هم شیوه‌ی قضایی آنها را قبول نداریم؛ «ولا انتم عابدون ما اعبد ولا انا عابد ماعبدتم» آنها حاضر نیستند موازین قضایی مبتنی بر ارزشهای اسلامی را درک کنند و بفهمند. اصلاً فرهنگ غربی اجازه نمیدهد که کسی ارزش بینه و قسم و حد و تعزیر و دیگر معیارهای قضایی اسلام را درک کند و بفهمد.[1]

#امام و آقا

ملموس کردن عدالت در زندگی مردم

عدالت هم از جمله‌ی آن چیزهائی است که «الحقّ أوسع الأشیاء فی التّواصف و أضیقها فی التّناصف»؛ گفتنش آسان است، التزام به آن آسان نیست؛ خیلی سخت است. انسان با موانع بزرگی برخورد میکند. اگر عزم راسخ و توکل به خدا وجود نداشته باشد، انسان وسط راه خواهد ماند؛ این را باید در قوه‌ی قضائیه دائماً تزریق کرد، دائماً باید این روحیه را در سرتاسر قوه‌ی قضائیه پمپاژ کرد؛ که ما وظیفه‌مان تناصف است، ایجاد عدل است.[1]

#داستان و شعر

شخصی را بر مَسنَدِ قضا گماشتند . او از سختی کار و خطیر بودن امرِ قضا به گریه افتاد . معاونِ او گفت : اینک جای نگرانی نیست چرا که تو اهلِ راستی و درستی هستی ، نه رشوه ای می ستانی و نه حقی را باطل و باطلی را حق جلوه می دهی . بدینسان دارای قلبی روشن و چشمی بصیر هستی . بدینسان بخوبی می توانی داوری کنی . مولانا می گوید : پاکی دل و بصیرت دیدۀ باطن بسته است به نیّت و عملِ درست . ستاندنِ رشوه و سایرِ ملاحظات دیدۀ حق بین قاضی را کور می کند . پس صفای باطن فقط به انجامِ صوری عبادات و لقلقۀ لسان ساختن اذکار و اوراد نیست . بلکه باید نسبت به حقوق مردم سخت حساس بود و قدمی در جهتِ نَفس برنداشت.[1]

قاضیی بنشاندند و می‌گریست/  گفت نایب قاضیا گریه ز چیست

این نه وقت گریه و فریاد تست/  وقت شادی و مبارک‌باد تست

گفت اه چون حکم راند بی‌دلی/  در میان آن دو عالم جاهلی

آن دو خصم از واقعهٔ خود واقفند/  قاضی مسکین چه داند زان دو بند

جاهلست و غافلست از حالشان/  چون رود در خونشان و مالشان

گفت خصمان عالم‌اند و علتی/  جاهلی تو لیک شمع ملتی

زانک تو علت نداری در میان/  آن فراغت هست نور دیدگان

وان دو عالم را غرضشان کور کرد/  علمشان را علت اندر گور کرد

جهل را بی‌علتی عالم کند/ علم را علت کژ و ظالم کند

تا تو رشوت نستدی بیننده‌ای/  چون طمع کردی ضریر و بنده‌ای

از هوا من خوی را وا کرده‌ام/   لقمه‌های شهوتی کم خورده‌ام

چاشنی‌گیر دلم شد با فروغ/  راست را داند حقیقت از دروغ[2]

#داستان و شعر

حکایت پیرمرد وقاضی زیرک

دو پیرمرد که یکی از آنها قد بلند و قوی هیکل و دیگری قد خمیده و ناتوان بود و بر عصای خود تکیه داده بود، نزد قاضی به شکایت از یکدیگر آمدند.

اولی گفت: به مقدار ۱۰ قطعه طلا به این شخص قرض دادم تا در وقت امکان به من برگرداند و اکنون توانایی ادا کردن بدهکاریش را دارد ولی تاخیر می اندازد و اینک می گوید گمان می کنم طلب تو را داده ام.

حضرت قاضی! از شما تقاضا دارم وی را سوگند بده که آیا بدهکاری خودش را داده است، یا خیر. چنانچه قسم یاد کرد که من دیگر حرفی ندارم……

دومی گفت: من اقرار می کنم که ده قطعه طلا از وی قرض نموده ام ولی بدهکاری را ادا کردم و برای قسم یاد کردن، آماده هستم.

قاضی: دست راست خود را بلند کن و قسم یاد کن.

پیرمرد: یک دست که سهل است، هر دو دست را بلند می کنم.

سپس عصا را به مرد مدعی داد و هر دو دستش را بلند کرد و گفت: به خدا قسم که من قطعات طلا را به این شخص دادم و اگر بار دیگر از من مطالبه کند، از روی فراموشکاری و نا آگاهی است.

قاضی به طلبکار گفت: اکنون چه میگویی؟

او در جواب گفت: من می دانم که این شخص قسم دروغ یاد نمی کند، شاید من فراموش کرده باشم، امیدوارم حقیقت آشکار شود.

قاضی به آن دو نفر اجازه مرخصی داد، پیرمرد عصای خود را از دیگری گرفت.

در این موقع قاضی به فکر فرو رفت و بی درنگ هر دوی آنها را صدا زد.

قاضی عصا را گرفت و با کنجکاوی دیواره آن را نگاه کرد و دیواره اش را تراشید، ناگاه دید که ده قطعه طلا در میان عصا جاسازی شده است.

به طلبکار گفت: بدهکار وقتی که عصا را به دست تو داد، حیله کرد که قسم دروغ نخورد ولی من از او زیرک تر بودم.

#بیان مصادیق ونظرات شخصی

در آیات و روایت تاکید بسیار شده است که رای قاضی باید عادلانه و بدون تمایل به یکی از طرفین خصم  باشد. امروزه ممکن است این اتفاق بیفتند که اصحاب تزویر و قدرت  با شیوه های جدید در صدد جلب رضایت و توجه و اعتمادسازی صاحب منصبان باشند، لذاست که صاحب منصبان در حکومت اسلامی، مخصوصا قضات بسیار باید حواسشان به این نکته جمع باشد، مثلا ممکن است برای اعتماد سازی، مفسدین اقتصادی در لباس خیرّی و مومن و ولایی بودن ظاهر شوند و مبالغی را جهت کمک به امور خیریه در اختیار صاحب منصبان قرار دهد تا بدین وسیله حسن نیّت آنها را جلب نماید تا در بزنگاه ها از اعتماد بوجود آمده توسط آن فرد، سوء استفاده خود را کرده و از رانت یا شکافی که در اثر اعتماد بدست آمده، کمال استفاده نموده و خود را از فسادی که ببار آورده تبرئه نماید.

# شرح کلی موضوع:

مسند قضا و قضاوت یکی از مهم ترین ارکان نظام اسلامی است. با توجه به اهمیت و خطیر بودن این جایگاه لازم است که کسانی که متصدی منصب قضا هستند صفاتی داشته باشند که آنها را شایسته تصدی این رکن مهم جامعه اسلامی نماید، اینان همانطور که در آیات 21 تا 26 سوره مبارکه ص  و نامه حضرت امیر المومنین علیه السلام به مالک اشتر، به برخی از آنها اشاره شده است، بایدکسانی باشندکه:

 مراجعه فراوان، آنها را به ستوه نیاورد، و برخورد مخالفان با یکدیگر او را خشمناک نسازد، در اشتباهاتش پافشارى نکند، و بازگشت به حق پس از آگاهى براى آنان دشوار نباشد، طمع را از دل ریشه کن کنند، و در شناخت مطالب با تحقیقى اندک رضایت ندهند، و در شبهات از همه با احتیاط تر عمل کنند، و در یافتن دلیل اصرارشان از همه بیشتر باشد، و در مراجعه پیاپى شاکیان خسته نشود، در کشف امور از همه شکیباتر، و پس از آشکار شدن حقیقت، در فصل خصومت از همه برنده‏تر باشد، کسى که ستایش فراوان او را فریب ندهد، و چرب زبانى او را منحرف نسازد.[1]

با تشکر ویژه از برادر قاسم حاجی زاده

خدا قوت برادر