#آیات مرتبط

1. مَّن ذَا الَّذِى یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیم (حدید 11)
2. إِنَّ الْمُصَّدِّقینَ وَ الْمُصَّدِّقاتِ وَ أَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضاعَفُ لَهُمْ وَ لَهُمْ أَجْرٌ کَریمٌ (حدید 18)
3. وَ لَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ میثاقَ بَنی‏ إِسْرائیلَ وَ بَعَثْنا مِنْهُمُ اثْنَیْ عَشَرَ نَقیباً وَ قالَ اللَّهُ إِنِّی مَعَکُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاةَ وَ آتَیْتُمُ الزَّکاةَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلی‏ وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُکَفِّرَنَّ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ لَأُدْخِلَنَّکُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ فَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیل (مائده 12)‏
4. إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضاعِفْهُ لَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ شَکُورٌ حَلیم‏ (تغابن 17)
5. إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنى‏ مِنْ ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذینَ مَعَکَ وَ اللَّهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتابَ عَلَیْکُمْ فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَنْ سَیَکُونُ مِنْکُمْ مَرْضى‏ وَ آخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِی الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ آخَرُونَ یُقاتِلُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَیْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیم‏ (مزمّل 20)
6. وَ إِن کاَنَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلىَ‏ مَیْسَرَةٍ وَ أَن تَصَدَّقُواْ خَیرٌْ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ (بقره 280)
7. فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ(4) الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُونَ(5) الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ(6) وَ یَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ (ماعون 7)

#روایات

1. نهج البلاغه، خطبه 183: ...وَ اسْتَقْرَضَکُمْ‏ وَ لَهُ‏ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‏ وَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ وَ إِنَّمَا أَرَادَ أَنْ یَبْلُوَکُمْ‏ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً...  ترجمه: خداوند (در قرآن) از شما طلب قرض کرده در حالیکه گنجینه‎های آسمانها و زمین برای اوست و اوست  که بی‎نیاز و ستوده است. جز این نیست که خواسته شما را بیازماید که کدامیک نیکوکارترید.
2. الأمالی للصدوق فِی خَبَرِ الْمَنَاهِی قَالَ النَّبِیُّ ص‏ مَنِ احْتَاجَ إِلَیْهِ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فِی قَرْضٍ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَیْهِ فَلَمْ یَفْعَلْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ رِیحَ الْجَنَّةِ^[1]. ترجمه: هر که برادر مسلمانش برای قرضی محتاج او باشد و او بتواند و قرض ندهد، خداوند بوی بهشت را بر او حرام می‎کند.
3. تفسیر القمی قَالَ الصَّادِقُ ع‏ عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ مَکْتُوبٌ الْقَرْضُ بِثَمَانِیَةَ عَشَرَ وَ الصَّدَقَةُ بِعَشَرَةٍ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْقَرْضَ لَا یَکُونُ إِلَّا فِی یَدِ الْمُحْتَاجِ وَ الصَّدَقَةَ رُبَّمَا وَقَعَتْ فِی یَدِ غَیْرِ مُحْتَاجٍ‏^[2].
4. ثواب الأعمال ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ مَنْ أَقْرَضَ مُؤْمِناً قَرْضاً یَنْتَظِرُ بِهِ مَیْسُورَهُ کَانَ مَالُهُ فِی زَکَاةٍ وَ کَانَ هُوَ فِی صَلَاةٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ حَتَّى یُؤَدِّیَهُ إِلَیْهِ‏^[3]. ترجمه: هر که به مؤمنی قرضی بدهد که در (بازستاندن) آن منتظر گشایش و توانمندی او باشد، مال او به منزله زکات است و خودش در درودی از فرشتگان است تا اینکه آن را به او بازگرداند.
5. ثواب الأعمال ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنِ الْفُضَیْلِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ مَا مِنْ مُسْلِمٍ أَقْرَضَ مُسْلِماً قَرْضاً یُرِیدُ وَجْهَ اللَّهِ إِلَّا احْتُسِبَ لَهُ أَجْرُهَا بِحِسَابِ الصَّدَقَةِ حَتَّى تَرْجِعَ إِلَیْهِ‏^[4].
6. ثواب الأعمال ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنِ ابْنِ مَعْبَدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ قَاسِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص‏ أَلْفُ دِرْهَمٍ أُقْرِضُهَا مَرَّتَیْنِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أَتَصَدَّقَ بِهَا مَرَّةً وَ کَمَا لَا یَحِلُّ لِغَرِیمِکَ أَنْ یَمْطُلَکَ وَ هُوَ مُوسِرٌ فَکَذَلِکَ لَا یَحِلُّ لَکَ أَنْ تُعْسِرَهُ إِذَا عَلِمْتَ أَنَّهُ مُعْسِرٌ^[5]. ترجمه: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: هزار درهم که آن را دو بار قرض بدهم نزد من محبوبتر است از آنکه آن را یک بار صدقه بدهم و همانطور که برای بدهکار تو جایز نیست که وقتی توانگر است ادای دینت را به تأخیر اندازد، به همین ترتیب بر تو جایز نیست که وقتی می‎دانی او تنگدست است از او طلب دین نمایی.
7. فقه الرضا علیه السلام رُوِیَ‏ أَنَّ أَجْرَ الْقَرْضِ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ ضِعْفاً مِنْ أَجْرِ الصَّدَقَةِ لِأَنَّ الْقَرْضَ یَصِلُ إِلَى مَنْ لَا یَضَعُ نَفْسَهُ لِلصَّدَقَةِ لِأَخْذِ الصَّدَقَةِ^[6]. ترجمه: پاداش قرض هجده برابر پاداش صدقه است چرا که قرض به دست کسی می‎رسد که خود را برای صدقه خوار و ذلیل نمی‎کند تا صدقه بگیرد.
8. فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ... عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ مَنْ أَقْرَضَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ کَانَ‏ لَهُ‏ بِکُلِ‏ دِرْهَمٍ‏ أَقْرَضَهُ‏ وَزْنَ‏ جَبَلِ‏ أُحُدٍ مِنْ جِبَالِ رَضْوَى وَ طُورِ سَیْنَاءَ حَسَنَاتٌ وَ إِنْ رَفَقَ بِهِ فِی طَلَبِهِ تَعَدَّى‏ بِهِ عَلَى الصِّرَاطِ کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ اللَّامِعِ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ لَا عَذَابٍ وَ مَنْ شَکَا إِلَیْهِ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَلَمْ یُقْرِضْهُ حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ الْجَنَّةَ یَوْمَ یَجْزِی الْمُحْسِنِینَ[7]. ترجمه: کسی که به برادر مسلمانش قرض بدهد، به‌ ازای هر درهمی که به او می‌دهد به بزرگی کوه اُحد از کوه‌های رضوی و طور سینا، برای او حسنه خواهد بود و اگر در گرفتن طلب خود با او، مدارا و نرمی کند، همانند برق خیره‌کننده و درخشان، بدون حساب از روی پل صراط بگذرد، و هر کس برادر مسلمانش به او (از تنگدستی) شکایت آورد پس به او قرض ندهد (در حالیکه می‎تواند) خداوند بهشت را بر او حرام می‎کند آن روزی که نیکوکاران را جزا می‎دهد.

#نکات تفسیری

1. تعبیرِ قرض به خداوند، نشان دهنده آن است که پاداش قرض الحسنة بر عهده خداوند است[1].
2. به جاى «قرض به مردم» فرمود: «به خداوند قرض دهید»، تا فقرا احساس کنند خداوند خودش را به جاى آنان گذاشته و احساس ضعف و ذلّت نکنند[2].
3. با اینکه وجود ما و هرچه داریم از خداوند است، امّا خداوند گاهى خود را مشترى و گاهى قرض گیرنده معرفى مى‏کند تا ما را به این کار تشویق نماید[3].
4. در چندین آیه از قرآن مجید (و از جمله آیه بالا) در مورد انفاق در راه خدا تعبیر به قرض و وام دادن به پروردگار آمده است، و این نهایت لطف خداوند نسبت به بندگان را از یک سو و کمال اهمیت مساله انفاق را از سوى دیگر مى‏رساند، با اینکه مالک حقیقى سراسر هستى او است، و انسانها تنها به عنوان نمایندگى خداوند، در بخش کوچکى از آن، تصرف مى‏کنند ولى با این حال از بنده خود استقراض مى‏کند، آن هم استقراضى با چنین سود بسیار فراوان،" کرم بین و لطف خداوندگار"! [4]
5. خداى تعالى آنچه را که مؤمنین در راه او هزینه مى‏کنند، قرضی برای خویش به شمار آورده، و این به خاطر آن است که مى‏خواهد مؤمنین را بر این کار تشویق کند، و نیز این هزینه‎ها، انفاق در راه او (فی سبیل الله) می‎باشد و خداى سبحان به زودى عوض آن را چند برابر به صاحبانش بر مى‏گرداند[5].
6. «قرض حَسَن» آن است که از مال حلال باشد، با منّت و آزار آن را تباه نکند، با نیت خالص و برای خدا باشد و نیز گفته‌اند که در وقت نیکو (به موقع) باشد[6].

#امام و آقا

1. تورم را بانکها ایجاد می‎کنند نه صندوقهای قرض‎ الحسنه (بیانات امام خامنه‎ای در دیدار با اقشار مختلف مردم، 12/7/68): صندوق، کار بسیار خوبى است؛ البتّه بعضی‌ها موافق نیستند، امّا ما موافقیم؛ ما صندوق قرض‌الحسنه را مفید میدانیم و هیچ مشکل اقتصادى بر تشکیل صندوقهاى قرض‌الحسنه مترتّب نیست که بعضی‌ها می‌آمدند میگفتند این تورّم‌زا است و از این قبیل [حرفها]، نه تورّم‌زا است، نه مشکل اقتصادى ایجاد میکند؛ بسیار چیز خوبى است. تورّم را بانک‌ها ‌-که در صورت نیاز و احتیاج مجبورند نشر اسکناس بکنند- به‌طور ناگزیر ایجاد میکنند، نه صندوقهاى قرض‌الحسنه که یک پول انبوه و انباشته‌اى را از دست صاحبش میکشند، در اینجا میگذارند، به صد نفر آدم محتاج میدهند؛ او هم اگر دستش بود، از این پول استفاده میکرد، آن را به گردش می‌انداخت؛ این بیچاره هم از آن پول استفاده میکند، یا مریضش را میبرد درمان میکند، یا براى زمستانش آذوقه‌اى میخرد، یا لباس شب عید بچّه‌هایش را تأمین میکند. هیچ اشکالى ندارد؛ از لحاظ موازین و معیارهاى اقتصادى اصلاً مشکلى ایجاد نمیکند؛ بلکه خیر هم در جامعه ایجاد میکند، علاوه بر اینکه سدّ فقرِ فقرا و مستمندان هم ‌-در محدوده‌ی خودش- هست.
    من از مسئولین ذی‌ربط ‌-چه در وزارت دارایى، چه در وزارت کشور و چه در جاهایى که با این صندوقهاى قرض‌الحسنه ارتباطى دارند- جدّاً میخواهم که به توسعه و جریان صحیح این صندوقها کمک کنند تا مردم استفاده کنند. البتّه از همه‌ی نامهاى نیک، آدمهاى بدخواهى هستند که [سوء] استفاده کنند. از همه‌ی لباسهاى مقدّس، کسانى هستند که سوء استفاده کنند. از همه‌ی عنوانها و شعارهاى خوب، کسانى هستند که سوء استفاده میکنند؛ از این صندوق قرض‌الحسنه‌ی شما هم کسانى هستند که سوء استفاده میکنند؛ اینها را به دستگاه معرّفى کنید، نگذارید ناشناخته بمانند و به سوء استفاده‌ی خودشان ادامه بدهند. و مواظب باشید کار را دقیق، صحیح، طبق مقرّرات و آن‌چنان که حقیقتاً موجب فایده و صلاح مردم باشد، انجام بدهید. خداوند ‌ان‌شاءالله‌ به شماها توفیق بدهد.
2. قرض الحسنه بر خلاف کمک مجانی فعالیت به دنبال می‎ آورد، ربا بیکاری درست می‏کند و ظلم به جامعه است (بیانات امام خمینی (ره) در دیدار با جمعی از مدیران صندوقهای قرض‎الحسنه، 21/3/59): کار، بسیار کار خوبی است، مسئولیتش هم بسیار زیاد است. کار هر چه بزرگتر باشد مسئولیت هم به حجم آن بزرگ است. قرض الحسنه از اعمال بسیار خوب است و بهتر از همین طور پول دادن است و نکته‌اش هم، شاید یکی از هم این باشد که در قرض الحسنه، فعالیت دنبالش هست، در مجانی، شاید گدا درست کردن باشد، از این جهت، این یک فعالیتی ایجاد می‌کند. آن کسی که قرض می‌کند و موظف است که بدهد این به فعالیت می‌افتد که در وقت خودش بتواند قرضش را ادا کند و بعد هم ما زادی که پیدا کرده است ادامه بدهد به کار خودش؛ لکن آن کسی که نشسته کنار کوچه و از مردم [گدایی‌] می‌خواهد، آن هیچ وقت در فکر این نیست که یک کاری بکند؛ برای اینکه دیگر مطالبی ندارد، کسی نمی‌آید از او مطالبه کند که این که گرفتی بده. قرض بسیار اهمیت دارد و قرض الحسنه بسیار اهمیت دارد و در کمتر گناهانی است که به اندازه ربا در قرآن و سنت به او اهمیت داده شده باشد و او را مطرود کرده باشد، و نکته‌اش هم این است که اگر ربا رواج بگیرد، فعالیت کم می‌شود. یکی از نکاتش [این است که‌] در مقابل کار نیست این سودی که می‌برد، آن توی خانه‌اش نشسته یا عیاشی می‌کند و پولش دارد می‌زاید. یک همچو چیزی را که بخواهد ربا بگیرد آدم و تحمیل بکند به مسلمین، این از یک طرف یک ظلمی است به حسب آیه شریفه که تعبیر به ظلم کرده است، و از یک طرف دیگر بیکاری درست می‌کند. این پول باید راه بیفتد وکار انجام بگیرد از آن و رزق پیدا بکند. اینها پول را همین طور می‌گذارندش آنجا دست یک کسی و می‌خواهند این پول بزاید برای خودشان بدون کار و این در جامعه فساد بزرگی است و این را ظلم گفته است قرآن شریف: لا تَظْلِمُونَ و لا تُظْلَمونَ؛ آن طور تشبیه کرده است فَاذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ الله، این اهمیت زیاد دارد. و به همان اندازه‌ای که قرض به ربا محکوم است به همان اندازه قرض به حسنه و بدون ربا و همین طور قرض دادن به همان اندازه مطلوب است.

#داستان

1. آقای مجتهدی تهرانی (ره) نقل کرده است که آیت الله مشکینی فرمودند: در ایامی که تحصیل می کردم یک روز ۵ ریال بیشتر پول نداشتم. در خیابان راه می رفتم که یکی از طلاب به من رسید و گفت: ۵ ریال داری به من قرض بدهی؟ با خود گفتم: اگر این پول را به او بدهم خود بی پول می مانم. ولی با خود فکر کردم که کار این بنده خدا را راه می اندازم، خداوند کریم است. پول را به او دادم. چند قدمی که رفتم؛ یکی از همشهری های من، از اهالی مشکین‎شهر به بنده رسید؛ با هم مصافحه کردیم. موقع خداحافظی پولی در دست من گذاشت و رفت. چون نگاه کردم؛ دیدم ۵ تومان است. باز یکی از طلاب به من رسید و از من ۵ تومان قرض خواست. این دفعه نیز گفتم خدا کریم است. اکنون که این آقا معطل است؛ (و میدانستم واقعا احتیاج دارد) کار او را راه بیندازم. پول را به او دادم. چون مقداری جلوتر رفتم؛ یکی دیگر از همشهری های خود را دیدم. پس از مصافحه و احوالپرسی موقع خداحافظی، پولی در دست من گذاشت و رفت. چند قدم جلوتر رفتم نگاه کردم دیدم ۵۰ تومان است. ناگاه یاد این آیه شریفه افتادم که «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها»(انعام، آیه ۱۶۰) یعنی هر کس عمل نیکی انجام دهد ما ده برابر به او پاداش می دهیم. دیدم بار اول ۵ ریال داشتم. چون به یک نیازمندی قرض دادم؛ ۵۰ ریال (۵ تومان) خدای کریم رساند و چون ۵ تومان را قرض دادم؛ خداوند کریم در عوض ۵۰ تومان یعنی درست ده برابر رسانید…[1]

#نظر شخصی و بیان مصادیق

1- سایر آثار و پیامدهای مثبت قرض الحسنه:

الف: افزایش روحیه گذشت و فداکاری در جامعه

ب: افزایش حس همدلی، برادری، محبت، تعاون و اعتماد عمومی در جامعه

ج: کاهش بلیه ربا و رباخواری و آثار شوم آن بواسطه برآورده شدن نیاز نیازمندان بوسیله قرض الحسنه

د: تقویت روحیه دینداری و اخلاق‎مداری در جامعه بواسطه سرکوب رذیله بخل و شح نفس

ه: بهره‌مندی فردی و اجتماعی از پاداش الهی و مغفرت و آمرزشی که قرآن وعده داده است.

2- قرض دادن به قرض پول، منحصر نیست. بلکه شامل قرض کالاهای مورد نیاز نیز می‌شود. مثلاً همسایه‌ای میهمانی یا مراسم عروسی دارد و نیاز به فرش و ظروف دارد، شما به مدّت یک هفته یا یک ماه، این وسایل را او قرض می‌دهید. این کار نیز قرض الحسنه است. در روایتى از امام صادق ع آمده است که در تفسیر ماعون فرمود: هو القرض یقرضه، و المتاع یعیره، و المعروف یصنعه: «ماعون وامى است که انسان به دیگرى مى‏دهد، و وسائل زندگى است که به عنوان عاریه در اختیار دیگران مى‏گذارد، و کارهاى خیرى که انسان انجام مى‏دهد».

3- یکی از موانع عملی قرض الحسنه، درگیر بودن پولهای اغنیاء در سرمایه‎گذاریهای مختلف می‎باشد. در واقع حرص و ولع زیاد به افزایش ثروت باعث شده است که برخی از افراد به محض آنکه مقداری نقدینگی بدست می‎آورند سریع برای سرمایه‎گذاری آن اقدام کرده و وقتی با درخواست قرض مواجه می‎شوند واقعاً پولی در بساط نداشته باشند که قرض بدهند گرچه ثروت آنان بسیار زیاد باشد. لذا هرچند سرمایه‎گذاری‎های مولد خوب است لکن خوب است انسان همیشه برای امور خیر پولی را کنار بگذارد.

#متفرقه

1. طبق بررسیهای انجام شده در سال 1356 حدود 462 صندوق قرض الحسنه در کشور وجود داشته که این رقم در سال 1384 طبق آمار رسمی مرکز آمار ایران[1] به نزدیک 5000 صندوق رسیده است. بدیهی است که این آمار تاکنون به مراتب افزایش یافته است. طبق اطلاع نگارنده فقط در یکی از این صندوقها در شهرستان خوانسار (با جمعیت 30000 نفر) در سال 1399 حدود 1400 فقره وام قرض ‎الحسنه پرداخت شده است.
2. قرض‌ الحسنه در اصطلاح فقهی با قرض‌ الحسنه قرآنی فرق دارد: قرض‌ الحسنه فقهی به مالی گفته می‌شود که قرض‌دهنده آن را با قصد استرداد نه رایگان، به کسی می‌دهد، خواه عین آن یا مالیت آن در ضمن مالی دیگر برگردد؛ ولی قرض ‌الحسنه در فرهنگ و اصطلاح قرآنی، معنایی جامع دارد که شامل قرض‌ الحسنه فقهی نیز می‌شود و شامل هر هزینه‎ ای که انسان در راه خدا می‎کند می‎شود چرا که عین آن نزد خدا محفوظ است (وَ مَا تُقَدِّمُواْ لأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَاللّهِ) و آن را به او باز می‏گرداند بلکه چندین برابر آن را مضاعف می‎کند (یُضاعِفَهُ أضعافاً کثیرةً).

#شرح کلی موضوع

یکی از اصول مهم اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی مکتب اسلام، قرض الحسنه (وام بدون سود) می‎‌باشد که در قرآن و سیره اهل بیت (علیهم السلام) اهتمام بسیاری به آن شده و پاداشهای فراوانی برای آن ذکر گردیده است. در روایات و آیات کریمه در مورد این عمل پسندیده صفت «حَسَن» به کار رفته است که هم می‎تواند به حُسن و نیکی ذاتی این عمل اشاره داشته باشد و هم به شرایط حسن بودن این عمل مانند حلال بودن مال، نیت خالص و عدم منت‎گذاری. قرض ‎الحسنه نه ‎تنها به حل بسیاری از گرفتاری‎های مردم کمک می‎کند، بلکه یک رفتار ارزشی و مؤثر در خودسازی و شکوفایی فردی و اجتماعی است. این عمل دقیقاً در نقطه مقابل قرض «ربوی» است که نابودکننده روح ایثار، برادری، برابری و نیز نابود کننده اقتصاد سالم و پویای جامعه است. از اینرو بر دولت اسلامی است که با برنامه ‎ریزی‎های دقیق فرهنگی و اقتصادی اولاً بستر و زمینه رواج این فرهنگ دینی را در جامعه فراهم آورد و ثانیاً با نظارتهای سنجیده و کارآمد از آفت‌ها و مشکلات احتمالی که ممکن است صندوق‎‎های قرض ‎الحسنه دچار آن شوند جلوگیری نماید. در بعد اقتصاد کلان نیز دولت اسلامی باید اقدامات لازم را برای برپاداشتن این رکن اساسی اقتصاد اسلامی انجام داده و تا نابودی کامل ربا از همه مناسبات اقتصادی از پا ننشیند.