#آیات مرتبط

1. یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحیماً (نساء 29)
2. سَمَّاعُونَ لِلْکَذِبِ أَکَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جاؤُکَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ یَضُرُّوکَ شَیْئاً وَ إِنْ حَکَمْتَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطین‏ (مائده 42)[1].
3. وَ تَرَى‏ کَثِیرًا مِّنهُْمْ یُسَارِعُونَ فىِ الْاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ أَکْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا کاَنُواْ یَعْمَلُونَ (مائده 62)
4. لَوْ لَا یَنْهَئهُمُ الرَّبَّانِیُّونَ وَ الْأَحْبَارُ عَن قَوْلهِِمُ الْاثْمَ وَ أَکلِْهِمُ السُّحْتَ  لَبِئْسَ مَا کاَنُواْ یَصْنَعُونَ (مائده 63)
5. فَبِظُلْمٍ مِّنَ الَّذِینَ هَادُواْ حَرَّمْنَا عَلَیهِْمْ طَیِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لهَُمْ وَ بِصَدِّهِمْ عَن سَبِیلِ اللَّهِ کَثِیرًا  * وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَواْ وَ قَدْ نهُُواْ عَنْهُ وَ أَکلِْهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَ أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ مِنهُْمْ عَذَابًا أَلِیماً (نساء 161 و 162)

#روایات مرتبط

1. الخصال أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:‏ السُّحْتُ أَنْوَاعٌ کَثِیرَةٌ مِنْهَا مَا أُصِیبَ مِنْ أَعْمَالِ الْوُلَاةِ الظَّلَمَةِ وَ مِنْهَا أُجُورُ الْقَضَاءِ وَ أُجُورُ الْفَوَاجِرِ وَ ثَمَنُ الْخَمْرِ وَ النَّبِیذُ الْمُسْکِرُ وَ الرِّبَا بَعْدَ الْبَیِّنَةِ فَأَمَّا الرِّشَا یَا عَمَّارُ فِی الْأَحْکَامِ فَإِنَّ ذَلِکَ الْکُفْرُ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِرَسُولِه‏[1]
2. الأمالی للشیخ الطوسی أَبُو عَمْرٍو عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ لَیْثِ بْنِ أَبِی سُلَیْمٍ عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِی رَبَاحٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ قَالَ: هَدِیَّةُ الْأُمَرَاءِ غُلُولٌ[2]

ترجمه: هدیه‎ای که به کارگزاران داده می‎شود خیانت (در اموال) است.

1. الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ قَالَ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص:‏ أَنَّ السُّحْتَ هُوَ الرِّشْوَةُ فِی‏ الْحُکْمِ‏[3].
2. وَ قَالَ ص‏ إِیَّاکُمْ‏ وَ الرِّشْوَةَ فَإِنَّهَا مَحْضُ‏ الْکُفْرِ وَ لَا یَشَمُّ صَاحِبُ الرِّشْوَةِ رِیحَ الْجَنَّةِ[4].
3. وَ قَالَ ص‏ لَعَنَ اللَّهُ الرَّاشِیَ وَ الْمُرْتَشِیَ وَ الْمَاشِیَ‏ بَیْنَهُمَا[5].
4. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ قَالَ: السُّحْتُ ثَمَنُ الْمَیْتَةِ وَ ثَمَنُ الْکَلْب‏ وَ ثَمَنُ الْخَمْرِ وَ مَهْرُ الْبَغِیِّ وَ الرِّشْوَةُ فِی‏ الْحُکْمِ‏ وَ أَجْرُ الْکَاهِنِ[6].
5. نهج البلاغه، خطبه 131: (ویژگیهای کارگزار اسلامی) ...وَ قَدْ عَلِمْتُمْ‏ أَنَّهُ‏ لَا یَنْبَغِی‏ أَنْ یَکُونَ الْوَالِی عَلَى الْفُرُوجِ وَ الدِّمَاءِ وَ الْمَغَانِمِ وَ الْأَحْکَامِ وَ إِمَامَةِ الْمُسْلِمِینَ الْبَخِیلُ فَتَکُونَ فِی أَمْوَالِهِمْ نَهْمَتُهُ‏ وَ لَا الْجَاهِلُ فَیُضِلَّهُمْ بِجَهْلِهِ وَ لَا الْجَافِی فَیَقْطَعَهُمْ بِجَفَائِهِ وَ لَا الْحَائِفُ‏ لِلدُّوَلِ‏ فَیَتَّخِذَ قَوْماً دُونَ قَوْمٍ وَ لَا الْمُرْتَشِی فِی الْحُکْمِ فَیَذْهَبَ بِالْحُقُوقِ وَ یَقِفَ بِهَا دُونَ الْمَقَاطِعِ‏ وَ لَا الْمُعَطِّلُ لِلسُّنَّةِ فَیُهْلِکَ الْأُمَّة[7]

ترجمه: نیک می‎دانید کسی که بر ناموس و جان و مال و احکام دین و پیشوایی مسلمین ولایت یافته نباید بخیل باشد تا بر تصاحب اموال مسلمانان حریص گردد و نباید جاهل باشد تا بواسطه جهل خود مردم را گمراه سازد و نباید ستم‌پیشه باشد تا در اثر ستم خود پیوند با آنان را بگسلد و نباید در چرخش اموال ظلم روا دارد تا گروهی را (بدون دلیل) بر گروه دیگر مقدم بدارد و نباید در حکم و داوری رشوه‌خوار باشد تا حقوق (مردم) را تباه کرده و آن حقوق را در برابر حدود الهی متوقف بدارد (در جایگاه حقیقی خود قرار ندهد) و نباید تعطیل کننده سنت پیامبر ص باشد تا امت را به هلاکت بکشاند.

1. نهج البلاغه، خطبه 156: (خبر از فتنه‎های که امت به آن آزموده می‎شوند) ...وَ قَالَ (ص) یَا عَلِیُّ إِنَّ الْقَوْمَ سَیُفْتَنُونَ بِأَمْوَالِهِمْ وَ یَمُنُّونَ بِدِینِهِمْ عَلَى رَبِّهِمْ وَ یَتَمَنَّوْنَ رَحْمَتَهُ وَ یَأْمَنُونَ سَطْوَتَهُ وَ یَسْتَحِلُّونَ حَرَامَهُ‏ بِالشُّبُهَاتِ الْکَاذِبَةِ وَ الْأَهْوَاءِ السَّاهِیَةِ فَیَسْتَحِلُّونَ الْخَمْرَ بِالنَّبِیذِ وَ السُّحْتَ بِالْهَدِیَّةِ وَ الرِّبَا بِالْبَیْع‏...

ترجمه: پیامبر (صلی الله علیه و آله) در ادامه به من فرمودند «ای علی! دیری نپاید که مسلمانان پس از من با اموالشان آزموده می‌شوند. به واسطه دین خود بر خدا منت می‌گذارند و رحمت او را آرزو می‎کنند و خود را از خشم او در امان می‌دانند و با شبهه‎های دروغین و هواهای غفلت‎آفرین حرام او را حلال می‌شمارند. پس شراب را به نام آب انگور، حرام (رشوه) را به اسم هدیه و ربا را به عنوان معامله حلال می‎شمارند...

#نکات تفسیری

1. کلمه" تُدلوا" فعل مضارع از باب إفعال (إدلاء) است، و إدلاء به معناى آویزان کردن دلو در چاه براى بیرون کشیدن آب است. این کلمه به عنوان کنایه از دادن مال به حُکّام (قضّات و حاکمان) برای آنکه بر طبق میل رشوه دهنده رأى دهند استعمال مى‏شود. و این کنایه ‏اى است لطیف که مى ‏فهماند مَثل حُکمی که با رشوه به دنبال آن هستند مثل آبی است که ته چاه است و با دلو به دنبال بیرون کشیدن آن هستند[1].
2. رشوه، یکى از گناهان بزرگى است که مفاسد اجتماعى متعدّدى را به دنبال دارد، از جمله: حذف عدالت، یأس و ناامیدى ضعفا، جرأت و جسارت اقویا، فساد و تباهى حاکم و قاضى، از بین رفتن اعتماد عمومى‏[2]
3. مالی که از طریق رشوه به قضات به دست می‎ آید از مصادیق بارز اکل مال به باطل و حرام است هر چند در ظاهر به حکم قاضی به چنگ آمده است[3].
4. یکی از مصادیق (و از احتمالات معنایی) این آیه آن است که انسان امانت یا مال یتیمی که بدون شاهد نزد او است را به هنگام مطالبه‌ی صاحب حق، نزد قاضی ببرد و چون شاهدی بر آن وجود ندارد به حکم قاضی آن اموال را تملک کند[4].
5. گاهی زشتى رشوه سبب مى‏شود که این هدف شوم در لابلاى عبارات و عناوین فریبنده دیگر انجام گیرد و رشوه ‏خوار و رشوه دهنده از نامهایى مانند هدیه، تعارف، حق و حساب، حق الزحمه و انعام استفاده کنند ولى روشن است این تغییر نامها به هیچ وجه تغییرى در ماهیت آن نمى‏دهد و در هر صورت پولى که از این طریق گرفته مى‏شود حرام و نامشروع است[5].

#امام و آقا

1. پیام حضرت امام خمینی (ره) به نمایندگان مجلس در سال 1364 (در طرح مسائل سیاه‌نمایی نشده و به مصالح کشور توجه شود): «جای بسی تأسف است که مجلس محترم شورای اسلامی، که اولی‌ به حفظ آبروی جمهوری اسلامی است، و در حال حاضر که جهان استکبار و بستگانشان بر ضد اسلام و مصالح کشور اسلامی کوشش بی‌وقفه دارند، در نطقهای مجلس ناخودآگاه یا خدای نخواسته با آگاهی و برای اغراض غیر انقلابی کوشش در پخش مطالبی مربوط به دولت و ادارات دولتی می‌کنند که در پیش شنوندگان بیخبر انعکاس آن، چنان مایوس‌کننده است که گویی ادارات دولت اسلامی به طور دسته جمعی مشغول غارت مردم و رشوه‌گیری و دزدی و مخالفت با توده‌های ضعیف در کاغذبازی و رفیق بازی و هزاران جنایت دیگر هستند. و هر کس این مسائل را می‌شنود و بیخبر است گمان می‌کند نزدیکی به ادارات دولتی بی‌رشوه دادن و بدون رابطه، غیر مجاز است. و این امر باعث سستی مردم بعض مناطق کشور در شرکت در نماز جمعه و در جبهه‌ها شده است، که اخبار آن به این جانب می‌رسد.»
2. گزیده‎ای از بیانات امام خامنه‌ای در دیدار سالیانه با مسئولین قوه قضائیه (پاکسازی درونی قوه قضائیه موجب رضایت و اعتماد مردم می‌شود): « به نظر من آنچه مورد اهتمام قوّه‌ی قضائیّه باید باشد، این است که نگاه کند ببیند چه‌جور میشود رضایت مردم را جلب کرد؛ چه‌جور میشود دلهای مردم را نسبت به قوّه‌ی قضائیّه مساعد کرد، ذهنها را مساعد کرد. به نظر من مهم‌ترین مسئله، پاکسازی درونی قوّه است. کار تعقیب افراد متخلّف، به نظر من کار بسیار مهمّی است و جزو برترین کارها است، یا شاید بنده بتوانم بگویم از برترین کارهایی که امروز میتواند رضایت مردم را و توجّه و محبّت مردم را به قوّه‌ی قضائیّه جلب کند این است. ما وقتی پهلوی کسی بنشینیم که مسئله‌ای داشته و به قوّه‌ی قضائیّه مراجعه کرده و فرضاً من‌باب‌مثال قاضی از او رشوه خواسته - حالا ممکن است آن کسی که میگوید، در مواردی هم دروغ بگوید امّا مواردی هم قطعاً راست است؛ حالا رشوه یکی از شعبه‌های فساد است، شُعب فساد گوناگون دیگری هم وجود دارد - وقتی این معنا گفته شد، تکرار شد، رایج شد، طبعاً مردم نسبت به قوّه‌ی قضائیّه بی‌اعتماد می‏شوند و از نظر مردم صلاح قوّه‌ی قضائیّه زیر سؤال میرود. و اینکه مردم به قوّه‌ی قضائیّه اعتماد نداشته باشند، آثار اجتماعی بسیار زیاد و زیان‌بخشی دارد، لذا به نظر من کار اوّل و اصلی و اولوّیت‌دار قوّه، همین کاری است که شروع شده و این باید با جدّیّت ادامه پیدا کند و با قاطعیّت با آن برخورد بشود. یعنی همین گروه‌هایی که به‌صورت ناشناس میروند در شهرهای مختلف، در دادگستری‌های مختلف و کشف میکنند فسادی را که در آنجا وجود دارد البتّه با مشی شرعی و دینی، نه به صِرف اتّهام؛...»

#داستان

1- در نهج البلاغه در داستان هدیه آوردن" اشعث بن قیس" مى‏خوانیم که او براى پیروزى بر طرف دعواى خود در محکمه امام على(ع) به خیال خام خود متوسل به رشوه شد و شبانه ظرفى پر از حلواى لذیذ به در خانه على ع آورد و نام آن را هدیه گذاشت حضرت على ع بر آشفته و فرمودند: «هَبِلَتْکَ الْهَبُولُ‏ أَ عَنْ دِینِ اللَّهِ أَتَیْتَنِی لِتَخْدَعَنِی أَ مُخْتَبِطٌ أَنْتَ أَمْ ذُو جِنَّةٍ أَمْ تَهْجُرُ وَ اللَّهِ لَوْ أُعْطِیتُ الْأَقَالِیمَ السَّبْعَةَ بِمَا تَحْتَ أَفْلَاکِهَا عَلَى أَنْ أَعْصِیَ اللَّهَ فِی‏ نَمْلَةٍ أَسْلُبُهَا جُلْبَ‏ شَعِیرَةٍ مَا فَعَلْتُهُ وَ إِنَّ دُنْیَاکُمْ عِنْدِی لَأَهْوَنُ مِنْ وَرَقَةٍ فِی فَمِ جَرَادَةٍ تَقْضَمُهَا مَا لِعَلِیٍّ وَ لِنَعِیمٍ یَفْنَى وَ لَذَّةٍ لَا تَبْقَى...‏^[1]». «سوگواران بر عزایت اشک بریزند، آمده‌ای از راه دین خدا مرا بفریبی؟! آیا در خردت نقصانی پدید آمده، یا دیوانه شده‎ای یا یاوه می‌سرایی؟! به خدا سوگند اگر هفت اقلیم را با آنچه در زیر آسمانهاى آنها است به من دهند تا خداوند را به اندازه ربودن پوست جوى از دهان مورچه‏اى معصیت کنم، چنین نخواهم کرد، دنیاى شما از برگ جویده‏اى در دهان ملخ براى من کم‏ارزش‏تر است. على را با نعمتهاى فانى و لذتهاى زودگذر چه کار؟ ...»

2- در تاریخ زندگى پیغمبر اکرم ص مى‏خوانیم که: به او خبر دادند یکى از فرماندارانش رشوه‏اى در شکل هدیه پذیرفته، حضرت بر آشفت و به او فرمود: «کیف تاخذ ما لیس لک بحق‏؟» " چرا آنچه حق تو نیست مى‏گیرى" او در پاسخ با معذرت خواهى گفت:"لقد کانت هدیة یا رسول اللَّه‏" آنچه گرفتم هدیه بود اى پیامبر خدا. پیامبر ص فرمود:"أ رأیت لو قعد احدکم فى داره و لم نوله عملا أ کان الناس یهدونه شیئا؟"^[2]. اگر شما در خانه بنشینید و از طرف من فرماندار محلى نباشید آیا مردم به شما هدیه‏اى مى‏دهند؟ سپس دستور داد هدیه را گرفتند و در بیت المال قرار دادند و وى را از کار برکنار کرد.

#نظر شخصی و بیان مصادیق

1. امروزه یکی از پربسامدترین گلایه‌های مردمی از نظام اداری کشور، مشکل رشوه‎خواری و رشوه‎طلبی می‎باشد حتی در شهرهای کوچک و در مورد بعضی ادارات که بیشتر با مسائل مالی سروکار دارند (مثل شهرداری، مالیات، ثبت اسناد و ...) این گلایه‎ها مکرّر شنیده می‎شود. متأسفانه این پندار در ذهن برخی از آحاد جامعه شکل گرفته است که «در برخی ادارات بدون پرداخت رشوه کار شما پیش نخواهد رفت». این مسأله هشداری جدی برای مسئولان و دلسوزان نظام اسلامی می‌باشد تا به طور جدی و همه‎جانبه برای ریشه‎کنی این پدیده زشت اندیشه و اقدام نمایند.
2. یکی از مهمترین راهکارهای ریشه‎کنی مفسادی از قبیل رشوه‎خواری، ایجاد شفافیت اداری و اطلاعاتی می‎باشد. امروزه در کشورهای پیشرفته و حتی کشورهایی با اقتصاد نوظهور  با راه‎اندازی سامانه‎های اطلاعاتی و انجام تمام فرآیندهای اداری در بستر دولت الکترونیک، شفافیت در حد وسیعی در نظامات اداری حاکم شده و از این طریق جلوی بسیاری از تخلفات اداری و مفاسد رایج گرفته شده است. کشور ما نیز به این سمت حرکت می‎کند لکن سرعت حرکت کند می‎باشد و مسئولین محترم باید در راستای ایجاد شفافیت در تمام امور کشور (به جز مسائل امنیتی و دفاعی) اهتمام لازم را به خرج دهند. مطالبه شفافیت نیز باید به یکی از مطالبات عمومی مردم تبدیل شده و گفتمان آن در تمام امور سیاسی و اداری کشور حاکم شود.

علاوه بر این، اقدامات فوری دیگری باید در ادارات و سازمان‎های پر مراجعه انجام شود از جمله: برقراری نظام اطلاع‎رسانی دقیق و شفاف برای آگاه سازی شهروندان از حقوق خویش در هر اداره و ارگان عمومی، ایجاد مراکز و اسباب هدایت و راهنمایی ارباب رجوع، انجام نظرسنجی مداوم و پیگیرانه نسبت به نحوه خدمت‎رسانی کارمندان.

1. به جز راهکار اساسی شفافیت، راهکار مهم دیگری برای زدودن مفاسد وجود دارد که به دلایل نامعلومی در کشور ما از آن غفلت می‎شود و آن «برخورد قاطع» با خلافکاران است. به نظر می‎رسد در نظامات اداری ما اراده جدی برای برخورد با خاطیان و مفسدین وجود ندارد و ملاحظات و رودربایستیهای بی‎منطقی در روابط میان کارکنان با یکدیگر و حتی ناظران با کارکنان دیده می‌شود. حتی پدیده «بازخواست» نسبت به مدیران و کارگزارنی که مسئولیتهای مهمی دارند و احیاناً مرتکب کم‌کاریهای و کوتاهی‌های پرهزینه‎ای برای مردم و کشور می‎شوند نیز بسیار کم دیده می‎شود. در داستان تاریخی که از سیره پیامبر (صلوات الله علیه و آله) نقل شد، دیدیم که ایشان فرماندار خود را به خاطر دریافت رشوه برکنار نمودند. امروزه جای خالی برخوردهایی از این دست با کارگزاران و کارمندان فاسد به شدت احساس می‎شود. در این راستا مجلس محترم با وضع قوانین مناسب و قوه قضائیه و مجریه با برخورد قاطع و عادلانه می‎توانند نقش مهمی را ایفا نمایند.

#متفرقه

1. پیامدهای اقتصادی رشوه‎خواری: گسترش شکاف و فاصله طبقاتی، ترویج فساد و انگیزه تحصیل مال نامشروع بین اقشار مختلف جامعه، تبعیض و بی‎عدالتی، تضعیف انگیزه‎های پاک و سالم برای کار و تولید و ...
2. پیامدهای سیاسی رشوه‎خواری: دامن زدن به بی اعتمادی مردم به دستگاه‎های حکومتی، ناکارآمدن نشان دادن نظام در برخورد با مفاسد و اجرای قوانین، ظهور سوء ظن و نارضایتی بین مردم نسبت به نظام و افزایش تنشهای سیاسی بویژه با موج‎سواری و سوء استفاده دشمنان.
3. پیامدهای اجتماعی رشوه‎خواری: پایمال شدن حقوق عامه مردم، شیوع فساد اداری در سطوح مختلف، از میان رفتن حس مسئولیت و وجدان کاری، گسترش دلالی اداری، رواج پارتی‎بازی، رانت‎خواری، چوب حراج زدن به اموال عمومی
4. پیامدهای فرهنگی رشوه خواری: از بین رفتن قبح این گناه بزرگ و تبدیل شدن آن به یک روحیه و خلق و خو، رواج اموال حرام در زندگی مردم و عواقب بعدی آن، رواج بی‎اعتمادی عمومی و تنشهای روانی در جامعه.
5. پیامدهای فردی در شخص رشوه‎گیرنده: یک مسئول یا کارمند با دریافت رشوه برای انجام کاری که شرعاً و قانوناً موظف به انجام آن است و یا مجاز به انجام آن نیست، عزت نفس خود را از دست داده، شخصیت خود را تحقیر کرده و به ثمن بخس می‎فروشد. چنین انسانی به تدریج به این پندار می‎رسد که من بر خود مسلط نیستم، قدرت نه گفتن در امور غیرقانونی را ندارم و در مقابل گناه ضعیف و درمانده‎ام. این احساس حقارت و عادی شدن گناه خود منشأ بسیاری از خطاها و خلافهای بعدی می‎باشد[1].

#شرح کلی موضوع

یکی از مفاسد و بلیه‎ های بزرگ اقتصادی و اجتماعی پدیده شوم «رشوه ‎خواری» است. این پدیده گرچه پدیده‎ای نوظهور نبوده و مختص جامعه اسلامی ما نیز نمی‎باشد لکن وجود و رواج آن در ادارات و سازمانها بویژه در محاکم قضایی ما به هیچ وجه زیبنده جامعه و نظام اسلامی نیست و همه ارکان نظام از جمله دولت اسلامی باید با اقداماتی از قبیل ایجاد شفافیت اداری و اطلاعاتی، تکمیل پروژه دولت الکترونیک و برخورد قاطع با مفسدین با این پدیده به مبارزه همه‎جانبه برخیزند. قرآن کریم در آیه 188 سوره مبارکه بقره صریحاً رشوه دادن به قضات و حکمرانان را مصداق اکل مال به باطل دانسته و از آن نهی نموده است. روایات ما نیز رشوه به قضات را در حد کفر به خدا و رسول دانسته و رشوه‏دهنده، رشوه‏گیرنده و واسطه بین آنها را مستحق لعن الهی قلمداد نموده‏اند. امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه، انسانهای رشوه‎گیرنده در حکم و قضاوت را در زمره کسانی برشمرده‎اند که نباید بر مال و جان و پیشوایی مسلمانان ولایت یابند. همچنین از زبان پیامبر (ص) آمدنِ زمانی را وعده داده‎اند که در آن مسلمانان در اموال خود به فتنه افتاده و مال حرام (رشوه) را به عنوان هدیه حلال خواهند شمرد. رشوه‎خواری مفاسد اجتماعى متعدّدى به دنبال دارد، از جمله: بسط تبعیض، بی‎عدالتی و شکاف طبقاتی، یأس و نا امیدى ضعفا، جرأت و جسارت اقویا، فساد و تباهى حاکم و قاضى، تضییع اموال عمومی، شیوع فساد اداری، از بین رفتن اعتماد و آرامش عمومى، بدبینی و بی‎اعتمادی مردم به نظام اسلامی و ...