نور در حرم نور

و روایت در ذیل : (لیحملن اثقالهم و اثقالا مع اثقالهم )

و در الدر المنثور است که ابن ابى شیبه در کتاب المصنف، و ابن منذر، از ابى حنیفه، روایت آورده اند که گفت ابوجهل و بزرگان قریش افرادى را که نزد رسول خدا (صلى الله الیه و آله و سلم) رفته، و مسلمان مى شدند، مى دیدند، و مى گفتند: محمد (صلى الله الیه و آله و سلم) شراب را حرام کرده، و زنا و هر عملى که عرب انجام مى داد تحریم نموده، از دین او برگردید، و ما گناه شما را به گردن مى گیریم، پس این آیه نازل شد: (لیحملن اثقالهم و اثقالا مع اثقالهم ).

و نیز در همان کتاب آمده که احمد از حذیفه روایت کرده که گفت : مردى در عهد رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) از مردم گدایى کرد، مردم چیزى به او ندادند، تا آنکه یک نفر چیزى به او داد، مردم هم دادند، حضرت فرمود: کسى که کار خیرى را فتح باب کند، و مردم هم آن را انجام دهند، هم اجر خودش را به او مى دهند، و هم اجر کسانى که از او پیروى کردند، بدون اینکه از اجر آنان چیزى کاسته شود. و همچنین کسى که عمل شرى را فتح باب کند، و دیگران هم به پیروى او آن کار را مرتکب شوند، هم وزر گناه خود او را به او مى دهند، و هم وزر کسانى را که پیروى اش کردند، بدون اینکه از وزر آنان بکاهند.

مؤلف: این مضمون در روایاتى دیگر نیز آمده، و در بعضى از آنها جمله (و لیحملن اثقالهم و اثقالا مع اثقالهم )به آن تفسیر شده است.

این باور عامیانه، متأسفانه بیشتر در بین عوام دیده می شود، و شاید گناهانی با همین توجیهات، در جامعه رواج یابد. البته شکی در این نیست که اگر کسی دیگری را به گناهی، به راه خلافی بکشاند؛ گناه کشاندن آن فرد به گناه را باید بر دوش بکشد ولی آن فرد گناهکار هم چون از روی اختیار و عقل (نه از روی جبر) گناه را مرتکب شده؛ باید عواقبش را ببیند، چنانکه در سوره عنکبوت آمده است: «وَ لَیَحْمِلُنَّ أَثْقَالهَمْ وَ أَثْقَالًا مَّعَ أَثْقَالهِمْ؛[عنکبوت/13]و آنها علاوه بر بار سنگین گناهان خود، بار گناهان هر که را گمراه کرده ‏اند نیز به دوش مى‏ گیرند» و در حدیث دیگری پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در همین زمینه می فرماید: «مَنِ سَنَّ سُنَّةً سَیِّئَةً کانَ عَلَیْهِ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِها مِنْ غَیْرِ أَنْ یَنْقُصَ مِنْ أَوْزارِهِمْ شَیْءٌ[2]کسی که سنت بدی را پایه گذاری نموده باشد (که طبعا باعث گمراهی گروهی می شود) بار گناهان دیگران را بر دوش می کشد بدون از اینکه از گناه آن پیروان گمراه، چیزی کم شود».
به نطر می رسد که بیشتر مردم، یک طرف آیه و حدیث  را گرفته اند و از طرف دیگری غافل شده اند.

از آن روز بترسیم
باید همه ی ما اهل ایمان از روزی بترسیم که هر کس بار گناه خودش را بر دوش خواهد کشید. «وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى‏ وَ إِنْ تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلى‏ حِمْلِها لا یُحْمَلْ مِنْهُ شَیْ‏ءٌ وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبى‏؛[فاطر/18]و هیچ کس بار گناه دیگرى را به دوش نگیرد و آن که بارش سنگین است اگر دیگرى را هر چند خویش (و پدر و فرزند هم) باشد کمک بر سبکبارى خود طلبد ابدا بارى از دوشش برداشته نشود».
این آیه فوق، انسان را به یاد آیات دیگری از قرآن می اندازد که گرفتاری آن روز  ــ که حاکی از مسؤل بودن هر کس در برابر گناه خود است ــ را یادآور می شود. «یُبَصَّرُونَهُمْ یَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ یَفْتَدی‏ مِنْ عَذابِ یَوْمِئِذٍ بِبَنیهِ؛[معارج/11] خویشانشان را به آنها مى‏ نمایند؛ [ولى کارى از آنها ساخته نیست و هر] گناهکار [ى‏] دوست دارد که فرزندان و همسر و برادر خود را در برابر رهایى از عذاب آن روز فدا کند» و آیه های مشابه این [3]

سخن آخر
مشرکان مکه اعتقاد داشتند که انسان می تواند بار گناه دیگران را بر دوش بکشد. این باور غلط هم در بین مردم کم و بیش وجود دارد. فردای قیامت هر کسی  بار گناه خود را بر دوش می کشد، و البته کسی که دیگران را گمراه نموده باشد؛ گناه گمراه نمودن دیگران را باید بر دوش بکشد ولی این به معنی تبرئه کسی که  گمراه شده، نیست.

پی نوشتها
[1]. برگزیده تفسیر نمونه، ج1 ص670.
[2]. اصول کافی، جلد 5، صفحه 9، دار الکتب الاسلامیة؛ و همچنین کتاب: وسائل الشیعه، جلد 15، صفحه 24
[3]. سوره عبس آیات 33 تا 37