نور در حرم نور

#تفسیر نمونه

این سوره با دو آیه تکان دهنده و هیجان‏انگیز پیرامون رستاخیز و مقدمات آن شروع مى‏شود، آیاتى که بى اختیار انسان را از این زندگى گذراى مادى بیرون مى‏برد، و به آینده هول‏انگیزى که در انتظار او است متوجه مى‏سازد.

آینده‏اى که اگر امروز به فکر آن، و آمادگى بر آن نباشد، به راستى وحشتناک است و اگر باشد دل‏انگیز و روح‏افزا است.

نخست عموم مردم را بدون استثناء مخاطب ساخته و مى‏گوید:" اى مردم از پروردگارتان بترسید، و پرهیز کارى پیشه کنید که زلزله رستاخیز، جریان مهم و عظیمى است" (یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْ‏ءٌ عَظِیمٌ‏).

خطاب" یا أَیُّهَا النَّاسُ‏"، دلیل روشنى است بر اینکه هیچگونه تفاوت و تبعیضى از نظر نژاد و زبان و اعصار و قرون و مکانها و مناطق جغرافیایى و طوائف و قبائل در آن نیست، و مؤمن و کافر، کوچک و بزرگ، پیر و جوان، مرد و زن امروز و آینده همه در آن شریکند.

جمله" اتَّقُوا رَبَّکُمْ‏" عصاره تمام برنامه‏هاى سعادتبخش است، چرا که از یک سو" توحید" را بیان مى‏کند (ربکم) و از سوى دیگر" تقوا" را و به این ترتیب برنامه‏هاى عقیدتى و عملى در آن جمع است.

و با ذکر جمله" إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْ‏ءٌ عَظِیمٌ‏" حقیقتى را که در بسیارى از آیات قرآن آمده است به طور سربسته بازگو مى‏کند، و آن اینکه رستاخیز با یک انقلاب و تحول شدید در سازمان عالم هستى بر پا مى‏گردد: کوه‏ها از جا کنده مى‏شوند، دریاها به هم مى‏ریزند، زمین و آسمان در هم کوبیده مى‏شوند، و جهانى نو با زندگانى نو آغاز مى‏گردد، مردم در آستانه قیامت در وحشت عظیمى فرو مى‏روند، و سر از پا نمى‏شناسند.

*** آیه بعد نمونه‏هایى از بازتاب این وحشت عظیم را در چند جمله بیان کرده مى‏گوید:" روزى که زلزله رستاخیز را مشاهده کنید آن چنان وحشت سر تا پاى همه را فرا مى‏گیرد که مادران شیرده از کودک شیرخوارشان غافل مى‏شوند" (یَوْمَ تَرَوْنَها تَذْهَلُ کُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ‏).

" و هر باردارى (در آن صحنه باشد) چنین خود را سقط مى‏کند" (وَ تَضَعُ کُلُّ ذاتِ حَمْلٍ حَمْلَها).

سومین بازتاب اینکه" مردم را به صورت مستان مى‏بینى، در حالى که مست نیستند!" (وَ تَرَى النَّاسَ سُکارى‏ وَ ما هُمْ بِسُکارى‏).

" ولى عذاب خدا شدید است" که این چنین هول و وحشت به دلها افکنده و انسانها را از خود بى خود ساخته است (وَ لکِنَّ عَذابَ اللَّهِ شَدِیدٌ).

*** نکته‏ها:

1- در زلزله‏هاى دنیا، و حوادث وحشتناک نیز گاهى این پدیده‏ها به صورت جزئى پیدا مى‏شود، یعنى مادران کودکان خود را فراموش کرده، و بارداران جنین خود را ساقط مى‏کنند، و بعضى همچون افراد مست از خود بى خود مى‏شوند ولى جنبه عمومى و همگانى ندارد اما زلزله رستاخیز چنانست که از مشاهده آن همه مردم به این حالات گرفتار مى‏شوند.

4- جمله" تَرَى النَّاسَ سُکارى‏" (مردم را به صورت مستان مى‏بینى)

اشاره به این است که پیامبر اسلام ص که مخاطب به این جمله مى‏باشد (و احتمالا مؤمنان بسیار قوى الایمان که قدم جاى قدمهاى او نهاده‏اند) از این وحشت عظیم در امانند، زیرا مى‏گوید مردم را به این حالت مى‏بینى، یعنى خودت چنین نیستى.

 

 

5 . آیاتی هم نشان‌گر آن هستند که بعد از زنده شدن انسان‌ها، صحرای محشر مانند بیابانی خواهد شد که تمام کوه‌ها و دره‌ها از بین رفته و هیچ پستی و بلندی در آن مشاهده نمی‌شود.

انسان‌ها به هر حال شاهد زلزله قیامت خواهند بود، اما این‌که این زلزله‌ها دقیقاً در چه زمانی رخ خواهد داد، با جمع‌بندی آیات و روایات شاید بتوان به این نتیجه رسید که قبل از صور اول، زلزله‌ها آغاز شده و هنگامی که مردم مانند افراد مست و متحیر هستند و نمی‌دانند چه چیزی رخ داده، ناگهان صیحه غافلگیرانه‌ای همگان را به کام مرگ فرو می‌برد. سپس زلزله‌ها به صورت شدیدتری ادامه می‌یابند تا زمانی که پستی‌ها و بلندی‌های زمین به طور کامل محو شوند که در همین هنگام و به ناگاه صیحه دیگری همگان را برای حسابرسی از گورهایشان بیرون آورده و در زمینی رها می‌کند که اکنون به شکل مسطح درآمده است.

#حدیث

روضة الواعظین ؛ ج‏1 ؛ ص98

فی خطبه الغدیر : ... مَعَاشِرَ النَّاسِ التَّقْوَى التَّقْوَى وَ احْذَرُوا السَّاعَةَ کَمَا قَالَ عَزَّ وَ جَلَ‏ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْ‏ءٌ عَظِیمٌ‏ اذْکُرُوا الْمَمَاتَ وَ الْحِسَابَ وَ الْمَوَازِینَ وَ الْمُحَاسَبَةَ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ الثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ فَمَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ أَفْلَحَ وَ مَنْ جَاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَیْسَ لَهُ فِی الْجِنَانِ مِنْ نَصِیبٍ مَعَاشِرَ النَّاس‏

 

الخصال ؛ ج‏1 ؛ ص98

کل عین باکیة یوم القیامة إلا ثلاث أعین‏

46- حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ الْکُوفِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَدِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَ أَعْیُنٍ عَیْنٌ بَکَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ بَاتَتْ سَاهِرَةً فِی سَبِیلِ اللَّه‏