نور در حرم نور

1- و تقیید قوله: یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ‏ بقوله: حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ‏ المفید لاستمرار الفعل إما لأن المساهلة فی المبادرة إلى التوبة و تسویفها فی نفسه معصیة مستمرة متکررة، أو لأنه بمنزلة المداومة على الفعل، أو لأن المساهلة فی أمر التوبة لا تخلو غالبا عن تکرر معاص مجانسة للمعصیة الصادرة أو مشابهة لها.

2- فهذه توبة لا تقبل من صاحبها لأن الیأس من الحیاة الدنیا و هول المطلع هما اللذان أجبراه على أن یندم على فعله و یعزم على الرجوع إلى ربه و لات حین رجوع حیث لا حیاة دنیویة و لا خیرة عملیة.

مسلم است که اساس تکلیف و آزمایش پروردگار بر این گونه مشاهده‏ها نیست، بلکه بر ایمان به غیب و مشاهده با چشم عقل و خرد است.

بهمین دلیل در قرآن مجید مى‏خوانیم: هنگامى که نخستین نشانه‏هاى عذاب دنیا بر بعضى از اقوام پیشین آشکار مى‏گشت باب توبه بروى آنها بسته مى‏شد، در سرگذشت فرعون مى‏خوانیم: حَتَّى إِذا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِیلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ آلْآنَ وَ قَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَ کُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِین‏

از بعضى از آیات قرآن (مانند آیه 12 سوره سجده) استفاده مى‏شود که گناهکاران در قیامت با مشاهده عذاب الهى از کار خود پشیمان مى‏شوند ولى پشیمانى آنها سودى نخواهد داشت. چنین کسانى درست مانند مجرمانى هستند که وقتى چشمشان به چوبه دار افتاد و طناب دار را بر گلوى خود احساس کردند، از کار خود پشیمان مى‏شوند، روشن است که این پشیمانى نه فضیلت است و نه افتخار و نه تکامل، و بهمین جهت چنان توبه‏اى بى اثر است.

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ: مَنْ تَابَ فِی سَنَةٍ (قَبْلَ مَوْتِهِ) تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ، ثُمَّ قَالَ: وَ إِنَّ السَّنَةَ لَکَثِیرٌ، ثُمَّ قَالَ: مَنْ تَابَ فِی شَهْرٍ (قَبْلَ مَوْتِهِ) تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ، ثُمَّ قَالَ: وَ إِنَّ الشَّهْرَ لَکَثِیرٌ، ثُمَّ قَالَ: مَنْ تَابَ فِی یَوْمٍ (قَبْلَ مَوْتِهِ) تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ، ثُمَّ قَالَ: وَ إِنَّ یَوْماً لَکَثِیرٌ، مَنْ‏ تَابَ‏ (قَبْلَ‏ مَوْتِهِ‏) بِسَاعَةٍ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ، ثُمَّ قَالَ:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَوْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ آدَمَ ع قَالَ یَا رَبِّ سَلَّطْتَ عَلَیَّ الشَّیْطَانَ وَ أَجْرَیْتَهُ مِنِّی مَجْرَى الدَّمِ فَاجْعَلْ لِی شَیْئاً فَقَالَ یَا آدَمُ جَعَلْتُ لَکَ أَنَّ مَنْ هَمَّ مِنْ ذُرِّیَّتِکَ بِسَیِّئَةٍ لَمْ تُکْتَبْ عَلَیْهِ فَإِنْ عَمِلَهَا کُتِبَتْ عَلَیْهِ سَیِّئَةٌ وَ مَنْ هَمَّ مِنْهُمْ بِحَسَنَةٍ فَإِنْ لَمْ یَعْمَلْهَا کُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ فَإِنْ هُوَ عَمِلَهَا کُتِبَتْ لَهُ عَشْراً قَالَ یَا رَبِّ زِدْنِی قَالَ جَعَلْتُ لَکَ أَنَّ مَنْ عَمِلَ مِنْهُمْ سَیِّئَةً ثُمَّ اسْتَغْفَرَ لَهُ غَفَرْتُ لَهُ قَالَ یَا رَبِّ زِدْنِی قَالَ جَعَلْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ أَوْ قَالَ بَسَطْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ حَتَّى تَبْلُغَ النَّفْسُ هَذِهِ قَالَ یَا رَبِّ حَسْبِی.

4َ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ‏ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَشَدُّ فَرَحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ رَجُلٍ أَضَلَّ رَاحِلَتَهُ وَ زَادَهُ‏[1] فِی لَیْلَةٍ ظَلْمَاءَ فَوَجَدَهَا فَاللَّهُ أَشَدُّ فَرَحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ ذَلِکَ الرَّجُلِ بِرَاحِلَتِهِ حِینَ وَجَدَهَا.

َ سُئِلَ الصَّادِقُ ع- عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ‏ قَالَ ذَاکَ إِذَا عَایَنَ‏ أَمْرَ الْآخِرَةِ.

وَ قَالَ ع‏ لِرَجُلٍ سَأَلَهُ أَنْ یَعِظَهُ لَا تَکُنْ مِمَّنْ یَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَیْرِ عَمَلٍ وَ [یَرْجُو] یُرَجِّی‏ التَّوْبَةَ بِطُولِ الْأَمَلِ

ِ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع کَانَ یَدْعُو بِهَذَا الدُّعَاءِ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ- اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ وَ هَذَا شَهْرُ الصِّیَامِ وَ هَذَا شَهْرُ الْإِنَابَةِ وَ هَذَا شَهْرُ التَّوْبَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ هَذَا شَهْرُ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ وَ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ

بحث توبه که می‌شود در ذهن خیلی‌ها این است. می‌گویند: راه مستقیم این است. این راه مستقیم است. حالا ما جوانیم! گیر نده بگذار کیف‌هایمان را بکنیم یک خرده هم کج شدیم طوری نیست. برو دنبال صفا، کارهایت را که کردی، آخر عمرت که شد بعد هان... توبه کن. این تکه‌ی آخر را آدم خوبی باش. می‌‌گوید راه مستقیم این است. فعلاً من کج می‌شوم. پیر که شدم برمی‌گردم توبه می‌کنم. این مثلث دو سه تا اشکال هندسی دارد. یکی اینکه آدمی که کج می‌شود دیگر بالا نمی‌رود از این طرف می‌آید.