نور در حرم نور

حدیثی از حضرت رسول اعظم (ص) بسیار تأمل برانگیز است:
«اِثْنَتانِ یُعَجِّلُها اللهُ  فِی الدُنیا: الْبَغیُ و عُقوقُ الْوالِدَیْنِ »[13]
«دو کار است که خداوند در همین دنیا کیفرش را می‌دهد  تعدی کردن و نافرمانی والدین »
روایات  فراوانی وجود دارد که مؤید این حدیث است: عاق والدین نمازش مقبول نمی‌شود،[14] دعایش مستجاب نمی‌گردد[15] حقوق والدین سبب کمی مال و باعث ذلت می‌گردد.[16] و....این تنها مکافات دنیوی است  و مجازات اخروی  به قوت خود باقی است

حقّ علی علی الناس کحق الوالد علی ولده.(145)

حق علی علیه السلام بر مردم، همانند حقّ پدر است بر فرزند.

همان طور که بر تمام فرزندان لازم است حقوق پدران خود را رعایت کنند، بر امّت آنها نیز لازم، بلکه واجب است که حقّ امیرالمؤمنین علیه السلام ، بلکه ائمه اطهار علیهم السلام را رعایت نمایند. در حدیثی آمده است در ماه رمضانی که حضرت علی علیه السلام ضربت خورد، امام حسن علیه السلام به فرموده پدر بزرگوارش به مسجد رفت و به حمد و ثنای خداوند و ذکر و یاد رسول خدا صلی الله علیه و آله پرداخت. پس از بیانات گهربار حضرت، مردم دور ایشان جمع شدند و از ایشان راهنمایی خواستند. حضرت فرمود: پاسخ با پدر بزرگوارم امیرالمؤمنین است.

فقال امیرالمؤمنین علیه السلام انّی کنت مع النّبی صلی الله علیه و آله فی صلاة صلاّها فضرب بیده الیمنی الی یدی الیمنی فاجتدبها فضّمها الی صدره ضمّا شدیدا، ثمّ قال لی: «یا علی!» قلت: «لبّیک یا رسول اللّه !»، قال: أنا و أنت أبوا هذه الاُمّة، فلعن اللّه من عقّنا»، قل: «آمین!» قلت: آمین!(146)

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: من با پیغمبر بودم، در نمازی که با ایشان خواندم. دست راستش را به دست راستم گذاشت و به سینه خود چسبانید و فرمود: «ای علی!» عرض کردم: «بلی یا رسول خدا!». فرمود: من و تو پدران این امّت هستیم. لعنت خدا بر کسی که عاق ما باشد، بگو آمین!». من هم «آمین» گفتم.

پذیرش ولایت اهل بیت علیهم السلام و محبّت نسبت به آنان، نه تنها فایده دنیوی دارد، به اعتبار اینکه پدرِ روحانی همه انسانهاست؛ بلکه سبب رهایی از آتش جهنّم است. در روایت است که:

قال جبرئیل للنبی صلی الله علیه و آله : و الذی بعثک بالحق نبیا لو انّ أهل الأرض یحبّون علیا کما تحبّه أهل السّماء ما خلق اللّه النّار.(147)

جبرئیل به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: قسم به کسی که تو را به نبوّت برگزید که اگر اهل زمین، علی را چون آسمانیان دوست می داشتند، خداوند هرگز جهنّم را خلق نمی کرد.

2 - مراد از پدر، کسی است که علوم دینی را به انسان یاد داده است؛ چون او به عنوان معلّم سبب هدایت ما گردیده، و کسانی که انسانها را به واسطه تعلیم و تربیت از ضلالت و گمراهی نجات می دهند، علما و بزرگان دینی ما هستند که شبانه روز با آموزش و تألیف کتاب، بشر را از گرداب گمراهی به راه راست و طریق صحیح هدایت می فرمایند و با معارف الهی و علوم همیشه جاوید اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام آشنا می نمایند؛ مورد احترام هستند. اگر پدر، سبب حیات دنیوی است، یقینا معلّمان بزرگوار، سبب در حیات معنوی ما هستند. پس بر همه ماست که نسبت به آنها نیکی کنیم و اگر مورد عاق آنها قرار گیریم، یقینا از اهل عقوق شمرده می شویم که از گناهکاران محسوب شده اند.

در اینجا ذکر این نکته ضروری است که فقها و علما و بزرگان تشیع در طول تاریخ با وجود تحمّل سختی ها و زندانها و مصائب زیاد، لحظه ای از تلاش و فعّالیت در ترویج مکتب امامت و ولایت، عقب نشینی نکرده اند و پی در پی به فعالیت های نورانی خود ادامه داده اند، و اگر امروز مکتب تشیع در دنیا نورافشانی می کند، در اثر توجّهات ائمه اطهار علیهم السلام و زحمات فقهای نام آور شیعه است و تاریخ پر فراز و نشیب آنها، گواه بر این مدّعاست و تألیفات گهربار آن بزرگواران که مثل نور در دنیا می درخشد و سبب هدایت میلیونها انسان است، شاهدی قوی بر این گفتار است که ذکر آنها بحث جداگانه ای می طلبد.

3 - مراد از پدر و مادر، همین پدر و مادر ظاهری و دنیایی است که احترام آنها بر همه ما لازم است و آزار آنها از محرّمات شمرده شده و درقرآن و روایات معصومان علیهم السلام ، اشارات بسیاری به این موضوع شده که آن را در مطالب گذشته به طور مفصّل نقل کردیم.

رسول گرامی اسلام می فرماید:

ثلاثة من الذّنوب تعجّل عقوبتها و لا تؤخّر الی الآخرة: عقوق الوالدین، و البغی علی النّاس، و کفر الإحسان.(150)

سه دسته از گناهان، در همین دنیا مورد عقوبت واقع می شوند و عذاب آنها به آخرت نمی رسد: 1) کسی که عاق والدین باشد؛ 2) کسی که بر مردم ستم می کند؛ 3) کفران کسی که نیکی و احسان نموده است.

اینک مهمترین نتایج عدم رعایت حقوق پدر و مادر بر شمرده می شود:

2 - بزرگترین گناهانِ کبیره است

از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده است:

أکبر الکبائر الشرک باللّه ، و عقوق الوالدین.(151)

بزرگترین کبیره ها شرک به خدا و عقوق والدین است.

همان طور که در بحث اطاعت از والدین، احسان به پدر و مادر در کنار توحید ذکر شده است، همین طور هم عقوق والدین در کنار شرک به خدا بیان شده و این، نشان از اهمّیت عقوق والدین است. در جایی که بزرگترین گناهان، شرک به خداوند است، عقوق والدین هم از همین گناهان ذکر گردیده است. عبداللّه بن سنان از امام صادق علیه السلام چنین روایت می کند:

انّ من الکبائر عقوق الوالدین و الیاس من روح اللّه و الأمن من مکر اللّه .(152)

از گناهان کبیره نارضایی پدر و مادر، ناامیدی از رحمت خدا، و در امان بودن از عذاب الهی است.

در روایت دیگری آمده است:

عقوق الوالدین من الکبائر.(153)

نافرمانی والدین، از گناهان کبیره است.

3 - مورد لعن رسول خداست

در روایات آمده است:

و لعن رسول اللّه صلی الله علیه و آله أربعه: ... و العاق.(154)

پیامبر صلی الله علیه و آله ، چهار گروه را مورد لعن قرار داده است که یکی از آنان کسانی هستند که مورد عاق پدر و مادر واقع می شوند.

در روایتی به نقل از اَنَس بن مالک آمده است:

کنت علی بن ابی طالب علیه السلام فی الشهر الّذی اُصیب فیه و هو شهر رمضان فدعا ابنه الحسن علیه السلام ، ثمّ قال یا أبا محمّد اعل المنبر فاحمد اللّه صلی الله علیه و آله بأحسن الذّکر، و قل: لعن اللّه ولدا عقّ ابویه، لعن اللّه ولدا عقّ أبویه، لعن اللّه ولدا عقّ أبویه.(155)

نزد علی بن ابی طالب علیه السلام بودم، در آن ماهی که به فیض شهادت رسید، و آن، ماه رمضان بود. فرزندش امام حسن مجتبی علیه السلام را طلب کرد و فرمود: ای ابا محمّد!(156) بالای منبر برو و حمد و ثنای خدای را بسیار بگو و یاد جدّت رسول خدا را به بهترین صورت بیان کن، و بگو خدا لعنت کند فرزندی که پدر و مادرش را آزار دهد.

4 - مورد سخط خداوند است

از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده است:

من أسخط والدیه فقد أسخط اللّه ، و من أغضبها فقد أغضب اللّه .(157)

هر کس پدر و مادر را به خشم درآورد، خدا را به خشم در آورده، و کسی که پدر و مادر را به غضب و خشم در آورد، خداوند را به غضب در آورده است.

رضا الله فی رضا الوالدین، و سخطه فی سخطهما.(158)

رضایت خداوند، در رضایت پدر و مادر و خشم خداوند، در خشم آنها (پدر و مادر) است.

5 - از بهشت محروم هستند

پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید:

ایاکم و عقوق الوالدین، فان ریح الجنة یوجد من مسیرة ألف عام، و لا یجدها عاق...(159)

بپرهیزید از عاقّ پدر و مادر. به درستی که بوی بهشت از مسیری که هزار سال مسافت دارد، به مشام انسان می رسد؛ ولی این بو را کسی که مورد عاق پدر و مادر باشد، استشمام نمی کند.

همچنین در حدیث دیگری آن حضرت می فرماید:

لیعمل العاق ماشاء أن یعمل فلن یدخل الجنة.(160)

شخص عاق، هر کاری که می خواهد، انجام دهد؛ زیرا او وارد بهشت نمی شود.

نیز از آن حضرت است که:

و الذی بعثنی بالحق ان العاق لوالدیه مایجد ریح الجنة.(161)

قسم به خدایی که مرا به حق مبعوث نموده، بوی بهشت را نمی یابد کسی که نسبت به پدر و مادر، عاق و نامهربان باشد.

امام صادق علیه السلام می فرماید:

لا یدخل الجنة العاق لوالدیه...

وارد بهشت نمی شود کسی که به پدر و مادر خود، غضب ورزد و مورد عاق آنها باشد.

6 - به هنگام مرگ، زبانش از ذکر کلمه توحید بسته است

در روایتی آمده است:

دخل رسول الله صلی الله علیه و آله علی الحارث فی مرضه الذی مات فیه، فقال: قل: «لا اله الا الله»، و قد احتبس لسانه، فعلم النبی صلی الله علیه و آله انّه من العقوق، فدعا اُمه و تشفع الیها بالرضی عنه، فرضیت، ففتح الله لسانه حتی شهد أن لا اله الا الله، و مات علی ذلک.(162)

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله روزی بر حارث که بیمار بود، وارد شد و فرمود: «کلمه توحید (لا اله الاّ اللّه) را بر زبان خود جاری کن»؛ ولی حارث، زبانش از گفتن این کلمه باز ماند. رسول خدا صلی الله علیه و آله متوجّه شد که مورد عاق مادر خود است. لذا مادر او را خواند و درخواست شفاعت و رضایت نسبت به فرزندش نمود و مادرش راضی شد. در این هنگام، زبانش باز شد و شهادت بر وحدانیت خدا را ندا داد و با رضایت مادرش از دنیا رفت.

7 - نمازش قبول نمی شود

در روایات آمده:

من نظر الی والدیه نظر ماقت و هما ظالمان له، لم تقبل له صلاة.(163)

هر کس به پدر و مادر خود نگاهِ خشمناک کند، نماز او قبول واقع نمی شود.

8 - دعایش مورد استجابت واقع نمی شود

امام صادق علیه السلام می فرماید:

...و التی ترد الدعاء و تظلم الهواء عقوق الوالدین.(164)

یکی از گناهانی که سبب ردّ دعای انسان می شود، عقوق والدین است.

یکی از موانع قبولی دعاهای انسان، عدم اطاعت از والدین است.

شخص دعاکننده در مرحله اوّل باید رضایت آنان را جلب نماید. بعد با کمال تضرّع و خشوع در آستان ایزد متعال، دست به دعا برداشته، خواسته های مشروع خود را از خدا بخواهد.

9 - وارد جهنّم می شود

پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده است:

کن بارّاً و اقتصر علی الجنة و ان کنت عاقاً فظّاً فاقتصر علی النّار.(165) نسبت به پدر و مادر، مهربان باش که جایگاه تو در بهشت است؛ ولی اگر نسبت به پدر و مادر، عاق و بد اخلاق بودی، جهنّم و آتش نصیب توست.

همان گونه که بعضی از امور باعث ورود در بهشت است، که در بحثهای گذشته به آنها اشاره کردیم، بعضی از چیزها نیز سبب ورود در جهنّم خواهند بود، که در آیات به بعض علل و عوامل آنها اشاره شده است.

- سبب کمی مال و باعث ذلّت است

امام هادی علیه السلام می فرماید:

العقوق یعقب القلة و یؤدی الی الذلّة.(178)

عقوق والدین، باعث کمی مال است و شخص را به نکبت و ذلّت در دنیا می کشد، و در مقابل، صله رحم و نیکی به والدین، باعث زیادی مال می شود.

جوانی از ثروتمندان مدینه، پدر پیری داشت که احسان به او را ترک نمود و او را از مال خود، محروم کرد. خداوند متعال، اموالش را از او گرفت و فقر و تنگدستی و بیماری به او روی آورد و بیچاره شد. سپس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

ای کسانی که پدر و مادرها را آزار می رسانید، از حال این جوان، عبرت بگیرید و بدانید چنانکه دارایی اش در دنیا از نزد او بیرون رفت و غنا و ثروت و صحّتش به فقر و بیماری بدل گشت؛ همچنین در آخرت، هر درجه ای که در بهشت داشت، به واسطه این گناه از دست داده و در مقابلش از درکات آتش برای او آماده شده است.(179)

امام صادق علیه السلام فرمود:

أیما رجل دعا علی ولده أورثه الفقر.(180)

هر مردی که در حقّ فرزند عاق، نفرین کند، او گرفتار فقر می شود.

15 - از مصیبتهای آخرت است

پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید:

خمسة من مصائب الآخرة: فوت الصلوة و موت العالم و ردّ السائل و مخالفة الوالدین و فوت الزکاة.

پنج چیز از مصیبتهای آخرت است: 1) فوت شدن نماز؛ 2) مردن عالم؛ 3) رد کردن سائل؛ 4) مخالفت والدین؛ 5) ندادن زکات.

16 - موجب سختی کشیدن به هنگام دفن می شود

در روایات آمده است:

أن رجلاً مات علی عهده صلی الله علیه و آله و لمّا دفنوه لفظته الأرض و لم تقبله، فقال صلی الله علیه و آله : ان اُمّ هذا الرجل ساخطة علیه، فأمرها بالرضاء عنه حتّی قبلته الأرض.

مردی در زمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله از دنیا رفت. همین که خواستند او را دفن کنند، زمین او را قبول نکرد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مادر این مرد بر او غضب کرده است». سپس مادرش را به رضایت از آن مرد امر فرمود تا اینکه زمین، جسد او را قبول کرد.

17 - سبب کوتاهی عمر می شود

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده است:

عقوق الوالدین یبتر العمر.

آزردن پدر و مادر، دنباله عمر را قطع می کند.

اثر نفرین پدر و مادر

زمخشری صاحب تفسیر کشاف، در حادثه ای یک پایش را از دست

داد. هنگامی که وارد بغداد شد و با فقیه دامغانی ملاقات کرد، علّت قطع شدن پایش را برای او چنین شرح داد:

در زمان کودکی، گنجشکی را گرفته و پایش را به نخی بسته بودم. گنجشک از دستم پرید و داخل سوراخی شد. نخ را آن قدر کشیدم که یک پای حیوان از جا کنده شد. مادرم از جریان با خبر شد و فوق العاده متأثّر گردید و در حقّم نفرین کرد و گفت: «خدا پای چپت را قطع کند، همچنان که پای چپ این حیوان بیچاره را قطع کردی». هنگامی که به سنّ رشد رسیدم و برای کسب دانش به بخارا می رفتم، از اسب به زمین افتادم و پایم شکست. پزشکان چاره ای جز این ندیدند که پایم را قطع نمایند. این است که می بینی از پای چپ، عاجز مانده ام.(181)

علامه مجلسی در شرح کتاب اصول کافی درباره معنای عاق والدین می نویسد: «عقوق والدین به این است که فرزند، حرمت آن ها را رعایت نکند و بی ادبی نماید و آن ها را به سبب گفتاری یا رفتاری برنجاند و آزار و اذیت کند و در چیزهایی که منع شرعی و عقلی ندارد، از آن ها نافرمانی کند؛ چه این که در بیان امام صادق علیه السلام آمده است که کم ترین ناسپاسی والدین، گفتن «اُف» است ... . نگاه تند به پدر و مادر، محزون ساختن آن ها و ترک وظایف حتمی در قبال آن ها مثل برآورده نساختن نیازهای مالی والدین در صورت نیاز نیز از موارد عاق شدن فرزندان معرفی شده است .

و به بیانی خلاصه: هر کارى که موجب ایذا و اذیت والدین گردد، به معناى عاقّ والدین است، مگر در مواردى که تکلیف واجب یا حرامى باشد، و به انسان دستور مخالفت با آن را بدهند( اسفتائات از حضرت آیة الله مکارم شیرازی دامَت بَرَکاتُه)

ببخشیداگر کسی گناه کبیره انجام دهد وبه پدر ومادر خود خوبی کند اثرگناه وخود 

گناه میشود؟