نور در حرم نور

آیت الله جوادی آملی :

همان طور که هدهد فهمید که اهل یمن در آن روز موحد نبودند و آفتاب را می پرستیدند و برهان اقامه کرد که چرا اینها به جای آفتاب آفرین، آفتاب را می پرستند، اثبات اینکه حیوانات این مفاهیم را نمی فهمند ممکن نیست و ما دلیلی بر آن نداریم. 

  

دست و پا و اعضا و جوارح انسان که در قیامت بر علیه او شهادت می دهند، هم بدنه عمل را می فهمند و هم روح آن را. کسی که پولی را در مجلسی انفاق می کند، دست او هم خود عمل را می بیند و هم می داند که با اخلاص انجام شده یا نیت فرد مشکل داشته است. دستی که یتیمی را زده است جوارح می فهمند که ظلما بوده یا در راه اطاعت و در قیامت شهادت می دهند، حتی در روایات داریم که وقتی کسی در قبر عذاب می شود، حیوانات می فهمند و لذا ناگهان رم می کنند. فقط انسان است که این مسائل را نمی فهمد.

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع

 فِی وَصِیَّتِهِ لِابْنِهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِیَّةِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْه‏

.....

وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلى‏ أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدِیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ فَأَخْبَرَ عَنْهَا أَنَّهَا تَشْهَدُ عَلَى صَاحِبِهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَهَذَا مَا فَرَضَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلَى جَوَارِحِکَ فَاتَّقِ اللَّهَ یَا بُنَیَّ وَ اسْتَعْمِلْهَا بِطَاعَتِهِ وَ رِضْوَانِهِ وَ إِیَّاکَ أَنْ یَرَاکَ اللَّهُ تَعَالَى عِنْدَ مَعْصِیَتِهِ أَوْ یَفْقِدَکَ عِنْدَ طَاعَتِهِ فَتَکُونَ مِنَ الْخَاسِرِینَ وَ....

... وَ لَیْسَتْ تَشْهَدُ الْجَوَارِحُ عَلَى مُؤْمِنٍ إِنَّمَا تَشْهَدُ عَلَى مَنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ کَلِمَةُ الْعَذَابِ فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ فَیُعْطَى کِتَابَهُ بِیَمِینِه‏...

کتاب شریف کافی

آنچنان که روشن است در جریان قضاوت شهادت و اقرار وجود دارد کسی که به گناه خویش اقرار می‌کند می‌گویند فلان شخص اقرار کرده است اما اگر کسی بر علیه کس دیگری شهادت دهد می‌گویند شهادت داده است. بنابراین وقتی خداوند در این آیات سخن از شهادت اعضا و جوارج می‌کند به این معناست که این‌ها گناه‌کار نیستند و در حقیقت آن‌ها گناه نکردند بلکه این انسان بوده است که گناه انجام داده است بر همین اساس آن‌ها بر علیه آن انسان شهادت می‌دهند و اقرار نمی‌کنند که گفته شود آن‌ها هم گناهکار هستند. بنابراین در جهنم اعضا و جوارح نمی‌سوزند بلکه نفس انسان می‌سوزد و عذاب می‌کشد چرا که خداوند در این مورد فرموده است «کُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَیْرَهَا لِیَذُوقُواْ الْعَذَابَ؛ هر گاه پوست تنشان بپزد پوستی دیگرشان دهیم، تا عذاب خدا را بچشند» اینکه خداوند در این آیه فرموده است «لِیَذُوقُواْ الْعَذَابَ» اشاره به همین مطلب است که آن چیزی که عذاب می‌شود پوست و دست و پا و اعضای و جوارح انسان نیست بلکه آن نفس انسان است که قرار است در جهنم عذاب بکشد.

مطلب دیگری که در خصوص شهادت اعضا و جوارح انسان وجود دارد این است که زمانی شهادت مقبول است که عادل و عاقل شهادت بدهد. عادل کسی است که در آن صحنه جرم حضور داشته است و آن صحنه جرم را دیده است و فهمیده است و آن را تحمل کرده است و در حقیقت زمانی که می‌خواهد شهادت بدهد دارد آنچه را که تحمل کرده و دیده است را بیان می‌کند. بنابراین شهات باید مسبوق به حضور و فهم باشد. بنابراین وقتی که در روز قیامت اعضا و جوارح انسان شاهد هستند یعنی این‌ها قبلاً در صحنه جرم حضور داشتند و آن را دیده‌اند و فهمیده‌اند و آنچه را که دیده و فهمیده‌اند را در صحنه قیامت شهادت می‌دهند. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که اعضا و جوارح انسان در دنیا می‌فهمند و فهم دارند و همه چیز را درک می‌کنند چرا که اگر قرار باشد در این دنیا نفهمد و خداوند در آن دنیا اعضا و جوارج انسان را دارای فهم کند انسان می‌تواند اعتراض کند و به خداوند بگوید که خدایا تو یادش دادی این که فهم و شعور نداشت که بفهمد این که با خبر نبود. بر این اساس دست و پا و اعضا و جوارح انسان مانند دیگران می‌فهمند و می‌توانند آبروی انسان را ببرند پس همانطور که از دیگران می‌ترسیم و حجاب می‌کنیم باید از دست و پا و اعضای خود نیز بترسیم و حجاب کنیم.

علم اللّه تعالى‏

إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لَا یَخْفَى عَلَیْهِ مَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ‏ فِی لَیْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ لَطُفَ بِهِ خُبْراً وَ أَحَاطَ بِهِ عِلْماً أَعْضَاؤُکُمْ شُهُودُهُ وَ جَوَارِحُکُمْ جُنُودُهُ وَ ضَمَائِرُکُمْ عُیُونُهُ وَ خَلَوَاتُکُمْ عِیَانُه‏

اعضای شما شاهدان خدایند و جوارح شما سربازانش، ....