نور در حرم نور

و فی المجمع، روی عن أبی ذر أنه قال: قلت: یا رسول الله کم الأنبیاء؟ قال: مائة ألف نبی و أربعة و عشرون ألفا- قلت: یا رسول الله کم المرسلون منهم؟ قال: ثلاث مائة و ثلاثة عشر و بقیتهم أنبیاء. قلت: کان آدم نبیا؟ قال: نعم کلمة الله و خلقه بیده.

یا أبا ذر أربعة من الأنبیاء عرب: هود و صالح و شعیب و نبیک.

قلت: یا رسول الله کم أنزل الله من کتاب؟ قال: مائة و أربعة کتب أنزل منها على آدم عشرة صحف، و على شیث خمسین صحیفة، و على أخنوخ و هو إدریس ثلاثین صحیفة- و هو أول من خط بالقلم و على إبراهیم عشر صحائف- و التوراة و الإنجیل و الزبور و الفرقان.

در اینکه مشار الیه" هذا" چیست؟ نظرات گوناگونى وجود دارد:

جمعى گفته‏اند اشاره به دستورات اخیر در زمینه" تزکیه" و" نماز" و" مقدم نشمردن حیات دنیا بر آخرت" است، چرا که اینها از اساسى‏ترین تعلیمات همه انبیا بوده، و در تمام کتب آسمانى آمده است.

بعضى دیگر آن را اشاره به تمام" سوره" مى‏دانند، چرا که از توحید شروع مى‏شود، و با نبوت ادامه مى‏یابد، و به برنامه‏هاى عملى ختم مى‏شود.

و به هر حال، این تعبیر نشان مى‏دهد که محتواى پر اهمیت این سوره، یا خصوص آیات اخیر، از اصول اساسى عالم ادیان، و از تعلیمات بنیادى همه انبیا و پیامبران است و این خود نشانه‏اى است از عظمت سوره و از اهمیت این تعلیمات.

" صحف" جمع" صحیفه" در اینجا به معنى لوح و یا صفحه‏اى است که چیزى بر آن مى‏نویسند.

آیات فوق نشان مى‏دهد که حضرت ابراهیم ع و موسى ع نیز داراى کتابهاى آسمانى بوده‏اند.

پاسخ: در سوره شعراء که گزارش برنامه‏هاى انبیا پى‏درپى آمده است، مى‏خوانیم که انبیا مردم را به تقوا و خداپرستى و انصاف و نداشتن چشم داشت از مردم به سراغ آنان مى‏رفتند.

قرآن نیز مى‏فرماید: تمام انبیا مردم را به یکتاپرستى و دورى از طاغوت دعوت مى‏کردند. «و لقد بعثنا فى کلّ امّة رسولا ان اعبدوا اللّه و اجتنبوا الطاغوت» «2» و یا انبیا به مردم اعلام مى‏کردند که من بر شما به خاطر عذاب روز قیامت مى‏ترسم.

«انّى اخاف علیکم عذاب یوم الیم» «3»

آرى، در تمام ادیان‏ دعوت به یکتاپرستى و توجه به معاد، پذیرفتن حق، رعایت تقوا، انصاف و احسان به والدین و به عدالت شفارش شده است؛ همان‏گونه که نماز، روزه، زکات،امر به معروف و نهى از منکر، حج و جهاد مطرح شده است.
 

یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الانْسِ أَ لَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیاتِی وَ یُنْذِرُونَکُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا انعام/ 130.

وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَتْلُونَ عَلَیْکُمْ آیاتِ رَبِّکُمْ وَ یُنْذِرُونَکُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا قالُوا بَلى‏ زمر/ 71.

قبل از آدم ابلیس به خداوند گفت: قالَ أَنْظِرْنِی إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ‏ اعراف/ 14.

به آدم خطاب شد: اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَ لَکُمْ فِی الارْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى حِینٍ فَتَلَقّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوّابُ الرَّحِیمُ قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِیعاً فَإِمّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدایَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِ‏آیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ‏ بقره/ 39- 36.

فرزندان آدم: إِنِّی أُرِیدُ أَنْ تَبُوءَ بِإِثْمِی وَ إِثْمِکَ فَتَکُونَ مِنْ أَصْحابِ النّارِ مائده/ 29.

نوح: وَ اللّهُ أَنْبَتَکُمْ مِنَ الارْضِ نَباتاً ثُمَّ یُعِیدُکُمْ فِیها وَ یُخْرِجُکُمْ إِخْراجاً نوح/ 18- 17.

ابراهیم: رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُومِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ‏ ابراهیم/ 41.

وَ لا تُخْزِنِی یَوْمَ یُبْعَثُونَ‏ شعراء/ 87.

رَبِّ أَرِنِی کَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتى‏ بقره/ 260.

شعیب: وَ إِلى مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْباً فَقالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّهَ وَ ارْجُوا الْیَوْمَ الاخِرَ عنکبوت/ 36.

موسى: قالُوا لَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلا مَنْ کانَ هُوداً أَوْ نَصارى‏ بقره/ 111.

وَ قالَ مُوسى إِنِّی عُذْتُ بِرَبِّی وَ رَبِّکُمْ مِنْ کُلِّ مُتَکَبِّرٍ لا یُومِنُ بِیَوْمِ الْحِسابِ‏ غافر/ 27.

عیسى: وَ السَّلامُ عَلَیَّ یَوْمَ وُلِدْتُ وَ یَوْمَ أَمُوتُ وَ یَوْمَ أُبْعَثُ حَیًّا مریم/ 33.

یوسف: إِنِّی تَرَکْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لا یُومِنُونَ بِاللّهِ وَ هُمْ بِالاخِرَةِ هُمْ کافِرُونَ‏ یوسف/ 37.

وَ لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النّاسِ عَلى حَیاةٍ وَ مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَ ما هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذابِ أَنْ یُعَمَّرَوَ اللّهُ بَصِیرٌ بِما یَعْمَلُونَ‏ بقره/ 96.

در عهد عتیق در آخر کتاب جامعه سلیمان در باب 12 چنین آمده است:

از خدا بترس و اوامر او را نگه دار چونکه تمامى تکلیف انسان این است زیرا خداوند هر عملى را یا هر کار مخفى خواه نیکو و خواه بد باشد بمحاکمه خواهد آورد.

خداوند میمیراند و زنده مى‏کند و به قبر فرو مى‏آورد و بر میخزاند خداوند فقیر مى‏سازد و غنى مى‏گرداند پست مى‏کند بلند مى‏سازد.

در آخرین صفحه از عهد عتیق در باب 4 کتاب ملاکى نبى حسین آمده است: آیه 1

زیرا اینک آنروزى که مثل تنور مشتعل مى‏باشد خواهد آمد و جمیع متکبران و جمیع بدکاران کاه خواهندبود و یهوه صبایوت مى‏گوید.

آنروزى که مى‏آید انسان را چنان خواهد سوزانید که نه ریشه و نه شاخه براى ایشان باقى خواهد گذاشت اما شما که از اسم من مى‏ترسید آفتاب عدالت طلوع خواهدکرد و بر بال‏هاى وى شفا خواهد بود. و شما بیرون آمده مانند گوساله‏هاى پروارى جست وخیز خواهید کرد.

قرآن خطاب به موسى که: إِنَّنِی أَنَا اللّهُ لا إِلهَ إِلا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْرِی إِنَّ السّاعَةَ آتِیَةٌ أَکادُ أُخْفِیها لِتُجْزى کُلُّ نَفْسٍ بِما تَسْعى‏ طه/ 15- 14.

در انجیل یوحنا آیه 3 چنین آمده است:

تا هر که به او (عیسى) ایمان آورد هلاک نگردد بلکه حیات جاویدانى خواهد یافت.

در همین کتاب یوحنا آیه 6: کارى نکنید نه براى خوراک فانى بلکه خوراکى که تا حیوتى جاودانى باقى است که پسرانشان آنرا بشماعطا خواهد کرد و اراده فرستنده من این است که هر که پسر را دید و به او ایمان آورد حیاة جاودانى داشته باشد و من در روز باز پسین او را خواهم برخیزانید.

وَ السَّلامُ عَلَیَّ یَوْمَ وُلِدْتُ وَ یَوْمَ أَمُوتُ وَ یَوْمَ أُبْعَثُ حَیًّا مریم/ 33.

انجیل لوقا آیه 18: به ایشان گفت هر آینه بشما مى‏گویم کسى نیست که خانه یا والدین یا زن یا برادر یا اولاد را به جهت ملکوت خوا ترک کند جز اینکه در این عالم چندبرابر بیابد و در عالم آینده حیاة جاودانى‏را. متى 19:

آنگاه پترس در جواب گفت: اینکه ما همه خیر را ترک کرده‏ترا متابعت میکنیم پس ما را چه خواهد بود؟ عیسى ایشان را گفت: هر آیینه به شما مى‏گویم شما که مرا متابعت نموده‏اید در معاد وقتى که پسر انسان (عیسى) بر کرسى جلال خود نشست شما نیز بر دوازده کرسى نشسته و بر اولاد و سبط اسرائیل داورى خواهید نمود.

و کذا فى انجیل یوحنا باب 5 27

انجیل متى باب 12 36

انجیل متى باب 25 44

یوحنا 5 آیه 28 و بیرون خواهد آمد هرکه اعملانیک کرد برایقیامت حیات و هرکه اعمال بد کرد به جهد قیامت داورى‏

مرقس 3:

هر آیینه بشما مى‏گویم که همه گناهان از بنى آدم آمرزیده مى‏شود و هر قسم کفر که گفته باشد لیکن هر که به روح القدس کفر گوید تا به ابد امرزیده نشود بلکه مستحق عذاب جاودانى بود.

متى 13: ... فرشتگان بیرون آمده ظالمین را از صالحین جدا کرده ایشان را در تنور آتش خواهند انداخت جائى که گریه و فشار دندان باشد. متى 23 آیه 34:

واى بر شما اى کاتبان و فریسیان ریاکار که در ملکوت آسمان را بر روى مردم مى‏بندید. زیرا خود داخل آن نمى‏شوید و داخل شوندگان را مانع مى‏شوید. اى ماران وافعى زادگان چگونه از عذاب جهنم فرار خواهید کرد.

مرقس 9:

و هرگاه دستت ترا لغزاند او را ببر زیرا بهتر است که شل داخل حیاة شوى از آنکه با دو دست وارد جهنم گردى در آتشى که خاموشى نپذیرد جائى که کرم انسان نمیرد و آتش خاموشى نپذیرد.

انجیل مرقس 13 آیه 3426:

انبیاء یک مشترکاتى هم داشتند، مثلًا همه انبیاء دعوت به توحید مى‏کردند، همه انبیاء دعوت به معاد مى‏کردند، انبیاء همه آنها مى‏آمدند و مى‏گفتند «إِنِّى أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ عَظیمٍ» (شعراء/ 135) همه انبیاء که مى‏آمدند، مى‏گفتند ما از عذاب جهنم مى‏ترسیم براى شما، همه انبیاء نماز داشتند، حضرت شعیب نماز داشت، مردم وقتى دیدند حضرت شعیب نماز مى‏خواند، یا دستور نماز مى‏دهد، مى‏گفتند «یا شُعَیْبُ أَ صَلاتُکَ تَأْمُرُکَ» (هود/ 87) تو بخاطر همین نماز است که ما را مى‏خواهى از رفتارى که داریم بازدارى، ما بخاطر نماز تو دست از کارمان برنمى داریم، معلوم مى‏شود حضرت شعیب، نماز داشته است. یا حضرت لقمان به پسرش که سفارش مى‏کند، مى‏گوید: «یا بُنَىَّ أَقِمِ الصَّلاهَ» (لقمان/ 17) پسر کوچولو نماز بخوان، معلوم مى‏شود، حضرت لقمان هم نماز داشته است. حضرت یحیى و عیسى را قرآن مى‏گوید: «وَ أَوْصانى بِالصَّلاهِ» (مریم/ 31) مسئله نماز در همه ادیان‏ بوده است. باز مثلًا فرض کنید مسئله زکات، در همه ادیان بوده است. مسئله حج، حضرت ابراهیم وقتى کعبه را ساخت‏ «وَ أَذِّنْ فِى النَّاسِ بِالْحَجِّ» (حج/ 27) قبل از موسى و عیسى، مسئله حج از زمان حضرت ابراهیم مطرح بوده است. مسئله جهاد هم در ادیان دیگر بوده. مى‏آمدند پهلوى یکى از انبیاء بنى اسرائیل و گفتند «إِذْ قالُوا لِنَبِىٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنا مَلِکاً نُقاتِلْ فى سَبیلِ اللَّهِ» (بقره/ 246) مى‏آمدند پهلوى پیامبران بنى اسرائیل مى‏گفتند یک رهبر ارتشبدى براى ما قرار بده، یک شخصى را که تاکتیک‏هاى نظامى بلد باشد براى ما رهبر قرار بده که‏ «نُقاتِلْ فى سَبیلِ اللَّهِ» که ما مى‏خواهیم جهاد کنیم و دشمنان خدا را بکشیم، مى‏بینید در زمان قبل از حضرت عیسى هم مسئله جهاد مطرح بوده است. امر به معروف و نهى از منکر هم قبل از اسلام بوده، همین حضرت‏

لقمان به پسرش مى‏گوید «أَقِمِ الصَّلاهَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ» (لقمان/ 17) پس تمام اصول دین ما و تمام فروع دین ما، کلیاتش در تمام ادیان بوده است.

یک بار دیگر تکرار کنم، تمام اصول عقاید ما و تمام کلیات فروع دین ما در تمام ادیان، اجمالًا بوده است. بله، مثلًا ممکن است نوعش فرق بکند، مثلًا روزه، روزه بوده، «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ» (بقره/ 183) مسلمانها روزه بگیرید «کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» آنوقت فرم دعوتش، فرم دعوت خاصى بوده است، ممکن است مقدار روزه، ایام روزه، حالا مال ما سى روز است، مال آنها چند روز بوده است، ما تا غروب و آنها تا کى بوده است، نوع روزه ما، کمیت و کیفیتش ممکن است فرق بکند، ولى در تمام مذاهب روزه بوده.

عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَوْلُهُ جَلَّ وَ عَزَّ- بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا قَالَ وَلَایَتَهُمْ‏[1] وَ الْآخِرَةُ خَیْرٌ وَ أَبْقى‏ قَالَ وَلَایَةُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- إِنَّ هذا لَفِی الصُّحُفِ‏ الْأُولى‏. صُحُفِ إِبْراهِیمَ وَ مُوسى‏[2].