#آیات_مرتبط

1) وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ میثاقَ النَّبِیِّینَ لَما آتَیْتُکُمْ مِنْ کِتابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قالَ أَ أَقْرَرْتُمْ وَ أَخَذْتُمْ عَلى‏ ذلِکُمْ إِصْری قالُوا أَقْرَرْنا قالَ فَاشْهَدُوا وَ أَنَا مَعَکُمْ مِنَ الشَّاهِدینَ (81آل عمران)

2) ....ذلِکَ مِمَّا أَوْحى‏ إِلَیْکَ رَبُّکَ مِنَ الْحِکْمَةِ وَ لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتُلْقى‏ فی‏ جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً (22-39اسراء)

3) رَبَّنا وَ ابْعَثْ فیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ (129بقره)

4) ادْعُ إِلى‏ سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی‏ هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدینَ (125 نحل)

5) یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثیراً وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبابِ (269بقره)

6) وَ اذْکُرْنَ ما یُتْلى‏ فی‏ بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیاتِ اللَّهِ وَ الْحِکْمَةِ إِنَّ اللَّهَ کانَ لَطیفاً خَبیراً (34احزب)

7) فَفَرَرْتُ مِنْکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ فَوَهَبَ لی‏ رَبِّی حُکْماً وَ جَعَلَنی‏ مِنَ الْمُرْسَلینَ (21شعراء)

8) وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ (6لقمان)

9) وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطانٍ مَریدٍ (3حج)

10) وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا کِتابٍ مُنیرٍ (8)ثانِیَ عِطْفِهِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ لَهُ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ نُذیقُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَذابَ الْحَریقِ (9حج)

11) وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ (224شعراء)

12) وَ تَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبالِ بُیُوتاً فارِهینَ (149شعراء)

13) وَ الَّذینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ (3مؤمنون)

#روایات 

الکاظم (علیه السلام)- عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌الْحَکَمِ قَالَ قَالَ لِی أَبُوالْحَسَنِ مُوسَی‌بْنُ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام): یَا هِشَامُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ فِی کِتَابِهِ وَ لَقَدْ آتَیْنا لقمان الْحِکْمَةَ قَالَ الْفَهْمَ وَ الْعَقْلَ.

امام کاظم (علیه السلام)- هشام‌بن‌حکم، گفت: امام کاظم (علیه السلام) به من فرمود: ای هشام! همانا خداوند متعال در کتاب خود قرآن فرمود: وَ لَقَدْ آتَیْنَا لُقْمَانَ الْحِکْمَةَ و منظور از حکمت] فهم و عقل است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۱۰ - الکافی، ج۱، ص۱۵/ بحار الأنوار، ج۱، ص۱۳۵/ نورالثقلین/ البرهان؛ «یا هشام ... فی کتابه» محذوف/ تحف العقول، ص۳۸۳

#روایات

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْقَصِیرِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاک قوله وَ لَقَدْ آتَیْنا لقمان (علیه السلام) الْحِکْمَةَ قَالَ أُوتِیَ مَعْرِفَهًَْ إِمَامِ زَمَانِه.

امام صادق (علیه السلام)- علی‌بن قصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! آیه وَلَقَدْ آتَیْنَا لُقْمَانَ الْحِکْمَةَ به چه معناست»؟ فرمود: «معرفت امام زمانش به وی داده شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۱۰ - بحار الأنوار، ج۲۴، ص۸۶/ القمی، ج۲، ص۱۶۱/ نورالثقلین/ البرهان

#روایات

الباقر (علیه السلام)- قِیلَ لِلُقْمَانَ مَا الَّذِی أَجْمَعْتَ عَلَیْهِ مِنْ حِکْمَتِکَ قَالَ قَالَ لَا أَتَکَلَّفُ مَا قَدْ کُفِیتُهُ وَ لَا أُضِیعُ مَا وُلِّیتُهُ.

امام باقر (علیه السلام)- به لقمان گفتند: «به کدام بخش از حکمتت اجماع داری (بیشتر عمل می‌کنی)»؟ گفت: «بیشتر از آنچه که نیاز من است تقلّا نمی­کنم و آنچه را به من محوّل شده ضایع نمی­کنم (درست انجام می­دهم)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۱۲ - بحار الأنوار، ج۱۳، ص۴۱۵

و

الکاظم (علیه السلام)- قِیلَ لِلُقْمَانَ مَا یَجْمَعُ مِنْ حِکْمَتِکَ قَالَ لَا أَسْأَلُ عَمَّا کُفِیْتُهُ وَ لَا أَتَکَلَّفُ مَا لَا یَعْنِینِی.

امام کاظم (علیه السلام)- به لقمان گفته شد: «چکیده‌ی حکمت تو چیست»؟ گفت: «در مورد آنچه می‌دانم سؤال نمی‌پرسم و در مورد آن چیزی که به من مربوط نیست، خودم را به زحمت نمی‌اندازم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۱۲ - بحار الأنوار، ج۱۳، ص۴۱۷

#روایات

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ الْحِکْمَهًَْ الْمَعْرِفَهًُْ وَ التَّفَقُّهُ فِی الدِّینِ فَمَنْ فَقُهَ مِنْکُمْ فَهُوَ حَکِیمٌ وَ مَا أَحَدٌ یَمُوتُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَحَبَّ إِلَی إِبْلِیسَ مِنْ فَقِیهٍ.

امام صادق (علیه السلام)- حکمت عبارت است از معرفت و تفقّه در دین. هرکدام از شما فقیه در دین باشد حکیم است. شیطان از مردن هیچ کس در جهان به اندازه‌ی مردن یک فقیه خوشحال نمی­شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۱۴ - بحار الأنوار، ج۱، ص۲۱۵

#روایات

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ أَرَادَ الْحِکْمَهًَْ فَلْیُحِبَ أَهْلَ بَیْتِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکه جویای حکمت باشد، اهل بیتم را دوست بدارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۵۱۴ - بحار الأنوار، ج۲۷، ص۱۱۶

#نکات_تفسیری

حکمت؛ معرفت، طاعت‏

حکمت، بینشى است که در سایه ى معرفت الهى پدید آید و بر اساس فکر در اسرار هستى و رسیدن به حقّ، نور و تقوا مى ‏توان به آن دست یافت.

امام باقر علیه السلام فرمودند: «حکمت، همان فهم، معرفت و شناخت عمیق است، شناختى که انسان را به بندگى خدا و رهبر آسمانى وا دارد و از گناهان بزرگ دور سازد.

امام صادق علیه السلام فرمودند: رأس حکمت، طاعت خداوند است».^[1] راغب در معناى این واژه مى ‏گوید: «حکمت، رسیدن به حقّ به واسطه علم و عقل است».^[2]

پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: «من سراى حکمت هستم و علىّ درگاه آن، هرکس طالب حکمت است باید از این راه وارد شود.»، «انا دار الحکمة و على بابها فمن اراد الحکمة فلیأت الباب»^[3] در روایات متعدّد، اهل‏ بیت علیهم السلام دروازه و کلید حکمت معرّفى شده‏اند.^[4]

تفسیر نور، ج‏7، ص: 241

#نکات_تفسیری

ارزش حکمت‏

یکى از وظایف انبیا، آموزش کتاب و حکمت است. «وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ»^[1]*

حکمت، همتاى کتاب آسمانى است، و به هر کس حکمت عطا شود، خیر کثیر داده شده است. «یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً»^[2]

به گفته ‏ى روایات؛ حکمت، همچون نورى است که در جان قرار مى ‏گیرد و آثار آن در گفتار و رفتار انسان پیدا مى ‏شود.^[3]

حکمت، بینش و بصیرتى است که اگر در فقیر باشد، او را در جامعه از ثروتمند محبوب‏تر مى ‏کند و اگر در صغیر باشد، او را بر بزرگسالان برترى مى ‏بخشد.^[4]

حکمت، گمشده ‏ى مؤمن است‏^[5] و در فراگیرى آن به قدرى سفارش شده است که فرموده‏اند: همان گونه که لؤلؤ قیمتى را از میان زباله بر مى ‏دارید، حکمت را حتّى اگر از دشمنان بود فرا گیرید.^[6]

فرد حکیم در مسائل سطحى و زودگذر توقّف ندارد، توجّه او به عاقبت و نتیجه ‏ى امور است. نه نزاعى با بالا دست خود دارد و نه زیردستان را تحقیر مى ‏کند، سخنى بدون علم و آگاهى نمى‏ گوید و در گفتار و رفتارش تناقضى یافت نمى ‏شود.

نعمت‏هاى الهى را ضایع نمى ‏کند و به سراغ بیهوده ‏ها نمى ‏رود، مردم را مثل خود دوست دارد و هر چه را براى خود بخواهد براى آنان مى ‏خواهد و هرگز با مردم حیله نمى ‏کند.

تفسیر نور، ج‏7، ص: 241 و 242

#نکات_تفسیری

حکمت چگونه به دست مى ‏آید؟

حکمت، هدیه‏ اى است که خداوند به مخلصین عنایت مى ‏فرماید. در روایات متعدّد مى‏خوانیم: «من اخلص لله اربعین صباحا ظهرت ینابیع الحکمة من قلبه على لسانه»، هر کس چهل شبانه روز کارهایش خالصانه باشد، خداوند چشمه ‏هاى حکمت را از دل او به زبانش جارى مى ‏سازد.^[1]

در حدیث دیگرى مى‏ خوانیم: کسى که در دنیا زاهد باشد و زرق و برق‏ها او را فریب ندهد، خداوند حکمت را در جانش مستقر مى ‏کند.^[2] حفظ زبان، کنترل شکم و شهوت، امانتدارى، تواضع و رها کردن مسائل غیر مفید، زمینه‏ هاى پیدایش حکمت است.^[3]

#نکات_تفسیری

نمونه‏ هاى حکمت‏

خداوند در سوره‏ ى اسراء از آیه 22 تا آیه 38 دستورهایى داده و در پایان مى ‏فرماید: این اوامر و نواهى حکمت‏ هایى است که پروردگارت به تو وحى کرده است، آن دستورها عبارتند از:

یکتاپرستى و دورى از شرک،

 احسان و احترام به والدین به خصوص در هنگام پیرى،

 گفتار کریمانه وتواضع همراه با محبّت،

 دعاى خیر به آنان،

 پرداخت حقّ الهى به اولیاى خدا،

 فقرا و در راه ماندگان،

 پرهیز از اسراف و ولخرجى،

 میانه‏ روى در مصرف،

 پرهیز از نسل‏ کشى و عمل نامشروع جنسى،

 دورى از تصرّف در مال یتیم،

 اداى حقّ مردم و دورى از کم فروشى،

 پیروى‏ نکردن از چیزى که به آن هیچ علم و آگاهى ندارى و

دورى از راه رفتن متکبّرانه.

سپس مى ‏فرماید: «ذلِکَ مِمَّا أَوْحى‏ إِلَیْکَ رَبُّکَ مِنَ الْحِکْمَةِ» این سفارش‏ها نمونه ‏هاى حکمت الهى است.

تفسیر نور، ج‏7، ص: 243و 242

#نکات_تفسیری

در این آیات اشاره شده به اینکه به لقمان حکمت داده شد، و چند حکمت نیز از او در اندرز به فرزندش نقل شده، و در قرآن کریم جز در این سوره نامى از لقمان نیامده، و اگر در این سوره آمده، به خاطر تناسبى است که داستان سراسر حکمت او با داستان خریدار لهو الحدیث داشته، چون این دو نفر در دو نقطه مقابل هم قرار دارند، یک فرد انسان آن قدر دانا و حکیم است که کلماتش راهنماى همه مى ‏شود، و در مقابل، فرد دیگرى یافت مى ‏شود که راه خدا را مسخره مى ‏کند، و براى گمراه کردن مردم این در و آن در مى ‏زند، تا لهو الحدیثى جمع آورى نماید.

تفسیر المیزان ج16 ص320

#نکات_تفسیری

[مقصود از شکر خدا که عبارت بود از حکمتى که خداوند به لقمان داد (وَ لَقَدْ آتَیْنا لُقْمانَ الْحِکْمَةَ أَنِ اشْکُرْ لِلَّهِ ..."]

" وَ لَقَدْ آتَیْنا لُقْمانَ الْحِکْمَةَ أَنِ اشْکُرْ لِلَّهِ‏ ... فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ" کلمه" حکمت"- به طورى که از موارد استعمالش فهمیده مى ‏شود- به معناى معرفت علمى است در حدى که نافع باشد، پس حکمت حد وسط بین جهل و جربزه است‏^[1].

در جمله‏" أَنِ اشْکُرْ لِلَّهِ" بعضى‏^[2] گفته ‏اند: کلمه" قلنا" در تقدیر است، و معنایش این است که: بدو گفتیم ما را شکر بگزار، ولى ظاهرا احتیاجى به این تقدیر نیست، و جمله مذکور تفسیر حکمت دادن به لقمان است و مى ‏خواهد بفرماید حکمتى که به لقمان دادیم این بود که:" خدا را شکر بگزار" چون شکر عبارت است از به کار بردن هر نعمتى در جاى خودش، به طورى که نعمت ولى نعمت را بهتر وانمود کند، و به کار بردن نعمت به این نحو محتاج است به اینکه اول منعم، و سپس نعمت هایش، بدان جهت که نعمت اوست شناخته شود، سپس کیفیت به کار بردن در محلش، آن طور که لطف و انعام او را بهتر وانمود کند شناخته گردد، پس حکمت دادن به لقمان، لقمان را وادار کرد تا این مراحل را در شکر طى کند، و در حقیقت حکمت دادن به او مستلزم امر به شکر نیز هست.

ترجمه تفسیر المیزان، ج‏16، ص: 321

#نکات_تفسیری

در اینکه" حکمت" چیست؟ باید گفت براى" حکمت" معانى فراوانى ذکر کرده‏ اند، مانند" شناخت اسرار جهان هستى" و" آگاهى از حقایق قرآن" و" رسیدن به حق از نظر گفتار و عمل" و" معرفت و شناسایى خداوند".

اما همه این معانى را مى ‏توان یک جا جمع کرده و در تفسیر حکمت چنین گفت: حکمتى که قرآن از آن سخن مى ‏گوید و خداوند به لقمان عطا فرموده بود" مجموعه‏ اى از معرفت و علم، و اخلاق پاک و تقوا و نور هدایت" بوده است.

در حدیثى از امام موسى بن جعفر ع مى ‏خوانیم: که در تفسیر این آیه براى" هشام بن حکم" فرمود:" مراد از حکمت، فهم و عقل است"^[1].

در حدیث دیگرى از امام صادق ع مى ‏خوانیم که در تفسیر این آیه فرمود:

اوتى معرفة امام زمانه:

" حکمت این است که لقمان نسبت به امام و رهبر الهى عصر خود آگاهى داشت"^[1].

روشن است هر یک از اینها یکى از شاخه‏ هاى مفهوم وسیع حکمت محسوب مى‏شود و با هم منافاتى ندارد.

به هر حال" لقمان" به خاطر داشتن این حکمت به شکر پروردگارش پرداخت او هدف نعمتهاى الهى و کاربرد آن را مى ‏دانست، و درست آنها را در همان هدفى که براى آن آفریده شده بودند به کار مى ‏بست، و اصلا حکمت همین است:

" به کار بستن هر چیز در جاى خود" بنا بر این" شکر" و" حکمت" به یک نقطه باز مى‏ گردند.

تفسیر نمونه، ج‏17، ص: 36و37

#امام_و_آقا

توصیفی از حکمت باتوجه به آیات سوره مبارکه اسراء

و شما نگاه کنید به قرآن، آنجاهائی که حکمت به کار رفته است: «ذلک ممّا اوحی الیک ربّک من الحکمة»، ببینید اینها چه است. میبینید به حسب ظاهر توصیه‌های معمولی است. همین است که ما به همدیگر دائم میگوئیم؛ اما هر چه میشکافید، میبینید عمقش زیادتر است.

بیانات در دیدار معلمان استان فارس- ۱۳۸۷/۰۲/۱۲

#امام_و_آقا

 ترویج حکمت با نوشته هایی درباره فلسفه ی تطبیقی

یک کار دیگری هم که به نظر من جایش خالی است، نوشته‌هائی درباره‌ی فلسفه‌ی تطبیقی است؛ شبیه آن کاری که ویل دورانت در «لذات فلسفه» کرده، که لابد ملاحظه کرده‌اید. «لذات فلسفه» یک کتابی است که با ادبیات خیلی شیوا و شیرینی نوشته شده و مرحوم دکتر عباس زریاب هم ترجمه‌ی خیلی خوبی کرده؛ انصافاً خیلی خوش‌قلم ترجمه کرده. این کتاب، مباحثه و مناظره‌ی بین فلاسفه‌ی قدیم و جدید غرب است در یک مسئله‌ی خاصی؛ مثل اینکه اینها یک جلسه‌ای تشکیل داده‌اند و دارند با هم بحث میکنند؛ هگل یک چیزی میگوید، بعد کانت جواب او را میدهد، بعد دکارت حرف خودش را میزند؛ همین طور دانه دانه اینها شروع میکنند با همدیگر بحث کردن. اگر یک چنین کار شیرین و شیوائی انجام بگیرد، چقدر خوب است. فرض کنید این کار درباره‌ی موضوع «اصالةالوجود» انجام بگیرد؛ ملاصدرا یک حرف دارد، همین مرحوم آقا علی حکیم یک حرف دارد، مرحوم جلوه یک حرف دارد؛ بعد، از قدما، شیخ اشراق یک حرف دارد - که منکر این معناست - میرداماد یک حرف دارد. اگر فرضاً اینها با همدیگر بحث کنند، چقدر چیز قشنگی از آب در می‌آید. اینها حکمت را ترویج میکند، و ما امروز به این ترویج احتیاج داریم.

بیانات در دیدار اعضای مجمع عالی حکمت اسلامی  ۱۳۹۱/۱۱/۲۳

#امام_و_آقا

عرض کردیم که عزت و حکمت و مصلحت، یک مثلث الزامی برای چارچوب ارتباطات بین‌المللی ماست.

..........

 سراغ حکمت می آییم. حکمت، یعنی حکیمانه و سنجیده کار کردن. هیچ‌گونه نسنجیدگی را نباید در اظهارات دیپلماتیک و هرآنچه که مربوط به سیاست خارجی و ارتباطات جهانی است، راه داد. همه چیز باید سنجیده باشد. آدم نباید هرچه به دهانش آمد، بگوید. باید ملاحظه کنیم که آیا این سخن با موازین منطق و خرد منطبق است، یا منطبق نیست. اگر منطبق نیست، آن را کنترل کنیم. باید حکیمانه برخورد کنیم. فقط در حرف زدن نیست؛ در معاشرتها و برخوردها هم باید حکیمانه برخورد کرد. البته حکمت، به معنای نگفتن نیست. بعضی میگویند حالا که حرف نسنجیده نباید زد، پس چرا باید حرف زد؟! گویی که هیچ‌کار سنجیده نمیشود کرد! نه، اگر گفتیم ما باید حکیمانه کار کنیم، معنایش این نیست که پس کار نکنیم، تماس نگیریم، حرکت نکنیم، حرف نزنیم، مبادا غیرحکیمانه درآید!

دیدیم که بچه‌حزب‌اللهی های خودمان، همین برادران وزارت خارجه، همین عناصر مؤمن و خوب، در یک تجربه‌ی سیاسی مثل جنگ خلیج فارس - که چیز خیلی عظیمی بود و چه‌قدر افراد اشتباه کردند - یا مثل قضیه‌ی قطعنامه، چگونه از خودشان عقل و شخصیت و هوشمندی نشان دادند. در ارتباطات فراوانی، همین‌طور است.

کار را سنجیده انجام بدهیم. کارهای نسنجیده انجام نگیرد؛ چون ضرر کار نسنجیده در این‌جا، با ضرر کار نسنجیده فرضاً در اداره‌ی ثبت احوال فلان‌جا یا وزارت صنایع یا وزارت دیگر فرق میکند. ضرر کار نسنجیده در این‌جا، عمیق تر و عمومی تر و چشمگیرتر و نقدتر است. کار نسنجیده نباید انجام بگیرد، حرف نسنجیده نباید زده بشود. جوانب هر کاری باید خوب سنجیده بشود و بعد انجام بگیرد. این، معنای حکمت است. 

بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت  ۱۳۹۲/۰۶/۰۶  ؛ بیانات در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه   ۱۳۷۰/۰۴/۱۸

#امام_و_آقا

یکى دیگر از ارزشها در زمینه‌ی سیاست خارجى این است: سیاست خارجى ما باید متّکى باشد به سه اصل عزّت و حکمت و رعایت تقیّه؛ حکمت، یعنى حکیمانه کار کند؛ از روى احساسات و بی‌توجّه به منافع و شرایط لازم و بهره‌هایى که ما از رابطه‌ی با دنیا باید بگیریم، حرکت نشود. دید، کاملاً حکیمانه و پخته بایستى باشد. اى بسا ما با یک دشمن که در نهایت هم [با او] برخورد داریم، الان بایستى بنشینیم طرح دوستى بریزیم؛ [این] حکمت است. خیال نکنید اینها از اسلام نیست؛ نخیر، از اسلام است، آنجایى که جاى آن باشد، از اسلام است. کمااینکه رسول اکرم با خیلی‌ها ‌-از جمله با یهود اطراف مدینه- مذاکره کرد. از این سه طایفه، یکی‌شان را به قتل رساند،( بنى‌قریظه) دو طایفه را نفى بلد کرد؛(  بنى‌نضیر، بنى‌قینقاع) هُوَ الَّذی اَخرَجَ الَّذینَ کَفَروا مِن اَهلِ الکِتٰبِ مِن دِیارِهِم لِاَوَّلِ الحَشرِ ما ظَنَنتُم اَن یَخرُجوا وَظَنّوا اَنَّهُم مانِعَتُهُم حُصونُهُم مِنَ اللهِ فَاَتاهمُ اللهُ مِن حَیثُ لَم یَحتَسِبوا وَقَذَفَ فی قُلوبِهِمُ الرُّعب؛(2حشر) خود شما مسلمانها هم خیال نمیکردید که اینها بنا است یک روز از اینجا بروند؛ امّا رفتند. بنا شد که خداى متعال اینها را خارجشان کند و خارج شدند. یا پیغمبر اکرم با کفّار قریش در حدیبیّه قرارداد بستند؛ حتّى با بعضى از کفّار قرارهاى بلندمدّت داشتند؛ یعنى هیچ انگیزه‌ی دعوا نداشتند. خب، در خود قرآن هم مشخّص است؛ لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ؛(8ممتحنه) آن کفّارى که با شما مسئله‌اى ندارند، دعوا ندارند، سابقه‌ی سوئى با شما ندارند، به شماها ظلم نکردند، شما را بیرون نکردند، شما میتوانید با اینها ارتباطات حسنه داشته باشید؛ «اِنَّما یَنهیٰکُمُ اللهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلوکُم» تا آخر آیه.(9ممتحنه) غرض، حکمت که میگوییم، یعنى رعایت مصلحتِ جمهورى اسلامى، و تمام استفاده‌هایى که میتواند این نظام از ارتباط با آن دولت یا آن دولتها ببرد ملاحظه کردن؛ بر این اساس باشد.

بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهورى اسلامى ایران  ۱۳۶۸/۱۱/۰۹

#امام_و_آقا

حکمت در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی

 شش) عزت ملی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن

 عزّت ملّی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن: این هر سه، شاخه‌هایی از اصلِ «عزّت، حکمت، و مصلحت» در روابط بین‌المللی‌اند. صحنه‌ی جهانی، امروز شاهد پدیده‌هایی است که تحقّق یافته یا در آستانه‌‌ی ظهورند: تحرّک جدید نهضت بیداری اسلامی بر اساس الگوی مقاومت در برابر سلطه‌ی آمریکا و صهیونیسم؛ شکست سیاست‌های آمریکا در منطقه‌ی غرب آسیا و زمین‌گیر شدن همکاران خائن آنها در منطقه؛ گسترش حضور قدرتمندانه‌ی سیاسی جمهوری اسلامی در غرب آسیا و بازتاب وسیع آن در سراسر جهان سلطه.

اینها بخشی از مظاهر عزّت جمهوری اسلامی است که جز با شجاعت و حکمت مدیران جهادی به دست نمی‌آمد. سردمداران نظام سلطه نگرانند؛ پیشنهادهای آنها عموماً شامل فریب و خدعه و دروغ است. امروز ملّت ایران علاوه‌ بر آمریکای جنایت‌کار، تعدادی از دولتهای اروپایی را نیز خدعه‌گر و غیر قابل اعتماد میداند. دولت جمهوری اسلامی باید مرزبندی خود را با آنها با دقّت حفظ کند؛ از ارزشهای انقلابی و ملّی خود، یک گام هم عقب‌نشینی نکند؛ از تهدیدهای پوچ آنان نهراسد؛ و در همه‌حال، عزّت کشور و ملّت خود را در نظر داشته باشد و حکیمانه و مصلحت‌جویانه و البتّه از موضع انقلابی، مشکلات قابل حلّ خود را با آنان حل کند. در مورد آمریکا حلّ هیچ مشکلی متصوّر نیست و مذاکره با آن جز زیان مادّی و معنوی محصولی نخواهد داشت.

#امام_و_آقا

یک شاخص دیگر، مسئله‌ی حکمت و خردگرایی در کارها است؛ کار کارشناسی، مطالعه‌ی درست، ملاحظه‌ی جوانب و آثار و تبعات یک اقدام، و حتّی گاهی ملاحظه‌ی تبعات یک اظهارنظر. گاهی یک اظهارنظر از سوی یک مسئولِ دارای جایگاه و به اصطلاح دارای تریبون، دارای منبر، یک تأثیرات سوئی میگذارد که این تأثیرات را اگر انسان بخواهد برطرف کند، مبالغی بایستی کار کند؛ همان قضیّه‌ی سنگِ توی چاه است؛ واقعاً مشکلات ایجاد میکند. بایستی سنجیده اظهارنظر کرد؛ این‌جور نباشد که ما حالا یک مدیری هستیم، یک مسئولی هستیم، درباره‌ی یک مسئله‌ای یک مطلبی به ذهنمان میرسد، کارشناسی نشده، بررسی نشده، جوانبْ دیده نشده، این را نباید پرتاب کرد در فضای افکار عمومی؛ گاهی اوقات جمع کردنش کار سخت و مشکلی است. این خردگرایی و حکمت در مدیریّتها و در کارها است. و از جمله‌ی شقوق همین حکمت، استفاده از ظرفیّت بالای کارشناسی است در مسائل کشور که خوشبختانه ما در زمینه‌ی کارشناسی، امروز ظرفیّت خیلی خوبی در کشور داریم؛ انصافاً انسان نگاه میکند، در بخشهای مختلف، ظرفیّت کارشناسی کشور بالا است، ما اگر از این ظرفیّت و [از] این نیروهای فراوانی که بعد از انقلاب پرورش پیدا کردند و به عرصه‌ی خدمت و کار وارد شدند استفاده کنیم، حتماً سود خواهیم برد.

۱۳۹۲/۰۶/۰۶   بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت

#امام_و_آقا

بعثت مقدمه ی دعوت همراه با حکمت

مبعث در حقیقت روز برافراشته شدن پرچم رسالتی است که خصوصیات آن برای بشریّت، ممتاز و بی‌نظیر است. مبعث در حقیقت پرچم علم و معرفت را برافراشت. بعثت با «إقرء» شروع شد: «إقرء باسم ربّک الّذی خلق» (۱) و با «ادع إلی سبیل ربّک بالحکمة و الموعظة الحسنة» (۲) ادامه یافت؛ یعنی دعوت همراه با حکمت. دعوت اسلامی در حقیقت گسترش و پراکندن حکمت در سراسر عالم و در طول تاریخ است؛ همچنان که بعثت، پرچمداری و برافراشته شدن پرچم عدل است؛ یعنی در میان مؤمنین، بندگان خدا و آحاد بشر، عدالت استقرار پیدا کند؛ همچنان که رسالت، برافراشتن پرچم اخلاق والای انسانی است؛ «بعثت لأتمّم مکارم الاخلاق».(۳) خدای متعال خطاب به پیغمبر میفرماید: «و ما أرسلناک الّا رحمة للعالمین»؛ (۴) یعنی همه چیزهایی که بشر - در همه زمانها، در همه شرایط و در هر نقطه عالم - به آن نیاز دارد، در این بعثت گنجانده شده است؛ یعنی علم و معرفت، حکمت و رحمت، عدل و برادری و برابری؛ چیزهای اساسی ای که جریان زندگىِ سالم انسان به اینها وابسته است. حتی با این که در اسلام، جهاد مقرّر شده است، و جهاد یعنی مبارزه با زورگویی و تجاوز - البته بعضی کسان به طور بدخواهانه، اسلام را به خاطر حکم جهاد، دینِ شمشیر معرفی کردند - اما همین اسلام میفرماید: «و إن جنحوا للسّلم فاجنح لها و توکّل علی اللَّه»؛ (۵) یعنی باز آن‌جایی که شرایط اقتضا میکند، صلح را بر جنگ ترجیح میدهد.

امروز بشر به این معارف محتاج است. ما مسلمانها تقصیر داریم و باید به تقصیر خودمان اقرار کنیم. ما مسلمانها تقصیر داریم؛ اوّلاً در ارائه معارف حقیقی اسلام در سطح جهان؛ ثانیاً در نشان دادن الگوهای درست از اسلام در سطح عالم. اگر مسلمانها عمل و رفتارهای اجتماعی و فردی و الگوهای حکومتی و سیاسی خود را بر طبق این معارف تنظیم کنند، بزرگترین تبلیغ اسلام است. البته شکّی نیست که امروز امواج تبلیغاتىِ پیچیده و درهم‌تنیده عالَم، علیه اسلام متمرکز شده است. شما دیدید در همین حوادثی که در شهرهای امریکا به وقوع پیوست، مدیران شبکه‌های تبلیغاتی از این فرصت برای متّهم کردن اسلام سوء استفاده کردند؛ یعنی هیچ فرصتی را از دست نمیدهند. البته این گناهی است که سیّئه و تبعه و اثر و لکّه ننگ آن بر دامن سیاستمدارانِ قدرتمندِ بسیاری از کشورهای غربی ماند. طوری حرف زدند و عمل کردند که مسلمانهای بیگناه و بیخبر را که شهروندان خود آنها بودند، در معرض تهمت قرار دادند و بالاتر از آن، اسلام و خورشید معرفت و نورانیّت و صفا و رحمت را مورد تهمت قرار دادند. علی اىّ‌ حال امروز بشریت محتاج اسلام است.

بیانات در دیدار کارگزاران نظام به مناسبت عید مبعث‌   ۱۳۸۰/۰۷/۲۳

#امام_و_آقا

حقیقت حکمت

از نظر علمای اخلاق، حقیقت حکمت با ظلمت خودخواهی و خودبینی مضادّ و منافر است و تا محبت دنیا و زخارف آن در قلب است، از عیوب آن محتجب است.

خمینی، سیدروح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۰۸، مؤسسه‌ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA_(%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82)#foot-main26

#متفرقه

حکیم کسی است که از همه قوای معرفتی و همه راه های دانش و منابع معرفت بهره می برد. افزون بر این، حکیم تنها به کسب دانش بسنده نمی کند، بلکه همراه با آن با عمل و سلوکش به سوی تعالی وجودی و کمال باطنی سیر می کند. اصولاً چنان معرفتی جز با چنین سلوکی حاصل نمی شود. علم و عمل دو بال حکیم برای پرواز هستند و از هم جدایی ندارند. 

http://ensani.ir/fa/article/415047/%D8%B3%D8%AE%D9%86-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA-%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85-%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA-

#متفرقه

http://ensani.ir/fa/article/415047/%D8%B3%D8%AE%D9%86-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA-%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85-%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA-

#متفرقه

تفلیسی در کتاب وجوه قرآن،  حکمت را بر پنج وجه نام برده است: پند دادن (231بقره و 113نساء)، علم و فهم (12 لقمان)، قرآن (125 نحل)،تفسیر قرآن (269بقره)، پیامبری و نبوت(54نساء).

حبیش‌بن ابراهیم تفلیسی، وجوه قرآن، چاپ مهدی محقق، تهران ۱۳۵۹ش، ص 81 و80 ؛ ویکی شیعه، حکمت، https://fa.wikishia.net/view/%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA#cite_note-40

#داستان

این داستان از لقمان معروف است، در آن هنگام که به صورت برده‏ اى براى آقایش کار مى‏ کرد، روزى به او گفت: گوسفندى براى من ذبح کن و دو عضو که بهترین اعضاى آنست براى من بیاور.

او گوسفندى را ذبح کرد و زبان و دل آن را براى وى آورد.

چند روز دیگر همین دستور را به او داد منتها گفت، دو عضو که بدترین اعضاى آن است براى من بیاور لقمان بار دیگر گوسفندى را ذبح کرد و همان زبان و دل را براى او آورد، او تعجب کرد و از این ماجرا سؤال کرد، لقمان در پاسخ گفت: قلب و زبان اگر پاک باشند از هر چیز بهترند و اگر ناپاک شوند از همه چیز خبیثتر و بدتر![i]

#متفرقه

 

در قرون و اعصار مختلف، بنا به اقتضائات زمانه ، امکانات و شرایط حاکم و... حکمت ها و غیر حکمت هایی شاخص شده اند؛ با شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی ،  پدیده ی اینترنت اگرچه قبل از آن هم وجود داشت، اما با پیروزی انقلاب اسلامی و درهم شکستن تصور غلطی که غرب داشته که عمر دین به سر رسیده و کفر جهانی حاکم خواهد شد، این تکنولوژی شدت گرفت و امتداد آن ها همانطور که امروزه نیز شاهد آن هستیم، به فضای مجازی کشیده شد.

در چنین فضایی اطلاعات همگانی شده و به راحتی و در سریع‌ترین زمان ممکن در اختیار بشر قرار می‌گیرد  و این از نکات مثبت و قابل استفاده ی این فضا است. همچنین برای تبدیل داده ی خام به حکمت در این فضا 4 مرحله به شرح زیر باید طی شود؛ مرحله اول: داده خام اولیه(data) : این داده ها اگر پردازش شوند و تصحیح شوند تبدیل به مرحله دوم می شوند.مرحله دوم شامل اطلاعات   (information) است که این مرحله بیکران و فراگیر است،مرحله سوم، دانش (knowledge) است و از پردازش اطلاعات به دست می­آید، مرحله چهارم، عقل، خرد، حکمت(wisdom) که همان پردازش دانش است و باید با مدیریت باشد.

نکته ی قابل تأمل این است که عارضه ی اینترنت و فضای مجازی ، در محتوای نامناسب و باطل فقط نیست، اگرچه این خطرناک است، ولی اصل عارضه ی اینترنت نویز است ، یعنی سر و صدا، یعنی بخواهیم چیزی بشنویم ولی نمی گذارند. آنقدر اطلاعات زیاد است که نمی گذارند اطلاعات و علم درست و حکمت شنیده شود.[i][1]

مسئله ی نویز ، هم در ساختار و هم در محتوای فضای مجازی قابل بحث است؛ از حیث محتوا که به وضوح شاهد محتوایی از جنس غیر حکمت و غیر دانش و اطلاعات ناصحیح و نامناسب هستیم؛ اخبار جعلی، شایعه سازی، برملا کردن اسرار و عدم احترام به حقوق یکدیگر، محتوای مغایر با عفت،انتشار موارد غیرواقع مانند اسلام هراسی از جمله موارد نویز محتوایی هستند.

ساختار نرم افزار یا اپلیکیشن طوری چیده شود که محتوا و رفتار خاصی را ترویج کند، به سمت غیر حکمت و نامطلوب های فضای  مجازی سوق دهد، مانع دیده شدن حکمت ها شود و امثال این موارد، شامل نویز در ساختار می شوند؛ بستن صفحات حاوی مطالبی مرتبط با شهید سلیمانی ، حمایت و دیده شدن صفحات دور از عفت و امتیازیابی به وسیله آن، ترند شدن ها و آمارهای غیرواقعی از مصادیق اینگونه نویزها هستند.

 اما برای مواجهه ی حکیمانه در این فضا، در مرحله اول لازم است که در راه کسب حکمت بکوشیم و رفتار و گفتار حکیمانه را به مانند فضای حقیقی و زندگی روزمره ، در فضای مجازی هم تصویر کنیم .

حضور حکیمانه در فضای مجازی یعنی مانند سپهبد شهید سلیمانی که با یک جمله نه تنها برای ایران، بلکه برای جبهه ی مقاومت و برای مستضعفان جهان اقتدار می آفرید. قول و فعل او حکیمانه بود . شهادت او و یاد او نیز جلوه های حکمت را در فضای حقیقی و مجازی آکنده می کند و استکبار جهانی از آن خوف داشته و دارد.

نکته ای که درمورد فضای مجازی باید به آن اهتمام داشت ، دعوت به حکمت است، نه تنها خود حکیمانه در این فضا باشیم و از آن حکیمانه استفاده کنیم ، بلکه از طریق فضای مجازی و به صورت حکیمانه و با حالت موعظه دیگران را به راه پروردگار که خود از مهمترین حکمت ها است، دعوت کنیم؛ قرآن کریم می فرماید «ادع إلی سبیل ربّک بالحکمة و الموعظة الحسنة»با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما ]ترجمه آیت الله مکارم[(نحل:125). رهبر معظم انقلاب پیرامون این آیه فرمودند: «دعوت اسلامی در حقیقت گسترش و پراکندن حکمت در سراسر عالم و در طول تاریخ است».[2]حال که با فضای مجازی، ارتباطات و دسترسی ها گسترش یافته، با بهره مندی مطلوب از این فضا در راه انتقال دین و انقلاب اسلامی بکوشیم و شیفتگان و تشنگان شنیدن این حکمت ها و رهنمودها را پاسخ بگوییم. قطعاً راه مطلوب هم از طریق دین و کار کارشناسی قابل استنباط است و محققان دینی در این راه تلاش هایی کرده و می کنند تا این حضور نه تنها مصداق بازی در زمین دشمن نشود، بلکه از فضای خود ساخته ی آن ها در جهت عکس خواسته ی آن ها بهره برداری شود و جهان از حکمت آکنده شود.