نور در حرم نور

*** سپس مى‏افزاید:" این در حالى است که آنها بر تختهاى زیبا تکیه کرده، نه گرمى آفتاب را مى‏بینند، و نه سردى هوا را" (مُتَّکِئِینَ فِیها عَلَى الْأَرائِکِ لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً":

ذکر این حالت اشاره به آرامش و راحتى کامل آنها است، چرا که انسان معمولا در حالت آرامش در چنین حالتى به سر مى‏برد، و ذیل آیه نیز اشاره به اعتدال کامل هواى بهشت است.

در حدیثى آمده است که در جهنم نقطه‏اى وجود دارد که از شدت سرما اعضاى بدن از هم متلاشى مى‏شود[1].

" آلوسى" مفسر معروف اهل سنت در" روح المعانى" در حدیثى از ابن عباس چنین نقل مى‏کند: بینا اهل الجنة فى الجنة اذا راوا ضوءا کضوء الشمس، و قد اشرقت الجنان به فیقول اهل الجنة یا رضوان ما هذا؟

و قد قال ربنا لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً، فیقول لهم رضوان لیس هذا بشمس، و لا قمر، و لکن على (ع) و فاطمة (ع) ضحکا، و اشرقت الجنان من نور ثغریهما!:" هنگامى که بهشتیان در بهشت هستند ناگهان نورى‏

همچون نور آفتاب مشاهده مى‏کنند که صحنه بهشت را روشن ساخته، بهشتیان به رضوان (فرشته مامور بهشت) مى‏گویند: این نور چیست با اینکه پروردگار ما فرموده در بهشت نه آفتاب را مى‏بینند و نه سرما را؟! او در پاسخ مى‏گوید:این نور خورشید و ماه نیست، ولى على ع و فاطمه س خندان شده‏اند و بهشت از نور دندانشان روشن گشته است"![2].

*** آیه بعد در ادامه این نعمتها مى‏افزاید:" این در حالى است که سایه‏هاى درختان بهشتى بر آنها فرو افتاده، و چیدن میوه‏هایش براى آنها بسیار سهل و آسان است": (وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِیلًا.

نه مشکلى وجود دارد، نه خارى در دست مى‏رود، و نه احتیاج به تلاش و حرکتى براى چیدن میوه‏ها است!

*** در آیه بعد به توضیح قسمتى از چگونگى پذیرایى از این میهمانان بهشتى خدا وسائل پذیرایى آنها، و پذیرایى کنندگان مى‏پردازد و مى‏فرماید:" در گرداگرد آنها ظرفهایى از نقره و قدحهایى بلورین مى‏گردانند" (وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَوارِیرَا).

***" ظرفهاى بلورینى از نقره! که آن را به اندازه لازم آماده کرده‏اند" (قَوارِیرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدِیراً).

عجب اینکه مى‏فرماید: ظرفهاى بلورین بهشتى از نقره ساخته شده! در حالى که در عالم دنیا چنین ظرفى مطلقا وجود ندارد، و ظرفهاى بلورین را از سنگهاى مخصوصى که ذوب مى‏کنند مى‏سازند، ولى همان خدایى که این امکان را در سنگ تیره آفرید که قابل تبدیل به شیشه و بلور باشد، مى‏تواند در فلزى همچون نقره نیز بیافریند.

قابل توجه اینکه: در حدیثى از امام صادق ع آمده است که‏ ینفذ البصر فى فضة الجنة کما ینفذ فى الزجاج![3].

*** سپس مى‏افزاید:" در آنجا از جامهایى سیراب مى‏شوند که لبریز از شراب طهورى است که با زنجبیل آمیخته" (وَ یُسْقَوْنَ فِیها کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبِیلًا).

بسیارى از مفسران تصریح کرده‏اند که عرب جاهلى از شرابهایى که آمیخته با زنجبیل بود لذت مى‏برد زیرا که تندى مخصوصى به شراب مى‏داد، و قرآن در اینجا از جامهایى سخن مى‏گوید که شراب طهورش با زنجبیل آمیخته‏ است، ولى بدیهى است میان این شراب و آن شراب تفاوت از زمین تا آسمان است! و یا به تعبیر دیگر تفاوت از دنیا تا آخرت است!.

به نظر مى‏رسد که عرب دو نوع شراب با دو حالت مختلف داشته یکى به اصطلاح نشاط آور و محرک، و دیگرى سست کننده و آرام بخش که اولى را با" زنجبیل" مى‏آمیخته، و دومى را با" کافور"، و از آنجا که حقایق عالم آخرت در قالب الفاظ این جهان نمى‏گنجد چاره‏اى جز این نیست که این الفاظ با معانى گسترده‏تر و والاترى براى آن حقایق بزرگ استخدام شود.

*** سپس مى‏افزاید:" این جامها از چشمه‏اى در بهشت پر مى‏شود که سلسبیل نامیده مى‏شود" (عَیْناً فِیها تُسَمَّى سَلْسَبِیلًا).

" سلسبیل" نوشیدنى بسیار لذیذى را مى‏گویند که به راحتى در دهان و گلو جارى مى‏شود و کاملا گوارا است، بسیارى معتقدند که از ماده" سلاسه" به معنى" روانى" گرفته شده، همانگونه که به عبارات روان و جالب نیز" سلیس" گفته مى‏شود.

*** سپس از پذیرایى کنندگان این بزم پرسرور که در جوار رحمت حق در بهشت برین برپا مى‏شود سخن به میان آورده، مى‏گوید:" بر گرد آنها نوجوانان جاودانى مى‏گردند که هر گاه آنها را ببینى گمان مى‏کنى مرواریدهاى پراکنده‏اند"! (وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ إِذا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَنْثُوراً).

هم خودشان در بهشت جاودانى هستند، و هم طراوت و زیبایى و نشاط جوانى آنها جاودانى است، و هم پذیرایى کردن آنان، چرا که تعبیر" مخلدون" از یک سو، و تعبیر" یَطُوفُ عَلَیْهِمْ‏" (بر آنها طواف مى‏کنند) از سوى دیگر بیانگر این واقعیت است.

تعبیر به" لُؤْلُؤاً مَنْثُوراً" (مرواریدهاى پراکنده) اشاره‏اى است به زیبایى و صفا و درخشندگى و جذابیت آنها، و هم حضورشان در همه جاى این بزم الهى و روحانى.