نور در حرم نور

" سکره مرگ" حالتى است شبیه به" مستى" که بر اثر فرا رسیدن مقدمات مرگ، به صورت هیجان و انقلاب فوق العاده‏اى به انسان دست مى‏دهد، و گاه بر عقل او چیره مى‏گردد، و او را در اضطراب و ناآرامى شدیدى فرو مى‏برد.

چگونه چنین نباشد در حالى که مرگ یک مرحله انتقالى مهم است که باید انسان در آن لحظه تمام پیوندهاى خود را با جهانى که سالیان دراز با آن خو گرفته بود قطع کند، و در عالمى گام بگذارد که براى او کاملا تازه و اسرار آمیز است، به خصوص اینکه در لحظه مرگ انسان درک و دید تازه‏اى پیدا مى‏کند، بى ثباتى این جهان را با چشم خود مى‏بیند، و حوادث بعد از مرگ را کم و بیش مشاهده مى‏کند. اینجا است که وحشتى عظیم سر تا پاى او را فرا مى‏گیرد و حالتى شبیه مستى به او دست مى‏دهد ولى" مست" نیست‏

در حدیثى مى‏خوانیم که از على بن الحسین امام سجاد ع سؤال کردند:

ما الموت؟ مرگ چیست؟

در پاسخ فرمود:

للمؤمن کنزع ثیاب وسخة قملة، و فک قیود، و اغلال ثقیلة، و الاستبدال بافخر الثیاب، و اطیبها روائح، و اوطى المراکب و انس المنازل:

و للکافر کخلع ثیاب فاخرة، و النقل عن منازل انیسة، و الاستبدال باوسخ الثیاب و اخشنها، و اوحش المنازل، و اعظم العذاب!:

" براى مؤمن مانند کندن لباس چرکین و پر حشرات است، و گشودن غل و زنجیرهاى سنگین، و تبدیل آن به فاخرترین لباسها، و خوشبوترین عطرها، و راهوارترین مرکبها و مناسبترین منزلها است".

" و براى کافر مانند کندن لباسى است فاخر، و انتقال از منزلهاى مورد علاقه، و تبدیل آن به چرک‏ترین و خشنترین لباسها، و وحشتناکترین منزلها و بزرگترین عذاب"!.

َغَیْرُ مَوْصُوفٍ مَا نَزَلَ بِهِمْ اجْتَمَعَتْ عَلَیْهِمْ سَکْرَةُ الْمَوْتِ‏ وَ حَسْرَةُ الْفَوْتِ فَفَتَرَتْ لَهَا أَطْرَافُهُمْ وَ تَغَیَّرَتْ لَهَا أَلْوَانُهُمْ ثُمَّ ازْدَادَ الْمَوْتُ فِیهِمْ وُلُوجاً إ 1462 فَحِیلَ بَیْنَ أَحَدِهِمْ وَ بَیْنَ مَنْطِقِهِ وَ إِنَّهُ لَبَیْنَ أَهْلِهِ یَنْظُرُ بِبَصَرِهِ وَ یَسْمَعُ بِأُذُنِهِ عَلَى صِحَّةٍ مِنْ عَقْلِهِ وَ بَقَاءٍ مِنْ لُبِّهِ یُفَکِّرُ فِیمَ أَفْنَى عُمُرَهُ وَ فِیمَ أَذْهَبَ دَهْرَهُ وَ یَتَذَکَّرُ أَمْوَالًا جَمَعَهَا أَغْمَضَ‏ إ 1463 فِی مَطَالِبِهَا وَ أَخَذَهَا مِنْ مُصَرَّحَاتِهَا وَ مُشْتَبِهَاتِهَا قَدْ لَزِمَتْهُ تَبِعَاتُ‏ إ 1464 جَمْعِهَا وَ أَشْرَفَ عَلَى فِرَاقِهَا تَبْقَى لِمَنْ وَرَاءَهُ [یُنَعَّمُونَ‏] یَنْعَمُونَ فِیهَا وَ یَتَمَتَّعُونَ بِهَا

سکرات مرگ، توأم با حسرت از دست دادن آنچه داشتند بر آنها هجوم مى‏آورد، اعضاى بدنشان سست مى‏گردد، و رنگ از صورتهایشان مى‏پرد کم کم مرگ در آنها نفوذ کرده، میان آنها و زبانشان جدایى مى‏افکند، در حالى که او در میان خانواده خویش است، با چشمش مى‏بیند و با گوشش مى‏شنود و عقل و هوشش سالم است، اما نمى‏تواند سخن بگوید! در این مى‏اندیشد که عمرش را در چه راه فانى کرده؟ و روزگارش را در چه راهى سپرى نموده است؟! به یاد ثروتهایى مى‏افتد که در تهیه آن چشم بر هم گذارده، و از حلال و حرام و مشکوک جمع آورى نموده، و تبعات و مسئولیت گردآورى آن را بر دوش مى‏کشد، در حالى که هنگام جدایى و فراق از آنها رسیده است او به دست بازماندگان مى‏افتد، آنها از آن متنعم مى‏شوند و بهره مى‏گیرند اما مسئولیت و حسابش بر او است‏

ِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَنْظُرَ إِلَى اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ تَهُونَ عَلَیْهِ سَکْرَةُ الْمَوْتِ‏ وَ هَوْلُ الْمُطَّلَعِ فَلْیُکْثِرْ زِیَارَةَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع فَإِنَّ زِیَارَةَ الْحُسَیْنِ ع زِیَارَةُ رَسُولِ اللَّهِ ص.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ الْمَوْتُ کَفَّارَةٌ لِذُنُوبِ الْمُؤْمِنِینَ.

َ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ زَیْنُ الْعَابِدِینَ ع‏ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ أَتَرَدَّدُ عَنْهُ تَرَدُّدِی عَنْ قَبْضِ رُوحِ الْمُؤْمِنِ‏[1] یَکْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَنَا أَکْرَهُ مَسَاءَتَهُ فَإِذَا حَضَرَهُ أَجَلُهُ الَّذِی لَا یُؤَخَّرُ فِیهِ‏[2] بَعَثْتُ إِلَیْهِ بِرَیْحَانَتَیْنِ مِنَ الْجَنَّةِ تُسَمَّى إِحْدَاهُمَا الْمُسْخِیَةُ وَ الْأُخْرَى الْمُنْسِیَةُ فَأَمَّا الْمُسْخِیَةُ فَتُسْخِیهِ عَنْ مَالِهِ‏[3] وَ أَمَّا الْمُنْسِیَةُ فَتُنْسِیهِ أَمْرَ الدُّنْیَا.

ِّ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: دَخَلَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ع عَلَى رَجُلٍ قَدْ غَرِقَ فِی سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ هُوَ لَا یُجِیبُ دَاعِیاً فَقَالُوا لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَدِدْنَا لَوْ عَرَفْنَا کَیْفَ الْمَوْتُ وَ کَیْفَ حَالُ صَاحِبِنَا فَقَالَ الْمَوْتُ هُوَ الْمِصْفَاةُ تُصَفِّی الْمُؤْمِنِینَ مِنْ ذُنُوبِهِمْ فَیَکُونُ آخَرُ أَلَمٍ یُصِیبُهُمْ کَفَّارَةَ آخِرِ وِزْرٍ بَقِیَ عَلَیْهِمْ وَ تُصَفِّی الْکَافِرِینَ مِنْ حَسَنَاتِهِمْ فَیَکُونُ آخِرُ لَذَّةٍ أَوْ رَاحَةٍ تَلْحَقُهُمْ هُوَ آخِرَ ثَوَابِ حَسَنَةٍ تَکُونُ لَهُمْ وَ أَمَّا صَاحِبُکُمْ هَذَا فَقَدْ نُخِلَ‏[4] مِنَ الذُّنُوبِ نَخْلًا وَ صُفِّیَ مِنَ الْآثَامِ تَصْفِیَةً وَ خُلِّصَ حَتَّى نُقِّیَ کَمَا یُنَقَّى الثَّوْبُ مِنَ الْوَسَخِ وَ صَلُحَ لِمُعَاشَرَتِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فِی دَارِنَا دَارِ الْأَبَدِ.

ِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ‏ إِنَّ أَوْحَشَ مَا یَکُونُ هَذَا الْخَلْقُ فِی ثَلَاثَةِ مَوَاطِنَ یَوْمَ یُولَدُ وَ یَخْرُجُ مِنْ بَطْنِ أُمِّهِ فَیَرَى الدُّنْیَا وَ یَوْمَ یَمُوتُ فَیُعَایِنُ الْآخِرَةَ وَ أَهْلَهَا وَ یَوْمَ یُبْعَثُ فَیَرَى أَحْکَاماً لَمْ یَرَهَا فِی دَارِ الدُّنْیَا وَ قَدْ سَلَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى یَحْیَى ع فِی هَذِهِ الثَّلَاثَةِ الْمَوَاطِنِ وَ آمَنَ رَوْعَتَهُ فَقَالَ‏ وَ سَلامٌ عَلَیْهِ یَوْمَ وُلِدَ وَ یَوْمَ یَمُوتُ وَ یَوْمَ یُبْعَثُ حَیًّا وَ قَدْ سَلَّمَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ ع عَلَى نَفْسِهِ فِی هَذِهِ الثَّلَاثَةِ الْمَوَاطِنِ فَقَالَ‏ وَ السَّلامُ عَلَیَّ یَوْمَ وُلِدْتُ وَ یَوْمَ أَمُوتُ وَ یَوْمَ أُبْعَثُ حَیًّا.

ً عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ یُسْتَکْرَهُ الْمُؤْمِنُ عَلَى خُرُوجِ نَفْسِهِ قَالَ فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ قَالَ قُلْتُ وَ کَیْفَ ذَاکَ قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ حَضَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أَهْلُ بَیْتِهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ جَمِیعُ الْأَئِمَّةِ عَلَیْهِمُ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ وَ لَکِنِ اکْنُوا عَنِ اسْمِ فَاطِمَةَ وَ یَحْضُرُهُ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ وَ عِزْرَائِیلُ ع‏[5] قَالَ فَیَقُولُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّهُ کَانَ مِمَّنْ یُحِبُّنَا وَ یَتَوَلَّانَا فَأَحِبَّهُ قَالَ فَیَقُولُ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا جَبْرَئِیلُ إِنَّهُ مِمَّنْ کَانَ یُحِبُّ عَلِیّاً وَ ذُرِّیَّتَهُ فَأَحِبَّهُ وَ قَالَ جَبْرَئِیلُ لِمِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ ع مِثْلَ ذَلِکَ ثُمَّ یَقُولُونَ جَمِیعاً لِمَلَکِ الْمَوْتِ إِنَّهُ مِمَّنْ کَانَ یُحِبُّ مُحَمَّداً وَ آلَهُ یَتَوَلَّى عَلِیّاً وَ ذُرِّیَّتَهُ فَارْفُقْ بِهِ قَالَ فَیَقُولُ مَلَکُ الْمَوْتِ وَ الَّذِی اخْتَارَکُمْ وَ کَرَّمَکُمْ وَ اصْطَفَى مُحَمَّداً ص بِالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّهُ بِالرِّسَالَةِ لَأَنَا أَرْفَقُ بِهِ مِنْ وَالِدٍ رَفِیقٍ وَ أَشْفَقُ عَلَیْهِ مِنْ أَخٍ شَفِیقٍ ثُمَّ قَامَ إِلَیْهِ‏ مَلَکُ الْمَوْتِ فَیَقُولُ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَخَذْتَ فَکَاکَ رَقَبَتِکَ أَخَذْتَ رِهَانَ أَمَانِکَ فَیَقُولُ نَعَمْ فَیَقُولُ الْمَلَکُ فَبِمَا ذَا فَیَقُولُ بِحُبِّی مُحَمَّداً وَ آلَهُ وَ بِوَلَایَتِی عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ ذُرِّیَّتَهُ فَیَقُولُ أَمَّا مَا کُنْتَ تَحْذَرُ فَقَدْ آمَنَکَ اللَّهُ مِنْهُ وَ أَمَّا مَا کُنْتَ تَرْجُو فَقَدْ أَتَاکَ اللَّهُ بِهِ افْتَحْ عَیْنَیْکَ فَانْظُرْ إِلَى مَا عِنْدَکَ قَالَ فَیَفْتَحُ عَیْنَیْهِ فَیَنْظُرُ إِلَیْهِمْ وَاحِداً وَاحِداً وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّةِ فَیَنْظُرُ إِلَیْهَا فَیَقُولُ لَهُ هَذَا مَا أَعَدَّ اللَّهُ لَکَ وَ هَؤُلَاءِ رُفَقَاؤُکَ أَ فَتُحِبُّ اللَّحَاقَ بِهِمْ أَوِ الرُّجُوعَ إِلَى الدُّنْیَا قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَ مَا رَأَیْتَ شُخُوصَهُ‏[6] وَ رَفْعَ حَاجِبَیْهِ إِلَى فَوْقٍ مِنْ قَوْلِهِ لَا حَاجَةَ لِی إِلَى الدُّنْیَا وَ لَا الرُّجُوعِ إِلَیْهَا وَ یُنَادِیهِ مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ یَسْمَعُهُ وَ یَسْمَعُ مَنْ بِحَضْرَتِهِ‏ یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ إِلَى مُحَمَّدٍ وَ وَصِیِّهِ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ‏ ارْجِعِی إِلى‏ رَبِّکِ راضِیَةً بِالْوَلَایَةِ مَرْضِیَّةً بِالثَّوَابِ‏ فَادْخُلِی فِی عِبادِی‏ مَعَ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ‏ وَ ادْخُلِی جَنَّتِی‏ غَیْرَ مَشُوبَةٍ.

من لا یحضره الفقیه‏ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص کَیْفَ یَتَوَفَّى مَلَکُ الْمَوْتِ الْمُؤْمِنَ فَقَالَ إِنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ لَیَقِفُ مِنَ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ مَوْتِهِ مَوْقِفَ الْعَبْدِ الذَّلِیلِ مِنَ الْمَوْلَى فَیَقُومُ هُوَ وَ أَصْحَابُهُ لَا یَدْنُو مِنْهُ حَتَّى یَبْدَأَ[7] بِالتَّسْلِیمِ وَ یُبَشِّرَهُ بِالْجَنَّةِ.

ٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَى رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ وَ هُوَ یَجُودُ بِنَفْسِهِ فَقَالَ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ ارْفُقْ بِصَاحِبِی فَإِنَّهُ مُؤْمِنٌ فَقَالَ أَبْشِرْ یَا مُحَمَّدُ فَإِنِّی بِکُلِّ مُؤْمِنٍ رَفِیقٌ وَ اعْلَمْ یَا مُحَمَّدُ أَنِّی أَقْبِضُ رُوحَ ابْنِ آدَمَ فَیَجْزَعُ أَهْلُهُ فَأَقُومُ فِی نَاحِیَةٍ مِنْ دَارِهِمْ فَأَقُولُ مَا هَذَا الْجَزَعُ فَوَ اللَّهِ مَا تَعَجَّلْنَاهُ قَبْلَ أَجَلِهِ وَ مَا کَانَ لَنَا فِی قَبْضِهِ مِنْ ذَنْبٍ فَإِنْ تَحْتَسِبُوهُ وَ تَصْبِرُوا تُؤْجَرُوا وَ إِنْ تَجْزَعُوا تَأْثَمُوا وَ تُوزَرُوا وَ اعْلَمُوا أَنَّ لَنَا فِیکُمْ عَوْدَةً ثُمَّ عَوْدَةً فَالْحَذَرَ الْحَذَرَ إِنَّهُ لَیْسَ فِی شَرْقِهَا وَ لَا فِی غَرْبِهَا[8] أَهْلُ بَیْتِ‏

مَدَرٍ وَ لَا وَبَرٍ[9] إِلَّا وَ أَنَا أَتَصَفَّحُهُمْ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ وَ لَأَنَا أَعْلَمُ بِصَغِیرِهِمْ وَ کَبِیرِهِمْ مِنْهُمْ بِأَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ أَرَدْتُ قَبْضَ رُوحِ بَعُوضَةٍ مَا قَدَرْتُ عَلَیْهَا حَتَّى یَأْمُرَنِی رَبِّی بِهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّمَا یَتَصَفَّحُهُمْ فِی مَوَاقِیتِ الصَّلَاةِ فَإِنْ کَانَ مِمَّنْ یُوَاظِبُ عَلَیْهَا عِنْدَ مَوَاقِیتِهَا لَقَّنَهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وَ نَحَّى عَنْهُ مَلَکُ الْمَوْتِ إِبْلِیسَ.

2- انسان‌های بدکرداری که راحت جان می‌دهند، چون کفار هم ممکن است کارهای خوب و اعمال نیکی داشته باشند مثلاً دستگیری از فقرا و یاری مظلومی نموده‌اند، بنابراین خداوند جان آنها را راحت و آسان می‌گیرد تا مزد و پاداش کارهای خوبی باشد که آنان در این جهان انجام داده‌اند.

3- خوبانی که به راحتی و در نهایت آسانی جان می‌دهند چون هیچ گناهی ندارند و عمر خود را در دنیا به خوبی و در اطاعت الهی گذرانیده‌اند.

4- افراد بدکرداری که به سختی جان می‌دهند و آنها کفاری هستند که کارهای نیک و اعمال خوب ندارند یا ستمگرانی که موقع جان دادن به سختی جان می‌دهند و این اولین عذاب الهی است که هنگام جان دادن سهولت و راحتی را از آنان سلب می‌کند.