نور در حرم نور

منظور از" وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ‏" صدور فرمان خدا و مجازاتى است که به آنها قول داده شده، یا وقوع رستاخیز و حضور نشانه‏هاى آن است، نشانه‏هایى که با مشاهده آن هر کس خاضع و تسلیم مى‏شود و یقین پیدا مى‏کند که وعده‏هاى الهى هم حق بوده و قیامت نزدیک است، و در آن حال درهاى توبه بسته مى‏شود، چرا که ایمان در چنین شرائطى جنبه اضطرارى خواهد داشت.

اما در اینکه این" جنبنده زمینى" چیست و کیست؟ و برنامه و رسالت او چگونه است؟ قرآن به صورت سربسته بیان کرده، و گویى مى‏خواسته است به اجمال از آن بگذرد که گاهى تاثیر سخن در آن است که مطلب هول‏انگیز را در پرده بگویند.

در یک جمع بندى مى‏توان آن را در دو تفسیر خلاصه کرد:

1- گروهى آن را یک موجود جاندار و جنبنده غیر عادى از غیر جنس انسان با شکلى عجیب دانسته‏اند، و براى آن عجائبى نقل کرده‏اند که شبیه خارق عادات و معجزات انبیاء است.

این جنبنده در آخر زمان ظاهر مى‏شود، و از کفر و ایمان سخن مى‏گوید و منافقین را رسوا مى‏سازد و بر آنها علامت مى‏نهد.

2- جمعى دیگر به پیروى از روایات متعددى که در این زمینه وارد شده او را یک انسان مى‏دانند، یک انسان فوق العاده، یک انسان متحرک و جنبنده و فعال که یکى از کارهاى اصلیش جدا ساختن صفوف مسلمین از منافقین و علامت‏گذارى آنها است، حتى از پاره‏اى از روایات استفاده مى‏شود که عصاى موسى و خاتم سلیمان با او است، و مى‏دانیم عصاى موسى، رمز قدرت و اعجاز، و خاتم سلیمان، رمز حکومت و سلطه الهى است، و به این ترتیب او یک انسان قدرتمند و افشاگر است!

عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: دَابَّةُ الْأَرْضِ طُولُهَا سِتُّونَ ذِرَاعاً لَا یُدْرِکُهَا طَالِبٌ وَ لَا یَفُوتُهَا هَارِبٌ‏ فَتَسِمُ الْمُؤْمِنَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ تَکْتُبُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ «مُؤْمِنٌ» وَ تَسِمُ الْکَافِرَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ تَکْتُبُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ «کَافِرٌ» وَ مَعَهَا عَصَا مُوسَى وَ خَاتَمُ سُلَیْمَانَ فَتَجْلُو وَجْهَ الْمُؤْمِنِ بِالْعَصَا وَ تَخْطِمُ أَنْفَ الْکَافِرِ بِالْخَاتَمِ حَتَّى یُقَالَ یَا مُؤْمِنُ وَ یَا کَافِرُ.

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ قَالَ رَجُلٌ لِعَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ یَا أَبَا الْیَقْظَانِ آیَةٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ قَدْ أَفْسَدَتْ قَلْبِی وَ شَکَّکَتْنِی قَالَ عَمَّارٌ وَ أَیَّةُ آیَةٍ هِیَ قَالَ قَوْلُ اللَّهِ‏ وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ‏ الْأَرْضِ‏ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ‏ الْآیَةَ فَأَیَّةُ دَابَّةٍ هَذِهِ قَالَ عَمَّارٌ وَ اللَّهِ مَا أَجْلِسُ وَ لَا آکُلُ وَ لَا أَشْرَبُ حَتَّى أُرِیَکَهَا فَجَاءَ عَمَّارٌ مَعَ الرَّجُلِ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ یَأْکُلُ تَمْراً وَ زُبْداً فَقَالَ لَهُ یَا أَبَا الْیَقْظَانِ هَلُمَّ فَجَلَسَ عَمَّارٌ وَ أَقْبَلَ یَأْکُلُ مَعَهُ فَتَعَجَّبَ الرَّجُلُ مِنْهُ فَلَمَّا قَامَ عَمَّارٌ قَالَ لَهُ الرَّجُلُ سُبْحَانَ اللَّهِ یَا أَبَا الْیَقْظَانِ حَلَفْتَ أَنَّکَ لَا تَأْکُلُ وَ لَا تَشْرَبُ وَ لَا تَجْلِسُ حَتَّى تُرِیَنِیهَا قَالَ عَمَّارٌ قَدْ أَرَیْتُکَهَا إِنْ کُنْتَ تَعْقِلُ.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: انْتَهَى رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ نَائِمٌ فِی الْمَسْجِدِ قَدْ جَمَعَ رَمْلًا وَ وَضَعَ رَأْسَهُ عَلَیْهِ فَحَرَّکَهُ بِرِجْلِهِ ثُمَّ قَالَ قُمْ یَا دَابَّةَ اللَّهِ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ ص أَ یُسَمِّی بَعْضُنَا بَعْضاً بِهَذَا الِاسْمِ فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا هُوَ إِلَّا لَهُ خَاصَّةً وَ هُوَ دَابَّةُ الْأَرْضِ الَّذِی ذَکَرَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ‏ وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ‏ الْأَرْضِ‏ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ‏[1] ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ إِذَا کَانَ آخِرُ الزَّمَانِ أَخْرَجَکَ اللَّهُ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ وَ مَعَکَ مِیسَمٌ‏  (الحدیدة أو الآلة التی یوسم بها.)تَسِمُ بِهِ أَعْدَاءَکَ فَقَالَ الرَّجُلُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْعَامَّةَ یَقُولُونَ هَذِهِ الْآیَةُ إِنَّمَا هِیَ تَکْلِمُهُمْ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کَلَمَهُمُ اللَّهُ فِی نَارِ جَهَنَّمَ إِنَّمَا هُوَ یُکَلِّمُهُمْ مِنَ الْکَلَام‏

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْجَدَلِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع فَقَالَ أَ لَا أُحَدِّثُکَ ثَلَاثاً قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَ عَلَیَّ وَ عَلَیْکَ دَاخِلٌ قُلْتُ بَلَى فَقَالَ أَنَا عَبْدُ اللَّهِ وَ أَنَا دَابَّةُ الْأَرْضِ صِدْقُهَا وَ عَدْلُهَا وَ أَخُو نَبِیِّهَا أَ لَا أُخْبِرُکَ بِأَنْفِ الْمَهْدِیِّ وَ عَیْنِهِ قَالَ قُلْتُ بَلَى قَالَ فَضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ وَ قَالَ أَنَا.

عَنِ ابْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: قَالَ لِی مُعَاوِیَةُ یَا مَعْشَرَ الشِّیعَةِ تَزْعُمُونَ أَنَّ عَلِیّاً دَابَّةُ الْأَرْضِ قُلْتُ نَحْنُ نَقُولُ وَ الْیَهُودُ یَقُولُونَ قَالَ فَأَرْسَلَ إِلَى رَأْسِ الْجَالُوتِ فَقَالَ وَیْحَکَ تَجِدُونَ دَابَّةَ الْأَرْضَ عِنْدَکُمْ مَکْتُوبَةً فَقَالَ نَعَمْ فَقَالَ وَ مَا هِیَ أَ تَدْرِی مَا اسْمُهَا قَالَ نَعَمْ اسْمُهَا إِیلِیَا قَالَ فَالْتَفَتَ إِلَیَّ فَقَالَ وَیْحَکَ یَا أَصْبَغُ مَا أَقْرَبَ إِیلِیَا مِنْ عَلِیّا

ً عَنْ خَیْثَمَةَ الْجُعْفِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ [مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍ‏] ع فَقَالَ لِی یَا خَیْثَمَةُ أَبْلِغْ مَوَالِیَنَا مِنَّا السَّلَامَ وَ أَعْلِمْهُمْ أَنَّهُمْ لَنْ یَنَالُوا مَا [من‏] عِنْدَ اللَّهِ إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ لَنْ یَنَالُوا وَلَایَتَنَا إِلَّا بِالْوَرَعِ یَا خَیْثَمَةُ لَیْسَ یَنْتَفِعُ مَنْ لَیْسَ مَعَهُ وَلَایَتُنَا وَ لَا مَعْرِفَتُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ وَ اللَّهِ إِنَّ الدَّابَّةَ [الرایة] لَتَخْرُجُ فَتُکَلِّمُ النَّاسَ مُؤْمِنٌ وَ کَافِرٌ وَ إِنَّهَا تَخْرُجُ مِنْ بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ فَلَیْسَ یَمُرُّ بِهَا یَعْنِی مِنَ الْخَلْقِ مُسْلِمِینَ مُؤْمِنِینَ وَ إِنَّمَا کَفَرُوا بِوَلَایَتِنَا لا یُوقِنُونَ‏ یَا خَیْثَمَةُ کانُوا بِآیاتِنا لَا یُقِرُّونَ یَا خَیْثَمَةُ اللَّهُ الْإِیمَانُ وَ هُوَ قَوْلُهُ‏ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ‏ وَ نَحْنُ أَهْلُهُ وَ فِینَا مَسْکَنُهُ یَعْنِی الْإِیمَانَ وَ مِنَّا یعسب [الْیَعْسُوبُ‏] [یعبب‏] وَ مِنَّا عُرْفُ الْإِیمَانِ وَ نَحْنُ الْإِسْلَامُ وَ بِنَا عُرِفَ شَرَائِعُ الْإِسْلَامِ وَ بِنَا تَشَّعَّبُ [یَتَشَعَّبُ‏] فَمَنْ [ممن‏] یَرَى‏ یَا خَیْثَمَةُ مَنْ عَرَفَ الْإِیمَانَ وَ اتَّصَلَ بِهِ لَمْ یُنَجِّسْهُ الذُّنُوبُ کَمَا أَنَّ الْمِصْبَاحَ یُضِی‏ءُ وَ یَنْفُذُ النُّورُ وَ لَیْسَ یَنْقُصُ مِنْ ضَوْئِهِ شَیْ‏ءٌ کَذَلِکَ مَنْ عَرَفَنَا وَ أَقَرَّ بِوَلَایَتِنَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ.

«قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): أَنَا قَسِیمُ اللَّهِ بَیْنَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ، لَا یَدْخُلُهُمَا دَاخِلٌ إِلَّا عَلَى حَدِّ قِسْمَتِی، وَ أَنَا الْفَارُوقُ الْأَکْبَرُ[1]، وَ أَنَا الْإِمَامُ لِمَنْ بَعْدِی، وَ الْمُؤَدِّی عَمَّنْ کَانَ قَبْلِی، لَا یَتَقَدَّمُنِی أَحَدٌ إِلَّا أَحْمَدُ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ)، وَ إِنِّی وَ إِیَّاهُ لَعَلَى سَبِیلٍ وَاحِدٍ، إِلَّا أَنَّهُ هُوَ الْمَدْعُوُّ بِاسْمِهِ، وَ لَقَدْ أُعْطِیتُ السِّتَّ، عِلْمَ الْمَنَایَا وَ الْبَلَایَا، وَ الْوَصَایَا، وَ فَصْلَ الْخِطَابِ، وَ إِنِّی لَصَاحِبُ الْکَرَّاتِ وَ دَوْلَةِ الدُّوَلِ، وَ إِنِّی لَصَاحِبُ الْعَصَا وَ الْمِیسَمِ، وَ الدَّابَّةُ الَّتِی تُکَلِّمُ النَّاسَ».

دابّة کیست و چیست؟

در آیه، قرائنى است که نشان مى‏دهد این دابّة موجود بسیار مهمى است، زیرا:

1. در آستانه‏ى قهر الهى ظاهر مى‏شود. «إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ» اقتضاى سخنان مهم آن است که از سرچشمه‏هاى مهم صادر شود.

2. به نحو استثنایى پیدا مى‏شود. أَخْرَجْنا ... مِنَ الْأَرْضِ‏

3. حرف مى‏زند، «تُکَلِّمُهُمْ» قضاوت مى‏کند و از آینده مردم خبر مى‏دهد. أَنَّ النَّاسَ کانُوا ...

4. حرف او همچون صوراسرافیل، آخرین سخن است. «إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ»

5. کلمه‏ى دابّة، با تنوین، نشانه‏ى عظمت و بزرگى این موجود است.

6. آیه‏ى بعد، مربوط به رجعت است که اولیاى خدا قبل از قیامت زنده مى‏شوند.

7. آیه نمى‏گوید: «بآیات الله» بلکه مى‏گوید: «بِآیاتِنا» گویا نشانه‏هاى او همان نشانه‏هاى خداوند است.

َ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ عَشْرٌ قَبْلَ‏ السَّاعَةِ لَا بُدَّ مِنْهَا السُّفْیَانِیُّ وَ الدَّجَّالُ وَ الدُّخَانُ وَ الدَّابَّةُ وَ خُرُوجُ الْقَائِمِ وَ طُلُوعُ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَ نُزُولُ عِیسَى ع وَ خَسْفٌ بِالْمَشْرِقِ وَ خَسْفٌ بِجَزِیرَةِ الْعَرَبِ وَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنْ قَعْرِ عَدَنٍ تَسُوقُ النَّاسَ إِلَى الْمَحْشَرِ.