نور در حرم نور

فخر رازى مى‏گوید: مراد از کتاب، صفحه‏ى روح است که اعمال انسان در آن اثر مى‏گذارد و مراد از خواندن، درک و فهم آن است. «2» در تفسیر المیزان، از کتاب، به نفس اعمال تفسیر شده است.

دادگاه قیامت، گواهان بسیار دارد:

الف) خداوند، که شاهد بر همه‏ى اعمال ماست. «انّ اللّه على کلّ شیىٍ شهید» «1»

ب) پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله. «فکیف اذا جئنا من کلّ امّةٍ بشهید و جئنا بک على هولاء شهیداً» «2» چگونه است حال آنها در آن روز که براى هر امّتى گواهى بیاوریم و تو را گواه بر آنها قرار دهیم.

ج) امامان معصوم علیهم السلام. «و کذلک جعلناکم أمّةً وسطاً لتکونوا شهداء على النّاس» «3» ما شما را امّت میانه قرار دادیم تا گواه بر مردم باشید. طبق روایات مراد از امّت، امامان معصومند، زیرا سایر افراد امّت، از علم و عصمت لازم براى گواهى در آن روز برخوردار نیستند.

د) فرشتگان. «و جاءت کلّ نفس معها سائقٌ و شهید» «4» در قیامت همراه هر انسانى دو فرشته مى‏آید، یکى او را سوق مى‏دهد و یکى شاهد بر اوست.

ه) زمین. «یومئذ تحدّث أخبارها» «5» در قیامت زمین اخبار خود را بازگو مى‏کند

و) وجدان. «اقرء کتابک کفى‏ بنفسک‏ الیوم علیک حسیباً» «6» نامه‏ى عملت را بخوان و خود قضاوت کن که با تو چه برخورد شود.

ز) اعضاى بدن. «یوم تشهد علیهم ألسنتهم و أیدیهم و أرجلهم» «7» روز قیامت زبان و دست و پا به سخن آمده و علیه انسان گواهى مى‏دهند.

ح) زمان. امام سجّاد علیه السلام در دعاى ششم صحیفه سجّادیه مى‏فرماید: «هذا یومٌ حادثٌ جدید وهو علینا شاهدٌ عتید» امروز روز جدیدى است که در قیامت گواه اعمالى است که در آن انجام مى‏دهیم.

ط) عمل. «وجدوا ما عملوا حاضراً» «1» در قیامت اعمال انسان تجسّم یافته و در برابر او نمودار مى‏شوند.

فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ فَیَقُولُ هاؤُمُ اقْرَؤُا کِتابِیَهْ‏ (19)

وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِشِمالِهِ فَیَقُولُ یا لَیْتَنی‏ لَمْ أُوتَ کِتابِیَهْ‏ (25)

بَلِ الْإِنْسانُ عَلى‏ نَفْسِهِ بَصیرَةٌ (14)