نور در حرم نور

و الحق أن (الرکن) الاعتماد على الشی‏ء عن میل إلیه لا مجرد الاعتماد فحسب و لذلک عدی بإلى لا بعلى و ما ذکره أهل اللغة تفسیر له بالأعم من معناه على ما هو دأبهم.

فالرکون إلى الذین ظلموا هو نوع اعتماد علیهم عن میل إلیهم إما فی نفس الدین کأن یذکر بعض حقائقه بحیث ینتفعون به أو یغمض عن بعض حقائقه التی یضرهم إفشاؤها و إما فی حیاة دینیة کان یسمح لهم بنوع من المداخلة فی إدارة أمور المجتمع الدینی‏ بولایة الأمور العامة أو المودة التی تقضی إلى المخالطة و التأثیر فی شئون المجتمع أو الفرد الحیویة.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ[1] قَالَ هُوَ الرَّجُلُ یَأْتِی السُّلْطَانَ‏ فَیُحِبُّ بَقَاءَهُ إِلَى أَنْ یُدْخِلَ یَدَهُ إِلَى کِیسِهِ فَیُعْطِیَهُ.

#نمونه

گرچه مفسران معانى بسیارى براى این کلمه در ذیل آیه آورده‏اند، ولى همه یا غالب آنها به یک مفهوم جامع و کلى باز مى‏گردد، مثلا بعضى آن را به معنى" تمایل" و بعضى به معنى" همکارى" و بعضى به معنى" اظهار رضایت" یا" دوستى" و بعضى به معنى" خیر خواهى و اطاعت" ذکر کرده‏اند که همه اینها در مفهوم جامع اتکاء و اعتماد و وابستگى جمع است.

بدیهى است که در درجه اول نباید در ظلمها و ستمگریهایشان شرکت جست و از آنها کمک گرفت، و در درجه بعد اتکاء بر آنها در آنچه مایه ضعف و ناتوانى جامعه اسلامى و از دست دادن استقلال و خودکفایى و تبدیل شدن به یک عضو وابسته و ناتوان مى‏گردد باید از میان برود که این گونه رکونها جز شکست و ناکامى و ضعف جوامع اسلامى، نتیجه‏اى نخواهد داشت.

و اما اینکه: فى المثل مسلمانان با جوامع غیر مسلمان، روابط تجارى یا علمى بر اساس حفظ منافع مسلمین و استقلال و ثبات جوامع اسلامى داشته باشند، نه داخل در مفهوم رکون به ظالمین است و نه چیزى است که از نظر اسلام ممنوع بوده باشد و در عصر خود پیامبر ص و اعصار بعد همواره چنین ارتباطاتى وجود داشته است.

فلسفه تحریم رکون به ظالمان.

تکیه بر ظالم، مفاسد و نابسامانیهاى فراوانى مى‏آفریند که بطور اجمال بر هیچکس پوشیده نیست، ولى هر قدر در این مساله کنجکاوتر شویم به نکات تازه‏اى دست مى‏یابیم.

- تکیه بر ظالمان باعث تقویت آنهاست و تقویت آنها باعث گسترش دامنه ظلم و فساد و تباهى جامعه‏ها است، در دستورات اسلامى مى‏خوانیم که انسان تا مجبور نشود (و حتى در پاره‏اى از اوقات مجبور هم شود) نباید حق خود را از طریق یک قاضى ظالم و ستمگر بگیرد، چرا که مراجعه به چنین قاضى و حکومتى براى احقاق حق مفهومش به رسمیت شناختن ضمنى و تقویت او است، و ضرر این کار گاهى از زیانى که به خاطر از دست دادن حق مى‏شود بیشتر است.

- تکیه بر ظالمان در فرهنگ فکرى جامعه تدریجا اثر مى‏گذارد و زشتى ظلم و گناه را از میان مى‏برد و مردم را به ستم کردن و ستمگر بودن تشویق مى‏نماید.

- اصولا تکیه و اعتماد بر دیگران که در شکل وابستگى آشکار گردد، نتیجه‏اى جز بدبختى نخواهد داشت تا چه رسد به اینکه این تکیه‏گاه ظالم و ستمگر باشد.یک جامعه پیشرو و پیشتاز و سربلند و قوى، جامعه‏اى است که روى پاى خود بایستد همانگونه که قرآن در مثال زیبایى در سوره فتح آیه 29 مى‏فرماید فَاسْتَوى‏ عَلى‏ سُوقِهِ‏:" همانند گیاه سرسبزى که روى پاى خود ایستاده و براى زنده ماندن و سرفرازى نیاز به وابستگى به چیز دیگر ندارد.

یک جامعه مستقل و آزاد، جامعه‏اى است که از هر نظر خودکفا باشد و پیوند و ارتباطش باد گران، پیوندى بر اساس منافع متقابل باشد، نه بر اساس اتکاء یک ضعیف بر قوى، این وابستگى خواه از نظر فکرى و فرهنگى باشد یا نظامى یا اقتصادى و یا سیاسى، نتیجه‏اى جز اسارت و استثمار ببار نخواهد آورد، و اگر این وابستگى به ظالمان و ستمگران باشد، نتیجه‏اش وابستگى به ظلم آنها و شرکت در برنامه‏هاى آنها خواهد بود.

معنای الذین ظلموا

تمام کسانى که دست به ظلم و فساد در میان بندگان خدا زده‏اند و آنها را بنده و برده خود ساخته‏اند و از نیروهاى آنها به نفع خود بهره‏کشى کرده‏اند و خلاصه در مفهوم عام کلمه" الَّذِینَ ظَلَمُوا" وارد هستند جزء مصادیق آیه مى‏باشند.

َ أَنْ لَا تَرْکَنَ إِلَى ظَالِمٍ وَ إِنْ کَانَ حَمِیماً قَرِیبا

تکیه بر ستمگران، گناه کبیره است. (هر گناهى که قرآن درباره‏ى آن وعده‏ى آتش داده، گناه کبیره است)

لا تَتَّخِذُوا الْکافِرِینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُومِنِینَ‏ نساء/ 144.

أَ یَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلّهِ جَمِیعاً نساء/ 139.

مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ‏ مائده/ 51.

لَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُومِنِینَ سَبِیلا نساء/ 141

َ کُونَا لِلظَّالِمِ‏ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْنا

شخصى شترهایش را به هارون الرشید اجاره داد امام کاظم (ع) فرمود: چرا این کار را کردى؟ فرمود آقا براى کار بدى نداده‏ام براى این داده‏ام که برود مکه. فرمود: دوست دارى زنده بماند و برگردد اجاره شترهایت را بدهد گفت بله گفت همین مقدار که دوست دارى هارون الرشید زنده بماند گناه است.

ٍ1- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ: مَنْ عَذَرَ ظَالِماً بِظُلْمِهِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ مَنْ یَظْلِمُهُ فَإِنْ دَعَا لَمْ یَسْتَجِبْ لَهُ وَ لَمْ یَأْجُرْهُ اللَّهُ عَلَى ظُلَامَتِهِ.

2- ظالم اگر مسجد هم میسازد نباید یاری اش کرد:

َ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ لَا تُعِنْهُمْ‏ عَلَى بِنَاءِ مَسْجِدٍ.

فِیمَا أَوْصَى بِهِ النَّبِیُّ ص إِلَى عَلِیٍّ ع‏ یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ یُقَسِّینَ الْقَلْبَ اسْتِمَاعُ اللَّهْوِ وَ طَلَبُ الصَّیْدِ وَ إِتْیَانُ بَابِ السُّلْطَان‏

َ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ بَذَا جَفَا وَ مَنْ تَبِعَ الصَّیْدَ غَفَلَ وَ مَنْ لَزِمَ السُّلْطَانَ افْتَتَنَ وَ مَا یَزْدَادُ مِنَ السُّلْطَانِ قُرْباً إِلَّا ازْدَادَ مِنَ اللَّهِ بُعْداً[1].