نور در حرم نور

أن المراد بالتوبة فی قوله: «ثُمَّ تابَ عَلَیْهِمْ‏» فی الموضعین رجوعه تعالى إلیهم بالهدایة إلى الخیر و التوفیق فقد ذکرنا مرارا فی الأبحاث السابقة أن توبة العبد محفوفة بتوبتین من الرب تعالى، و أنه یرجع إلیه بالتوفیق و إفاضة رحمة الهدایة و هو التوبة الأولى منه فیهتدی العبد إلى الاستغفار و هو توبته فیرجع تعالى إلیه بقبول توبته و غفران ذنوبه و هو التوبة الثانیة منه تعالى.

سه مسلمانى که در تبوک شرکت نکردند، «کعب‏بن مالک، مرارةبن ربیع و حلال‏ بن امیّه» پشیمان شده و براى عذرخواهى نزد پیامبر آمدند. امّا حضرت با آنان سخن نگفت و دستور داد کسى با آنان حرف نزند و همسرانشان هم به آنان نزدیک نشوند. آنان به کوههاى اطراف مدینه رفتند و براى استغفار، جدا از یکدیگر به تضرّع وگریه پرداختند تا پس از پنجاه روز، خداوند توبه‏ى آنان را پذیرفت‏.

توبه به معناى برگشت است، لذا در قرآن، هم به خداوند نسبت داده شده و هم به انسان. «1» توبه خدا یعنى برگرداندن لطف و رحمت خود بر بندگان و توبه انسان به معناى برگشت او از حالات و اعمال فاسد گذشته خود است و لذا در هر توبه انسان دو توبه از خدا مى‏بینیم؛

یکى برگرداندن لطف خودش به بندگان گناهکار است که با این لطف انسان متوجه بدى‏هاى خود مى‏شود و پس از این توجه، انسان نیز توبه کرده و از افکار و اعمال خودش پشیمان شده و برمى‏گردد و دیگرى پذیرش توبه انسان است که بار دیگر خدا لطف کرده و توبه او را مى‏پذیرد.

همانند پدرى که لطف مى‏کند و سرمایه‏اى را به فرزندش مى‏بخشد و این فرزند با همان سرمایه، اجناسى تهیه مى‏کند، دوباره پدر، آن اجناس را با قیمت چند برابر از پسرش مى‏خرد که در واقع یک تجارت و سود فرزند، میان دو لطف پدر قرار دارد.

بنابراین یک توبه انسان میان دو توبه خدا قرار گرفته است، بدین ترتیب که ابتدا خداوند توفیق توجه به عیب‏ها را به انسان عطا مى‏فرماید، آنگاه انسان پشیمان‏ شده و از آن عیب‏ها و گناهان توبه مى‏کند و سپس خداوند توبه او را مى‏پذیرد که این لطفى دیگر است‏

عَنْ أَبِی مَرْیَمَ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَطُوفُ فَکَانَ لَا یَمُرُّ فِی طَوَافٍ مِنْ طَوَافِهِ- بِالرُّکْنِ الْیَمَانِیِّ إِلَّا اسْتَلَمَهُ ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُمَّ تُبْ‏ عَلَیَ‏ حَتَّى أَتُوبَ وَ اعْصِمْنِی حَتَّى لَا أَعُودَ.