نور در حرم نور

عن رسول الله ص : .... یَا ابْنَ مَسْعُودٍ لَا تُحَقِّرَنَّ ذَنْباً وَ لَا تُصَغِّرَنَّهُ وَ اجْتَنِبِ الْکَبَائِرَ فَإِنَّ الْعَبْدَ إِذَا نَظَرَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَى ذُنُوبِهِ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ قَیْحاً وَ دَماً یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى‏ یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً

بحار101/74

رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم : ....یَا قَیْسُ مِنْ‏ قَرِینٍ‏ یُدْفَنُ‏ مَعَکَ‏ وَ هُوَ حَیٌّ وَ تُدْفَنُ مَعَهُ وَ أَنْتَ مَیِّتٌ فَإِنْ کَانَ کَرِیماً أَکْرَمَکَ وَ إِنْ کَانَ لَئِیماً أَسْلَمَکَ ثُمَّ لَا یُحْشَرُ إِلَّا مَعَکَ وَ لَا تُبْعَثُ إِلَّا مَعَهُ وَ لَا تُسْأَلُ إِلَّا عَنْهُ فَلَا تَجْعَلْهُ إِلَّا صَالِحاً فَإِنَّهُ إِنْ أَصْلَحَ آنَسْتَ بِهِ وَ إِنْ فَسَدَ لَا تَسْتَوْحِشُ إِلَّا مِنْهُ وَ هُوَ فِعْلُک‏

امالی صدوق ص 3

کافی321/2

در تفسیر برهان آمده است که امام سجّاد علیه السلام در هر جمعه در مسجد النبى هنگام موعظه، این آیه را براى مردم تلاوت مى‏فرمود.

پیام‏ها:

1- اعمال انسان محو و نابود نمى‏شود و در قیامت در برابر او حاضر مى‏گردد.

«مُحْضَراً»

2- اعتقاد به حضور عمل در قیامت، مانع گناه است. «مُحْضَراً»

3- گنهکاران، در قیامت از اعمال خود شرمنده‏اند، امّا چه سود؟ «تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها»

4- بسیارى از اعمالى که در دنیا مورد علاقه انسان است، در قیامت مورد تنفّر او قرار خواهد گرفت. «تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً»

5- در روز قیامت، پشیمانى سودى ندارد و آرزوها نشدنى است. کلمه (لو) در مورد آرزوهاى نشدنى بکار مى‏رود. «لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً»

نمى‏گوید آرزو مى‏کند اعمال بدش نابود شود زیرا مى‏داند چیزى در جهان نابود نمى‏شود، بلکه آرزو مى‏کند با آن فاصله بگیرد.

واژه" تجد" از ماده" و جدان" (یافتن) ضد فقدان و نابودى است و کلمه" خیر" و" سوء" که به صورت نکره آمده در اینجا مفید عموم است، یعنى هر انسانى در آن روز تمام اعمال خوب و بد خود را- هر چند کم باشد- در نزد خود مى‏یابد.

گرچه جمعى از مفسرین اصرار دارند این آیه، و آیات مانند آن را توجیه کنند و بگویند منظور از حاضر شدن اعمال، حضور پاداش و کیفر آنها است و یا اینکه منظور حضور نامه عمل است که تمام اعمال آدمى از نیک و بد در آن ثبت شده است.

ولى پیدا است که این توجیهات، با ظاهر آیه سازگار نیست، زیرا این آیه به روشنى مى‏گوید که انسان در روز رستاخیز،" خود عمل" را مى‏یابد، و در ذیل آیه مى‏خوانیم گناهکار آرزو دارد که بین او و عمل زشتى که انجام داده جدایى بیفتد، و در اینجا نیز خود عمل، مورد بحث آیه است نه نامه عمل و نه کیفر و پاداش آنها.

على أن فی قوله تعالى: مُحْضَراً، دون أن یقول: حاضرا دلالة على ذلک فإن الإحضار إنما یتم فیما هو موجود غائب فالأعمال موجودة محفوظة عن البطلان یحضرها الله تعالى لخلقه یوم القیامة، و لا حافظ لها إلا الله سبحانه، قال تعالى: «وَ رَبُّکَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ حَفِیظٌ»: سبأ- 21 و قال: «وَ عِنْدَنا کِتابٌ حَفِیظٌ»: ق- 4.

و قوله: تَجِدُ، من‏ الوجدان‏ خلاف الفقدان، و من فی قوله: مِنْ خَیْرٍ و مِنْ سُوءٍ للبیان، و التنکیر للتعمیم، أی تجد کل ما عملت من الخیر و إن قل و کذا من السوء و قوله: وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ، معطوف على قوله‏ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ على ما هو ظاهر السیاق و الآیة من الآیات الدالة على تجسم الأعمال، و قد مر البحث عنها فی سورة البقرة.

قاضی سعید قمی به نقل از مرحوم شیخ بهایی میگوید: در اصفهان رفیقی داشتم که خیلی وقتها به قبرستان میرفت و بر سر مزاری به دعا و تفکر مشغول میشد. روزی به دیدنش رفتم. از او پرسیدم: در قبرستان چیز عجیبی ندیدهای؟ گفت: چرا دیروز جنازه ای را آوردند و در گوشهای به خاک سپردند. پس از مدتی بوی بسیار خوشی به مشامم رسید که از بوهای دنیایی نبود. متحیر شدم و به اطراف نگاه کردم ببینم این بو از کجاست

.

طولی نکشید که بوی گند بسیار متعفنی به مشامم رسید که تا به حال چنین بویی بهاین بدی را نبوییده بودم. ناگهان سگی را دیدم که بوی گند از او بود. او هم به طرف همان قبر رفت و یکدفعه ناپدید شد. در همین لحظات تحیر و تعجب دیدم همان جوان زیبا و معطر با حال بد و مجروح از قبر خارج شد و از همان راهی که آمده بود برگشت. 

گفت: من عمل صالح این مرد بودم و مأمور بودم با او باشم. ناگاه سگی را که دیدی آمد که او گناهان و عمل زشت او بود. وچون اعمال زشتش بیشتر بود، بر من غلبه کرد و نگذاشت با او باشم و مرا بیرون کرد و فعلًا با او هست تا پاک شود و نوبت من فرارسد تا بتوانم با او باشم.

.