نور در حرم نور

ِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: مَنْ لَمْ یُوصِ عِنْدَ مَوْتِهِ لِذَوِی قَرَابَتِهِ مِمَّنْ لَا یَرِثُهُ فَقَدْ خَتَمَ‏ عَمَلَهُ‏ بِمَعْصِیَتِهِ.

جالب اینکه در اینجا به جاى کلمه" مال" کلمه" خیر" گفته شده است فرموده اگر" چیز خوبى" از خود به یادگار گذارده وصیت کند.

این تعبیر نشان مى‏دهد که اسلام ثروت و سرمایه‏اى را که از طریق مشروع به دست آمده باشد و در مسیر سود و منفعت اجتماع به کار گرفته شود خیر و برکت مى‏داند و بر افکار نادرست آنها که ذات ثروت را چیز بدى مى‏دانند خط بطلان مى‏کشد و از زاهد نمایان منحرفى که روح اسلام را درک نکرده و زهد را با فقر مساوى مى‏دانند و افکارشان سبب رکود جامعه اسلامى و پیشرفت استثمارگران مى‏شود بیزار است.

ضمنا جمله‏ إِذا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ‏ (هنگامى که مرگ یکى از شما فرا رسد) براى بیان آخرین فرصت وصیت است که اگر تاخیر بیفتد از دست مى‏رود و گرنه هیچ مانعى ندارد که انسان قبل از آن پیش‏بینى کار خود را کرده، وصیت نامه خویش را آماده کند، بلکه از روایات استفاده مى‏شود که این عمل بسیار شایسته‏اى است.

و این نیز نهایت کوتاه فکرى است که انسان خیال کند با وصیت کردن فال بد مى‏زند و مرگ خویش را جلو مى‏اندازد، بلکه وصیت یک نوع دوراندیشى و واقع‏بینى غیر قابل انکار است، و اگر مایه طول عمر نباشد مایه کوتاهى عمر هرگز نخواهد بود.

#وسایل

در کتاب وسایل بابی داریم تحت عنوان

بَابُ وُجُوبِ الْوَصِیَّةِ عَلَى مَنْ عَلَیْهِ حَقٌّ أَوْ لَهُ وَ اسْتِحْبَابِهَا لِغَیْرِه‏

 قَالَ ع‏ مَنْ مَاتَ بِغَیْرِ وَصِیَّةٍ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً.

 فِی الْمِصْبَاحِ قَالَ رُوِیَ‏ أَنَّهُ لَا یَنْبَغِی أَنْ یَبِیتَ إِلَّا وَ وَصِیَّتُهُ‏ تَحْتَ‏ رَأْسِهِ‏.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لَهُ رَجُلٌ إِنِّی خَرَجْتُ إِلَى مَکَّةَ- وَ صَحِبَنِی رَجُلٌ فَکَانَ زَمِیلِی فَلَمَّا أَنْ کَانَ فِی بَعْضِ الطَّرِیقِ مَرِضَ وَ ثَقُلَ ثِقْلًا شَدِیداً فَکُنْتُ أَقُومُ عَلَیْهِ ثُمَّ أَفَاقَ حَتَّى لَمْ یَکُنْ عِنْدِی بِهِ بَأْسٌ فَلَمَّا أَنْ کَانَ فِی الْیَوْمِ الَّذِی مَاتَ فِیهِ أَفَاقَ فَمَاتَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ مَیِّتٍ تَحْضُرُهُ الْوَفَاةُ إِلَّا رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ مِنْ بَصَرِهِ وَ سَمْعِهِ وَ عَقْلِهِ لِلْوَصِیَّةِ آخِذٍ لِلْوَصِیَّةِ أَوْ تَارِکٍ‏^[1] وَ هِیَ الرَّاحَةُ الَّتِی یُقَالُ لَهَا رَاحَةُ الْمَوْتِ فَهِیَ حَقٌّ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ.

وصیّت باید بر اساس «معروف» یعنى عقل‏ پسند باشد، نه از روى کینه و انتقام و یا مهرورزى‏هاى بى‏جا و بى‏رویه. چون از ارث، تنها بعضى از بستگان بهره‏مند مى‏شوند آن‏ هم به مقدار معیّن، لذا اسلام سفارش مى‏کند اگر در میان فامیل کسانى هستند که از ارث محرومند و یا سهم ارث آنان اندک است با وصیّت، در مورد توسعه‏ى سهمیّه آنان اقدام نماید، ولى اگر کسى در این وصیّت رعایت عدالت نکند و یا ظلمى را روا دارد، گناه کبیره انجام داده است.

إنّ الرّجل لیعمل- أو المرأة- بطاعة اللَّه تعالى ستّین سنة ثمّ یحضرهما الموت فیضارّان فی الوصیّة فتجب لهما النّار.

مقدار وصیّت، یک سوم مال است و اگر شخصى در مورد بیش از این مقدار وصیّت کند، اجازه‏ى وارثان شرط است. براى اینکه یاد بگیریم چگونه وصیّت کنیم، بهتر است به کتب مربوطه مراجعه کنیم و یا با شخصی عالم و یا با دفاتر مراجع مشورت کنیم.

اقسام وصیّت‏

1. واجب: مثل وصیّت به حقّ اللّه، حقّ‏الناس، قضاى نماز و عبادات دیگر، پرداخت حقوق واجبه مانند خمس، زکات، دیون، بدهکارى‏هاى مردم.

2. مستحبّ: مثل وصیّت به امور خیریّه.

3. مباح: مثل وصیّت فرزندان به نوع شغل، حرفه، لباس، طعام.

4. مکروه: مثل وصیّت به مقبره سازى.

5. حرام: مثل وصیّت به ایجاد مراکز فساد، انتشار کتب ضالّه.

به جهت اینکه برخی مردم میگویند ما وصیت نمیکنیم چرا که پس از ما کسی آنرا انجام نمیدهد و کسی به حرف ما کاری ندارد، ذکر این نکته اهمیت دارد که اگر کسى بعد از شنیدن و باخبر شدن از موضوع وصیّت و موارد مصرف آن، دست به تغییر یا تبدیل آن بزند، گناه این تغییر و تبدیل به گردن همان کسى است که این عمل ناشایست را مرتکب شده است، ولى وصیّت کننده به پاداش خود مى‏رسد کما اینکه آیه بعدی هم به این امر اشاره دارد. مثلًا اگر کسى وصیّت کند که به صد فقیر کمک شود، ولى به جاى صد فقیر، اموال او را به دیگران دهند و آنان نیز خبر نداشته و مال را مصرف کنند، در این صورت وصیّت کننده که از دنیا رفته، به پاداش کمک به فقرا مى‏رسد و گیرندگان بى‏خبر هم گنهکار نیستند، در این میان، گناه تنها به عهده ‏ى کسى است که وصیّت را تغییر داده است و باید بداند که خداوند شنوا و آگاه است و کیفر این خیانت را در دنیا و آخرت به او خواهد داد.

خلاصه ی وصیت نامه بدین شرح پیشنهاد می شود:

الف) مشخصات فردی و تاریخ نگارش

ب) معین نمودن وصی، ناظر بر وصیت، قیم کودکان و ذکر نام مرجع تقلیدتان

ج) اقرار و شهادت به معتقدات

د)معین نمودن دارایی ها، بدهی ها و طلب ها

ه) پرداخت بدهی ها قبل از جدا کردن ثلث مال(شامل بدهی به افراد، مهریه همسر، حج واجب فوت شده، خمس سال منتهی به فوت)

و)پس از جدا نمودن بدهی ها، وصیت به ثلث مال (شامل نماز و روزه قضا و احتیاطی، کفاره، رد مظالم، ارث برای سایر بستگان، هزینه کفن و دفن، امور مستحبی و باقیات الصالحات، دیگر موارد)

ز)وصایای اخلاقی

ح)طلب حلالیت و استغفار