نور در حرم نور

.... المیزان

فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرى‏" کلمه" تیسیر" به معناى تهیه کردن و آماده نمودن است، و کلمه" یسرى" به معناى خصلتى است که در آن آسانى باشد و هیچ دشوارى نداشته باشد، و اگر تهیه کردن را توصیف کرد به آسانى، در حقیقت نوعى مجاز گویى شده، پس منظور از آن این است که توفیق اعمال صالحه را به او بدهد، و انجام اینگونه اعمال را برایش آسان سازد، به طورى که هیچ گونه دشوارى در آن نباشد، و یا منظور این است که او را آماده حیاتى سعید کند، حیاتى نزد پروردگارش، حیاتى بهشتى، و به این نحو آماده‏اش کند که توفیق اعمال صالحى را به او بدهد. و وجه دوم، هم به ذهن نزدیک‏تر است و هم انطباقش با وعده‏هایى که از قرآن معهود ما است منطبق‏تر.                       

و مراد از" تیسیر للعسرى" خذلان و ندادن توفیق اعمال صالح است، به این گونه که اعمال صالح را در نظرش سنگین کند، و سینه‏اش را براى ایمان به خدا گشاده نسازد، و یا او را آماده عذاب کند.

.... نمونه

شان نزول سوره" اللیل"

مفسران براى کل این سوره شان نزولى از ابن عباس نقل کرده‏اند که ما مطابق آنچه مرحوم" طبرسى" در" مجمع البیان" آورده است روایت را مى‏آوریم:

" مردى در میان مسلمانان بود که شاخه یکى از درختان خرماى او بالاى خانه مرد فقیر عیالمندى قرار گرفته بود، صاحب نخل هنگامى که بالاى درخت مى‏رفت تا خرماها را بچیند، گاهى چند دانه خرما در خانه مرد فقیر مى‏افتاد، و کودکانش آن را برمى‏داشتند، آن مرد از نخل فرود مى‏آمد و خرما را از دستشان مى‏گرفت (و آن قدر بخیل و سنگدل بود که) اگر خرما را در دهان یکى از آنها مى‏دید انگشتش را در داخل دهان او مى‏کرد تا خرما را بیرون آورد!.

مرد فقیر به پیامبر ص شکایت آورد پیغمبر ص فرمود: برو تا به کارت رسیدگى کنم. سپس صاحب نخل را ملاقات کرد و فرمود: این درختى که شاخه‏هایش بالاى خانه فلان کس آمده است به من مى‏دهى تا در مقابل آن نخلى در بهشت از آن تو باشد، مرد گفت: من درختان نخل بسیارى دارم، و خرماى هیچکدام به خوبى این درخت نیست (و حاضر به چنین معامله‏اى نیستم).

کسى از یاران پیامبر ص این سخن را شنید، عرض کرد: اى رسول خدا! اگر من بروم و این درخت را از این مرد خریدارى و واگذار کنم، شما همان چیزى را که به او مى‏دادید به من عطا خواهى کرد؟ فرمود: آرى.

آن مرد رفت و صاحب نخل را دید و با او گفتگو کرد، صاحب نخل گفت:

آیا مى‏دانى که محمد حاضر شد درخت نخلى در بهشت در مقابل این به من بدهد (و من نپذیرفتم) و گفتم من از خرماى این بسیار لذت مى‏برم و نخل فراوان دارم و هیچکدام خرمایش به این خوبى نیست.

خریدار گفت: آیا مى‏خواهى آن را بفروشى یا نه؟ گفت: نمى‏فروشم مگر آنکه مبلغى را که گمان نمى‏کنم کسى بدهد به من بدهى گفت چه مبلغ؟

گفت چهل نخل.

خریدار تعجب کرد و گفت عجب بهاى سنگینى براى نخلى که کج شده مطالبه مى‏کنى، چهل نخل! سپس بعد از کمى سکوت گفت: بسیار خوب، چهل نخل به تو مى‏دهم.

فروشنده (طمعکار) گفت اگر راست مى‏گویى چند نفر را به عنوان شهود بطلب! اتفاقا گروهى از آنجا مى‏گذشتند آنها را صدا زد، و بر این معامله شاهد گرفت.

سپس خدمت پیامبر ص آمد و عرض کرد اى رسول خدا! نخل به ملک من در آمد و تقدیم (محضر مبارکتان) مى‏کنم.

رسول خدا ص به سراغ خانواده فقیر رفت و به صاحب خانه گفت این نخل از آن تو و فرزندان تو است.

اینجا بود که سوره و اللیل نازل شد (و گفتنیها را در باره بخیلان و سخاوتمندان گفت).

در بعضى از روایات آمده که مرد خریدار شخصى بنام" ابو الدحداح" بود «1».

جمله" فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرى‏" ممکن است اشاره به توفیق الهى، و آسان کردن امر طاعت بر چنین اشخاص بوده باشد، و یا گشودن راه بهشت به روى آنها و استقبال ملائکه و فرشتگان با تحیت و سلام از آنان، و یا همه اینها!.

مسلم است آنها که راه انفاق و تقوى پیش مى‏گیرند، و به پاداشهاى بزرگ الهى مؤمن و دلگرمند، مشکلات براى آنها آسان مى‏شود، و در دنیا و آخرت از آرامش خاصى برخوردارند.

از همه اینها گذشته، ممکن است انفاقهاى مالى در ابتدا بر طبع انسان شاق و مشکل باشد، ولى با تکرار و ادامه راه چنان بر او آسان مى‏شود که از آن لذت مى‏برد.

چه بسیارند افراد سخاوتمندى که از حضور میهمان بر سر سفره خود شاد و به عکس اگر یک روز میهمانى براى آنها نرسد ناراحتند، و این نیز نوعى آسان کردن مشکلات براى آنها است.

از این نکته نیز نباید غفلت کرد که اصولا ایمان به معاد و پاداشهاى عظیم الهى تحمل انواع مشکلات را براى انسان سهل و آسان مى‏کند، نه تنها" مال" که" جان" خود را نیز در طبق اخلاص مى‏گذارد و به عشق شهادت در میدان جهاد شرکت مى‏کند، و از این ایثارگرى خود لذت مى‏برد.

تعبیر" فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْعُسْرى‏" که در واقع دو تعبیر ظاهر متضاد است (ما راه آنها را به سوى مشکلات آسان مى‏سازیم) نقطه مقابل" فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرى‏" است به این ترتیب که خداوند گروه اول را مشمول توفیقات خود قرار مى‏دهد، و پیمودن راه اطاعت و انفاق را بر آنها آسان مى‏سازد، تا از مشکلات در زندگى رهایى یابند، ولى گروه دوم توفیقاتشان سلب شده پیمودن راه براى آنها مشکل مى‏شود، و در دنیا و آخرت مواجه با سختیها خواهند بود، و اصولا براى این بخیلان بى ایمان انجام اعمال نیک و مخصوصا انفاق در راه خدا کار سخت و دشوار است، در حالى که براى گروه اول نشاطآور و روح‏افزا است «1».

به این ترتیب قرآن در این آیات از دو گروه سخن مى‏گوید: گروهى مؤمن و با تقوى و سخاوتمند، و گروهى بى ایمان و بى تقوى و بخیل که نمونه هر دو گروه در شان نزول به طور وضوح منعکس شده است.

گروه اول با استفاده از توفیقات الهى مسیر خود را با سهولت پیموده و به سوى بهشت و نعمتهاى آن روان مى‏شوند، در حالى که گروه دوم در زندگى با انبوه مشکلات روبرو هستند، اموال سرشارى را جمع مى‏کنند و مى‏گذارند و مى‏روند و جز حسرت و اندوه و وبال و مجازات الهى بهره‏اى عائدشان نمى‏شود و متاعى نمى‏خرند.

.... نور الثقلین

فی الکافی على بن إبراهیم عن أبیه عن ابن أبى عمیر عن مهران بن‏ محمد عن سعدان بن طریف عن أبى جعفر علیه السلام فی قول الله عز و جل «فَأَمَّا مَنْ أَعْطى‏ وَ اتَّقى‏ وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى‏» بان الله عز و جل یعطى بالواحد عشرة الى مأة ألف فما زاد «فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرى‏» قال: لا یرید شیئا من الخیر الا یسره الله له «وَ أَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنى‏» قال بخل بما آتاه الله عز و جل «وَ کَذَّبَ بِالْحُسْنى‏» بان الله یعطى بالواحد عشرة الى مأة الف فما زاد «فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْعُسْرى‏» قال: لا یرید شیئا من الشر الا یسره له «وَ ما یُغْنِی عَنْهُ مالُهُ إِذا تَرَدَّى» قال أما و الله ما هو تردى فی بئر و لا من جبل و لا من حائط و لکن تردى فی نار جهنم.

... ایات مرتبط

«و من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسب».

مَنْ کانَ یُریدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمیعاً إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ وَ الَّذینَ یَمْکُرُونَ السَّیِّئاتِ لَهُمْ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَکْرُ أُولئِکَ هُوَ یَبُورُ (10)

وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنینَ (69)

الَّذینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثیراً وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزیزٌ (40)

... روایت

حضرت فاطمه‌زهراسلام‌الله علیها:
مَنْ أصعَدَ اِلَی اللهِ خالِصَ عبادَتِة أَهبَطَ اللهُ اِلَیهِ أفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ.
کسی که عبادت خود را برای خدا خالصانه و بی‌شائبه کند خداوند (نیز) بهترین مصلحتش را نصیب او می‌نماید. (بحار، ج 70، ص 249)

وارد شده است: من کان لله کان الله له

امام علی ع: «مَنْ أَصْلَحَ سَرِیرَتَهُ أَصْلَحَ اللَّهُ عَلَانِیَتَهُ وَ مَنْ أَصْلَحَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَصْلَحَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّاسِ»؛

...نکته

1-هر عملی سبب ساخته شدن شخصیت انسان می شود(به اندازه عمل). وقتی که شخصیت ساخته شد -چون تاثیر شخصیت در عمل انسان با توجه به آیه شریفه(قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى‏ شاکِلَتِهِ فَرَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدى‏ سَبیلاً (84)) بسیار زیاد است- عمل بعدی با کمک شخصیت ساخته شده و با سهولت بیشتری انجام می شود

تمثیل: عقاب هنگام پریدن حتی پر هم می ریزد ولی در اوج از بال زدن هم بی نیاز می شود.(جمله ای بود که روی برگه امتحانی پیش دانشگاهیمون نوشته شده بود!)