نور در حرم نور

... المیزان

فقد فسروا براءتهم منهم بأمور ثلاثة: مخالفتهم لشرکهم عملا، و العداوة و البغضاء بینهم قلبا، و استمرار ذلک ما داموا على شرکهم إلا أن یؤمنوا بالله وحده.

و قوله: «إِلَّا قَوْلَ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ وَ ما أَمْلِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْ‏ءٍ»، استثناء مما تدل علیه الجمل المتقدمة أن إبراهیم و الذین معه تبرءوا من قومهم المشرکین قولا مطلقا. و قطعوا أی رابطة تربطهم بالقوم و تصل بینهم إلا ما قال إبراهیم لأبیه:

 «لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ» إلخ.

و لم یکن قوله: «لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ» تولیا منه بل وعدا وعده إیاه رجاء أن یتوب عن الشرک و یؤمن بالله وحده کما یدل علیه قوله تعالى: «وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّاعَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیَّاهُ فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ»: التوبة: 114، حیث یفید أنه ع إنما وعده لأنه لم یتبین له بعد أنه عدو لله راسخ فی عداوته ثابت فی شرکه فکان یرجو أن یرجع عن شرکه و یطمع فی أن یتوب و یؤمن فلما تبین له رسوخ عداوته و یئس من إیمانه تبرأ منه.

و قوله: «رَبَّنا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنا وَ إِلَیْکَ أَنَبْنا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ» إلخ، من تمام القول المنقول عن إبراهیم و الذین معه المندوب إلى التأسی بهم فیه، و هو دعاء منهم لربهم و ابتهال إلیه إثر ما تبرءوا من قومهم ذاک التبری العنیف لیحفظهم من تبعاته و یغفر لهم فلا یخیبهم فی إیمانهم.

و قد افتتحوا دعاءهم بتقدمة یذکرون فیها حالهم فیما هم فیه من التبری من أعداء الله فقالوا: «رَبَّنا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنا وَ إِلَیْکَ أَنَبْنا» یعنون به أنا کنا فی موقف من الحیاة تتمکن فیه أنفسنا و ندبر فیه أمورنا أما أنفسنا فأنبنا و رجعنا بها إلیک و هو الإنابة، و أما أمورنا التی کان علینا تدبیرها فترکناها لک و جعلنا مشیتک مکان مشیتنا فأنت وکیلنا فیها تدبرها بما تشاء و کیف تشاء و هو التوکل.

ثم قالوا: «وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ» یعنون به أن مصیر کل شی‏ء من فعل أو فاعل فعل إلیک فقد جرینا فی توکلنا علیک و إنابتنا إلیک مجرى ما علیه حقیقة الأمر من مصیر کل شی‏ء إلیک حیث هاجرنا بأنفسنا إلیک و ترکنا تدبیر أمورنا لک.

...نمونه

قرائن نشان مى‏دهد که ابراهیم احتمالا آمادگى براى ایمان را در عمویش آزر مشاهده کرده بود ولى آزر از این مساله نگران بود که اگر راه توحید را پیش گیرد دوران بت‏پرستى او چه خواهد شد؟ ابراهیم به او وعده داد که در پیشگاه خدا براى تو استغفار مى‏کنم، و به این وعده خود نیز عمل کرد، ولى آزر ایمان نیاورد، و هنگامى که بر ابراهیم روشن شد که او دشمن خدا است و هرگز ایمان نمى‏آورد دیگر براى او استغفار نکرد و با او قطع رابطه نمود.

و از آنجا که مسلمانان از این برنامه ابراهیم و آزر اجمالا با خبر بودند و ممکن بود همین مطلب بهانه‏اى شود براى افرادى همچون" حاطب ابن ابى بلتعه" که با کفار سر و سرى برقرار نمایند، قرآن مى‏گوید این استثنا در شرائط خاصى صورت گرفته، و وسیله‏اى براى جلب آزر به ایمان بوده، نه براى اهداف دنیوى، و لذا در" آیه 114 سوره توبه" مى‏فرماید: وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیَّاهُ فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ إِنَّ إِبْراهِیمَ لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ:" استغفار ابراهیم براى پدرش (عمویش آزر) فقط بخاطر وعده‏اى بود که به او داده بود (تا وى را به سوى ایمان جذب کند) اما هنگامى که براى او مسلم شد که وى دشمن خدا است از او بیزارى جست، چرا که ابراهیم مهربان و بردبار بود".

.... آیات مرتبط

بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى الَّذینَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکینَ (1) 

قُلْ أَیُّ شَیْ‏ءٍ أَکْبَرُ شَهادَةً قُلِ اللَّهُ شَهیدٌ بَیْنی‏ وَ بَیْنَکُمْ وَ أُوحِیَ إِلَیَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ أَ إِنَّکُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرى‏ قُلْ لا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ وَ إِنَّنی‏ بَری‏ءٌ مِمَّا تُشْرِکُونَ (19)

وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَری‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ رَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِی اللَّهِ وَ بَشِّرِ الَّذینَ کَفَرُوا بِعَذابٍ أَلیمٍ (3)

وَ إِنْ کَذَّبُوکَ فَقُلْ لی‏ عَمَلی‏ وَ لَکُمْ عَمَلُکُمْ أَنْتُمْ بَریئُونَ مِمَّا أَعْمَلُ وَ أَنَا بَری‏ءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ (41)

أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ إِنِ افْتَرَیْتُهُ فَعَلَیَّ إِجْرامی‏ وَ أَنَا بَری‏ءٌ مِمَّا تُجْرِمُونَ (35)

إِنْ نَقُولُ إِلاَّ اعْتَراکَ بَعْضُ آلِهَتِنا بِسُوءٍ قالَ إِنِّی أُشْهِدُ اللَّهَ وَ اشْهَدُوا أَنِّی بَری‏ءٌ مِمَّا تُشْرِکُونَ (54)

فَإِنْ عَصَوْکَ فَقُلْ إِنِّی بَری‏ءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ (216)

.... روایت

این دو اصل مهم نقش بسزایی در ایمان و رستگاری انسان‌ها دارند.در تولی و تبری باید توجه داشت که این دو باید در کنار هم در قلب‌ها جای گیرند. امام باقر‌ علیه‌السلام در این زمینه می‌فرمایند: «کسی که خدا را شناخته باشد او را خواهد پرستید و اگر کسی خدا را نشناسد، پرستش او آمیخته با گمراهی خواهد بود». ابوحمزه می‌گوید: از آن‌حضرت پرسیدم: شناخت و معرفت خدا چیست؟ فرمود: «تصدیق و باور به خدا و باور به رسول خدا و ولایت علی‌ علیه‌السلام را داشتن و امامت و پیشوایی او و پیشوایان هدایت را پذیرفتن و از دشمنان آن‌ها در نزد خدا بیزاری جستن حقیقت معرفت خدا است». (کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی/1/180)

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ، قَالَ‏: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِأَصْحَابِهِ: أَیُّ عُرَى الْإِیمَانِ أَوْثَقُ؟فَقَالُوا^[1]: اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ، وَ قَالَ بَعْضُهُمُ: الصَّلَاةُ، وَ قَالَ بَعْضُهُمُ: الزَّکَاةُ، وَ قَالَ بَعْضُهُمُ: الصِّیَامُ‏^[2]، وَ قَالَ بَعْضُهُمُ: الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ، وَ قَالَ بَعْضُهُمُ: الْجِهَادُ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لِکُلِّ مَا قُلْتُمْ فَضْلٌ وَ لَیْسَ بِهِ‏^[3]، وَ لکِنْ أَوْثَقُ عُرَى الْإِیمَانِ الْحُبُّ فِی اللَّهِ، وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ، وَ تَوَالِی‏^[4] أَوْلِیَاءِ اللَّهِ، وَ التَّبَرِّی مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ».^[5]کافی

...نکته

1- برائت خدا نسبت به کفارو معرفی شیطان به عنوان دشمن:

لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ الْیَهُودَ وَ الَّذِینَ أَشرَْکُوا

إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّما یَدْعُوا حِزْبَهُ لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعیرِ (6)

أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنی‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ (60)

2-اعلان عمومی «برائت از مشرکین » و اَحکام الحاقی آن، در تاریخ اسلام برای نخستین بار، پس از نقض عهد مشرکینی بود که پس از فتح مکه (۸ ه ق ) با پیامبر اسلام پیمان عدم تهاجم و دشمنی بسته بودند.

3-امام حسن مجتبی علیه السلام و موضع گیری ایشان در برابر معاویه  بعد از صلح در حضور آن ملعون:

الإحتجاج د، العدد القویة عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ قَالَ: قَامَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع عَلَى الْمِنْبَرِ حِینَ اجْتَمَعَ مَعَ مُعَاوِیَةَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ مُعَاوِیَةَ زَعَمَ أَنِّی رَأَیْتُهُ لِلْخِلَافَةِ أَهْلًا وَ لَمْ أَرَ نَفْسِی لَهَا أَهْلًا وَ کَذَبَ مُعَاوِیَةُ أَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِالنَّاسِ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ عَلَى لِسَانِ نَبِیِّ اللَّهِ فَأُقْسِمُ بِاللَّهِ لَوْ أَنَّ النَّاسَ بَایَعُونِی وَ أَطَاعُونِی وَ نَصَرُونِی لَأَعْطَتْهُمُ السَّمَاءُ قَطْرَهَا وَ الْأَرْضُ بَرَکَتَهَا وَ لَمَا طَمِعْتَ فِیهَا یَا مُعَاوِیَةُ وَ قَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا وَلَّتْ أُمَّةٌ أَمْرَهَا رَجُلًا قَطُّ وَ فِیهِمْ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ مِنْهُ إِلَّا لَمْ یَزَلْ أَمْرُهُمْ یَذْهَبُ سَفَالًا حَتَّى یَرْجِعُوا إِلَى مِلَّةِ عَبَدَةِ الْعِجْلِ وَ قَدْ تَرَکَ بَنُو إِسْرَائِیلَ هَارُونَ وَ اعْتَکَفُوا عَلَى الْعِجْلِ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ أَنَّ هَارُونَ خَلِیفَةُ مُوسَى....

4- مواردی از امام حسین ع:

 زیارت عاشورا: ... بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ وَ إِلَیْکُمْ مِنْهُمْ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ إِلَیْکُمْ بِمُوَالاتِکُمْ وَ مُوَالاةِ وَلِیِّکُمْ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ مِنَ النَّاصِبِینَ لَکُمُ الْحَرْبَ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَشْیَاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَکُمْ- وَ وَلِیُّ [مُوَالٍ‏] لِمَنْ وَالاکُمْ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاکُمْ ....

امام حسین ع : «الا و انّ الدّعى بن الدّعى قد رکزنى بین اثنتین بین السّلة و الذّلة هیهات‏ من‏ الذّله‏

آیت الله تحریری(در رابطه با سخنان ناپخته رییس جمهور): اگر علی علیه السلام در جنگ صفین فرمود: دشمن را سب نکنید اولا آنها بظاهر مسلمان بودند و ثانیا حضرت می خواستند بفرمایند که ما منطق داریم  منطق حق با باطل روبرو شده با سب تنها نمی توان منطق حق را اثبات کرد با این که خود علی علیه السلام در مواردی مذمت هایی از معاویه کرده و امام حسین(ع) به عبید الله می فرماید: ان الدعی بن الدعی(ولد ابزنا فرزند زنا زاده) باید دقت کرد هر جا یک چیزی را ایجاب می کند. در اینجا هجو کردن در کنار منطق های دیگر حق ما تاثیر خاص خود را دارد علی علیه السلام نیز به اشعث بن غیث در خطبه 19 توهین کرده است.

در سال ۵۸، امام حسین علیه‌السلام در مراسم حج، بسیاری از صحابه و مؤمنین و انصار برجسته را در منی گرد آورد و از طغیانگری معاویه و ستمهای او سخن گفت و از ایشان خواست که هنگام بازگشت از حج، پیام او را به مردم دیگر ابلاغ کنند تا از دین حق دفاع شود؛ و همگان را بر صدق گفتار خود گواه گرفت. ^{[۹۴] [۹۵] [۹۶]}

5-جملاتی از حضرت امام خمینی(ره): هرچه فریاد دارید، بر سر آمریکا بکشید که همین فریاد همگانی «مرگ بر آمریکا» برای او مرگ می آورد[1]

آمریکای حیله گر، دشمن شماره یک است و به خون اسلام و استقلالشان تشنه (است).[4]

 آمریکا و اسرائیل با اساس اسلام دشمنند، چرا که اسلام و کتاب و سنت را خار راه خود و مانع از چپاولگری شان می دانند، چرا که ایران با پیروی از همین کتاب و سنت بود که در مقابل آنان به پاخاست و انقلاب نمود و پیروز شد.[7]

اعلان برائت[18]، مرحله اول مبارزه و ادامه آن مراحل دیگر، وظیفه ما است و در هر عصر و زمانی، جلوه ها و شیوه ها و برنامه های متناسب خود را می طلبد و باید دید که در عصری همانند امروز که سران کفر و شرک، همه موجودیت توحید را به خطر انداخته اند و تمامی مظاهر ملی و فرهنگی و دینی و سیاسی ملتها را بازیچه هوسها و شهوتها نموده اند، چه باید کرد؟[19]

6-رهبر انقلاب: 7خرداد 96: (در آیه)با صراحت [میگوید] «کَفَرنا بِکُم». هیچ منافاتی ندارد؛ حالا بعضی‌ها در فکر این هستند و دغدغه‌ی این را دارند که خب یک حکومت و یک دولت باید ارتباطات جهانی داشته باشد؛ بنده هم کاملاً معتقدم و تأیید میکنم این گرایش را؛ امّا منافاتی ندارد؛ میتوان با صراحت، مبانی خود و اصول خود را گفت و پیش هم رفت، توفیق هم پیدا کرد در همه‌ی مسائل گوناگون زندگی، از جمله ارتباطات بین المللی؛ میشود این کارها را کرد.

7-فقط کسانی که بر خدا توکل می کنند(خدا را همه کاره می دانند و بر اساس حکم و خواست او تدبیر می کنند نه از خودشان) می توانند تبری بجویند و لاغیر.