نور در حرم نور

قصّه و داستان در تربیت انسان سهم بسزایى دارد. زیرا داستان، تجسّم عینى زندگى یک امت و تجربه عملى یک ملّت است. تاریخ آئینه‏ى ملّت‏هاست و هر چه با تاریخ و سرگذشت پیشینیان آشنا باشیم، گویا به اندازه عمر آن مردم زندگى کرده‏ایم. حضرت على علیه السلام در نامه سى‏ویکم نهج‏البلاغه خطاب به فرزندش امام حسن علیه السلام جمله‏اى دارند که مى‏فرمایند:

فرزندم! من در سرگذشت گذشتگان چنان مطالعه کرده‏ام و به آنها آگاهم که گویا با آنان زیسته‏ام و به اندازه‏ى آنها عمر کرده‏ام.

شاید یکى از دلایل اثرگذارى قصّه و داستان بر روى انسان، تمایل قلبى او به داستان باشد.

معمولًا کتاب‏هاى تاریخى و آثار داستانى در طول تاریخ فرهنگ بشرى رونق خاصى داشته ‏و قابل فهم و درک براى اکثر مردم بوده است، در حالى که مباحث استدلالى و عقلانى را گروه اندکى پیگیرى مى‏کرده‏اند.

داستان حضرت یوسف، «أَحْسَنَ الْقَصَصِ» است، زیرا:

1. معتبرترین داستان‏ها است. «بِما أَوْحَیْنا»

2. در این داستان، جهاد با نفس که بزرگ‏ترین جهاد است، مطرح مى‏شود.

3. قهرمان داستان، نوجوانى است که تمام کمالات انسانى را در خود دارد. (صبر، ایمان، تقوا، عفاف، امانت، حکمت، عفو و احسان)

4. تمام چهره‏هاى داستان، خوش عاقبت مى‏شوند. مثلا یوسف به حکومت مى‏رسد، برادران توبه مى‏کنند، پدر بینایى خود را بدست مى‏آورد، کشور قحطى زده نجات مى‏یابد و دلتنگى‏ها و حسادت‏ها به وصال و محبّت تبدیل مى‏شود.

5. در این داستان مجموعه‏اى از اضداد در کنار هم طرح شده‏اند: فراق و وصال، غم و شادى، قحطى و پرمحصولى، وفادارى و جفاکارى، مالک و مملوک، چاه و کاخ، فقر و غنا، بردگى و سلطنت، کورى و بینایى، پاکدامنى و اتهام ناروا بستن.

شرط امتیاز در داستان‏ها، پندآموزى آنهاست. در ابتداى سوره فرمود: «نَحْنُ‏ نَقُصُّ عَلَیْکَ أَحْسَنَ‏ الْقَصَصِ‏» ودر آخر فرمود: «لَقَدْ کانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ»

مثلا چنانکه حضرت یوسف علیه السلام على رغم همه کیدها و مشکلات و موانع به عزّت و قدرت رسید، این آیات میفرمایند که از این قصه عبرت بگیرید و بدانید که پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله نیز على رغم همه‏ى مکرها و ... به عزّت و قدرت خواهد رسید. «لَقَدْ کانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ»

بعضى از دانشمندان به مرحوم مطهرى گفته‏اند زشت است. شما قصه بنویسید داستان و راستان شما کتاب علمى بنویسید زشت چیه خدا مى‏گوید «نَحْنُ نَقُصُّ» ما قصه مى‏گوییم وقتى خدا قصه مى‏گوید دیگه مطهرى قصه گفتنش زشت نیست قصه خیلى هنر مى‏خواهد با قصه خیلى کارها مى‏شود کرد منتهى قصه گویش چه کسى باشد و چه هدفى را داشته باشد

—  هنر تربیتی هنری است که بتواند
احساسات پاک ،فطری و اصیل انسان را برای رسیدن به کمال معنوی از طریق زیبایی و
زیبندگی دنبال کند و با نفوذ از طریق احساس و چشم سر به چشم دل و از آن طریق به بصیرت و معرفت نزدیک شود.