نور در حرم نور

لذا، در این که منظور از «أَحْسَنُ عَمَلًا» چیست؟ 

در بعضی از روایات اسلامی از پیغمبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده: أَتَمُّکُمْ عَقْلًا، وَ أَشَدُّکُمْ لِلَّهِ خَوْفاً، وَ أَحْسَنُکُمْ فِیْما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ وَ نَهی عَنْهُ نَظَراً، وَ إِنْ کانَ أَقَلُّکُمْ تَطَوُّعاً!: [5]

«منظور این است: کدام یک از شما عقل و خرد کامل‏تر، و خداترسى بیشتر، و آگاهى فزون‏تر بر اوامر و نواهى الهى دارید، هر چند اعمال مستحبتان کمتر بوده باشد».

و در حدیثی از امام صادق علیه السلام می‌خوانیم:

لَیْسَ یَعْنِی أَکْثَرَ عَمَلًا، وَ لکِنْ أَصْوَبُکُمْ عَمَلًا، وَ إِنَّمَا الْاصابَةُ خَشْیَةُ اللَّهِ وَ النِّیَّةُ الصَّادِقَةُ، ثُمَّ قالَ الْابْقاءُ عَلَی الْعَمَلِ حَتَّی یَخْلُصَ، أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ، وَ الْعَمَلُ الْخالِصُ الصَّالِحُ الَّذِی لاتُرِیدُ أَنْ یَحْمَدَکَ عَلَیْهِ أَحَدٌ إِلَاّ اللَّه عَزَّوَجَلَّ:

«منظور این نیست کدام یک بیشتر عمل مى‏کنید، بلکه منظور این است کدامیک صحیح‏تر عمل مى‏کنید، و عمل صحیح آن است که، توأم با خداپرستى و نیت پاک باشد، سپس فرمود: نگهدارى عمل از آلودگى، سخت‏تر است از خود عمل، و عمل خالص صالح، عملى است که نمى‏خواهى احدى جز خدا تو را به خاطر آن بستاید». [6] [7]

از امیرالمومنین (علیه السلام) نقل شده که حضرت می فرمود:

لا یَقِلُّ عَمَلٌ مَعَ تَقَوی وَ کَیْفَ یَقِلِّ ما یُتقَبَّلُ [8]

کاری که با اخلاص و پرهیزگاری توأم باشد، هر قدر به ظاهر کم باشد، کم نیست، چگونه ممکن است عملی که مقبول درگاه خداست، کم باشد؟!

اخلاص روح عبودیّت و بندگی است و عبادت جز با اخلاص مفهومی ندارد. به فرمایش امام صادق (علیه السلام):

«نیّت برتر از عمل است و آگاه باشید که نیّت، حقیقت عمل است».[الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص: 16}

در صورت تعارض بین کیفیت و کمیت کدام مقدم است؟ مثلا آیا یک نماز مستحبی با کیفیت بالا و خلوص نیت بهتر است یا اینکه 10 نماز مستحبی بدون کیفیت و خلوص؟

پاسخ این است که در صورت تعارض میان کیفیت و کمیت، انسان باید کیفیت عمل را مورد توجه قرار دهد، یعنی کمتر دعا کند ولی با تفکر و حضور قلب. اسلام به کیفیت عمل بیشتر اهمیّت می دهد تا به کمیّت آن. زیاد بودن عمل موجب تقرّب نمی شود، بلکه خلوص نیّت مهم است.

شواهدی بر این مطلب در آیات قرآن:

 از سوره انفال در مورد آرایش سپاه اسلام گفتند: خداوند می فرماید اگر صد نفر با استقامت و مومن باشند بر دویست نفر غلبه می کنند که نشان می دهد کیفیت بر کمیت ترجیح دارد.

:در داستان طالوت و جالوت هم بنی اسرائیل که تحت سلطه حاکم جابری به نام جالوت بودند به پیامبرشان گفتند تا کی اسیر باشیم یک فرمانده تعیین کن تا به جنگ جالوت برویم، پیامبر آن زمان هم جوان رشیدی به نام طالوت را انتخاب کرد و وقتی وارد میدان جنگ شدند دیدند لشگریان دشمن بسیار زیادتر هستند، به پیامبر وحی شد به یارانت بگو مقاومت کنند تا به اذن خدا بردشمن پیروز شوند و داوود چنان سنگی بر پیشانی جالوت زد که کشته شد و لشگریان هم بر دشمن پیروز شدند.

در داستان شعیب هم همین مطلب را ملاحظه می کنیم،که موسی بن عمران که هنوز به پیامبری نرسیده بود در شهری غریب و تنها، یک دلو آب خالصانه از چاه کشید که سبب شد شغل و مسکن و همسر خوب پیدا کند و از آن بالاتر در محضر پیامبر سالخورده ای مثل شعیب درس نبوت را بیاموزد و همه اینها در برابر یک عمل کوچک ولی خالصانه بود.

چیست اخلاص دل از خود کند

کار خود را به خداافکندن

نقد دل از همه خالص کردن

روی چون زر بخلاص آوردن

دل به اسباب جهان نادادن

دیده بر حور جنان ننهادن