نور در حرم نور

حضرت سلیمان در بیان برخی از علومی که نصیب وی و پدر بزرگوارش حضرت داود شده می‌فرماید: “‌یا ا‌یها الناس عُلِّمنا منطق الط‌یر و أُوتینا من کل شیء ان هذا لهو الفضل المبین”(۱)؛ ما زبان و منطق پرنده‌ها را می‌دانیم. خداوند آنچه را لازمه‌‌ ارشاد و هدا‌یت در ا‌ین نظام است به ما داده است، چه در مسا‌یل تشر‌یع و چه در مسا‌یل تکو‌ین، و بسیاری از امور را مسخّر ما کرده است و این فضلی آشکار است.

در قیامت آنگاه که انسانها از شهادت اعضا و جوارح تعّجب کرده، از آنها می‌پرسند: چرا علیه ما گواهی داده‎ا‌ید؟ می‌گو‌یند: خدا‌یی که همه چیز را به سخن درآورد، ما را گو‌یا کرده است: “و قالوا لجلودهم لم شهدتم علینا قالوا انطقنا الله الذّی انطق کل شیء.”(۲) معلوم می‌شود نطق خاصی است که خدای سبحان با آن نطق موجودات را اِنطاق می‌کند.

پس غیر از آن اصوات و علا‌یم و شواهدی که نشانه‌‌ امور مشخصی است، منطقی هم هست که موجودات عالم از آن برخوردارند، لیکن فهم آن نصیب افراد عادّی نیست، چنانکه تحصیل آن با “علم‌الدراسه” میسور نیست. سلیمان و داود منطق الط‌یر را می‌دانستند اما نه به ا‌ین معنا که تنها از علا‌یم و رفتار حیوانات، پی به مقاصدشان ببرند، بلکه افکار و اند‌یشه‎های حیوانات را هم به ‌وسیله‌‌ حروف ‌یا غیر حروف تشخیص می‎دادند. نمونه‎ها‌یش داستان “نمل” و “هدهد” است.

سلیمان و داود(علیهماالسلام) از استدلال، طرز تفکر و اند‌یشه‎های ا‌ین حیوانات با خبر بودند، ولی ما انسان‎های عادی، چون اعضا و جوارح و مشاعرمان به گناه آلوده است نسبت به این علوم و عوالم محروم و نامحرمیم. نه ا‌ین که کسی جلوی مدارک و مشاعر ما را گرفته، ‌یا خداوند بر چهره و جمالِ آفر‌ینش پرده آو‌یخته باشد، بلکه این پرده که تار و پود آن گناهان است دستباف خود ماست که بر دیدگان خود آو‌یخته‎ا‌یم.

ا‌ین گناه است که پرده‌ی‌ چشم و گوش شده و موجب ناشنوا‌یی و نابینا‌یی آنهاست . اگر گناه نکنیم ا‌ین پرده‎ها رقیق شده و کم کم برطرف می‎گردد و ما هم آنچه را د‌یگران شنیده و د‌یده‎اند، می شنو‌یم و می‎بینیم. آنگاه معلوم می‌شود که در شنیدن تسبیح جهان آفر‌ینش و مشاهده‌ی‌ جمال طبیعت، چه لذّتی است. ما چون آن لذّتها را نچشید‌یم، خود را در لذا‌یذ موهوم سرگرم کرده‌ا‌یم.

3- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَلَفٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فَتَلَا رَجُلٌ عِنْدَهُ هَذِهِ الْآیَةَ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ أُوتِینا مِنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَیْسَ فِیهَا مِنْ إِنَّمَا هِیَ وَ أُوتِینَا کُلَّ شَیْ‏ءٍ.

6- وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ النُّعْمَانِ عَنْ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ عَمْرٍو الزَّیَّاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنِ النَّضْرِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ‏ إِنَّا عُلِّمْنا مَنْطِقَ‏ الطَّیْرِ وَ أُوتِینا مِنْ‏ کُلِ‏ شَیْ‏ء

25- حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عُمَرَ عَنْ بَشِیرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: دَخَلَ رَجُلٌ مِنْ مَوَالِی أَبِی الْحَسَنِ ع فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاکَ أُحِبُّ أَنْ تَتَغَذَّى عِنْدِی فَقَامَ أَبُو الْحَسَنِ ع حَتَّى مَضَى مَعَهُ وَ دَخَلَ الْبَیْتَ فَإِذَا فِی الْبَیْتِ سَرِیرٌ فَقَعَدَ عَلَى السَّرِیرِ وَ تَحْتَ السَّرِیرِ زَوْجُ حَمَامٍ فَهَدَرَ الذَّکَرُ عَلَى الْأُنْثَى وَ ذَهَبَ الرَّجُلُ لِیَحْمِلَ الطَّعَامَ فَرَجَعَ وَ أَبُو الْحَسَنِ ع یَضْحَکُ فَقَالَ أَضْحَکَ اللَّهُ سِنَّکَ بِمَ ضَحِکْتَ فَقَالَ إِنَّ هَذَا الْحَمَامَ هَدَرَ عَلَى هَذِهِ الْحَمَامَةِ فَقَالَ لَهَا یَا سَکَنِی وَ عِرْسِی وَ اللَّهِ مَا عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ أَحَدٌ أَحَبَّ إِلَیَّ مِنْکِ مَا خَلَا هَذَا الْقَاعِدِ عَلَى السَّرِیرِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ تَفْهَمُ کَلَامَ الطَّیْرِ فَقَالَ نَعَمْ‏ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ أُوتِینا مِنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ.

باب فی الأئمة ع أنهم یعرفون منطق البهائم و یعرفونهم و یجیبونهم إذا دعوهم‏

1- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ وَ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ نَاضِحاً کَانَ لِرَجُلٍ مِنَ النَّاسِ فَلَمَّا أَسَنَّ قَالَ بَعْضُ أَصْحَابِهِ لَوْ نَحَرْتُمُوهُ فَجَاءَ الْبَعِیرُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَجَعَلَ یَرْغُو فَأَرْسَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَجَعَلَ یَرْغُو إِلَى صَاحِبِهِ فَلَمَّا جَاءَ قَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص إِنَّ هَذَا یَزْعُمُ أَنَّهُ کَانَ لَکُمْ شَابّاً حَتَّى هَرِمَ وَ أَنَّهُ قَدْ نَفَعَکُمْ وَ أَنَّکُمْ أَرَدْتُمْ نَحْرَهُ قَالَ فَقَالَ صَدَقَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَنْحَرُوهُ وَ دَعُوهُ قَالَ فَتَرَکُوهُ.

2- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ‏ «1» مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ رَجُلٍ قَالَ: خَرَجْتُ مَعَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع إِلَى مَکَّةَ فَلَمَّا رَحَلْنَا عَنِ الْأَبْوَاءِ کَانَ عَلَى رَاحِلَتِهِ وَ کُنْتُ أَمْشِی فَرَأَى غَنَماً وَ إِذَا نَعْجَةٌ قَدْ تَخَلَّفَتْ عَنِ الْغَنَمِ وَ هِیَ تثفو «2» ثفاء [تَثْغُو ثُغَاءً] «3» شَدِیداً وَ تَلْتَفِتُ وَ إِذَا سَخْلَةٌ خَلْفَهَا تثفو «4» [تَثْغُو] وَ تَشْتَدُّ فِی طَلَبِهَا وَ کُلَّمَا قَامَتِ السَّخْلَةُ ثَغَتِ النَّعْجَةُ فَتَبِعَتْهَا السَّخْلَةُ فَقَالَ عَلِیٌّ ع یَا عَبْدَ الْعَزِیزِ أَ تَدْرِی مَا قَالَتِ النَّعْجَةُ قَالَ قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ مَا أَدْرِی قَالَ فَإِنَّهَا قَالَتْ الْحَقِی بِالْغَنَمِ فَإِنَّ أُخْتَهَا عَامَ أَوَّلٍ تَخَلَّفَتْ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ فأکله [فَأَکَلَهَا] الذِّئْبُ.

بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلى الله علیهم، ج‏1، ص: 348